زمان انجام ماموگرافی؛ چه زمانی بهتر است؟

ماموگرافی به عنوان مؤثرترین روش غربالگری برای تشخیص زودهنگام سرطان پستان شناخته می‌شود. با این حال، زمان انجام این آزمایش تأثیر مستقیمی بر دقت نتایج و راحتی بیمار دارد. انتخاب زمان مناسب برای ماموگرافی نه تنها کیفیت تصاویر را بهبود می‌بخشد، بلکه ناراحتی ناشی از دردها را نیز کاهش می‌دهد. این مقاله به بررسی عوامل مؤثر بر زمان‌بندی ماموگرافی، از جمله سن فرد، وضعیت هورمونی و شرایط خاص پزشکی می‌پردازد.

بیشتر بخوانید: ماموگرافی برای مردان، در صورت وجود عوامل خطر

ماموگرافی چیست؟

ماموگرافی یک روش تصویربرداری پزشکی است که از اشعه ایکس برای تولید تصاویر دقیق از بافت‌های پستان استفاده می‌کند. این روش عمدتاً به منظور شناسایی و تشخیص بیماری‌های پستان، مانند سرطان سینه، انجام می‌شود. ماموگرافی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود؛ ماموگرافی غربالگری و ماموگرافی تشخیصی. در کل، ماموگرافی یک ابزار مهم در ارزیابی سلامت پستان و تشخیص زودهنگام مشکلات مربوط به آن، به ویژه سرطان سینه به شمار می‌آید. در صورت نگرانی در مورد سینه‌های خود، حتماً با پزشک مشورت کنید.

بهترین زمان انجام ماموگرافی

به طور کلی، پزشکان به همه زنان 40 سال به بالا توصیه می‌کنند که هر یکی دو سال به طور مرتب، ماموگرافی غربالگری را انجام دهند. البته اگر کسی سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان سینه داشته باشد، احتمالاً باید غربالگری را زودتر شروع کند تا در صورت ابتلا به سرطان، آن را در همان مراحل اولیه و قابل درمان تشخیص دهد.

انجام ماموگرافی برای افراد زیر ۳۰ سال مجاز است؟

این روش معمولاً برای افراد بالای چهل سال انجام می‌شود و به افراد زیر سی سال توصیه نمی‌گردد با این حال اگر احتمال بیماری خاص وجود داشته باشد و در صورتی که پزشک لازم بداند در مواردی استثنائی فرد را برای انجام تست ماموگرافی به مراکز معتبر و مرتبط ارجاع می‌دهند.

بیشتر بخوانید: بهترین دکتر ماموگرافی، چطور انتخاب کنم؟

چه زمانی برای ماموگرافی مناسب است؟

ماموگرافی یک روش تصویربرداری برای بررسی و تشخیص سرطان پستان است. زمان مناسب برای انجام ماموگرافی بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله سن و عوامل خطر فرد. بسیاری از سازمان‌های بهداشتی توصیه می‌کنند که زنان از سن 40 سالگی به بعد هر سال یک بار ماموگرافی انجام دهند. افرادی که سابقه خانوادگی سرطان پستان دارند یا عوامل خطر دیگری دارند، ممکن است نیاز به انجام ماموگرافی در سنین پایین‌تری داشته باشند، بنابراین مشاوره با پزشک لازم است. زنانی که قبلاً به سرطان پستان مبتلا شده‌اند، معمولاً نیاز به پیگیری‌های بیشتری دارند و باید بر اساس توصیه پزشک ماموگرافی‌های منظم انجام دهند.

ماموگرافی در زمان پریودی

در زمان قاعدگی یا حتی نزدیک به قاعدگی، یک سری نوسانات هورمونی طبیعی در بدن شما رخ می‌دهد که روی تراکم بافت پستان شما نیز تاثیر می‌گذارند و ممکن است در نتایج ماموگرافی شما اختلال ایجاد کنند. به همین دلیل، بهترین زمان انجام ماموگرافی، یکی دو هفته بعد از قاعدگی محسوب می‌شود که سطوح هورمونی شما نسبتاً پایین است و بافت پستان نیز تراکم کمتری دارد. هم‌چنین، شایان ذکر است که انجام ماموگرافی در این دوران می‌تواند هرگونه ناراحتی احتمالی را به حداقل برساند، زیرا سینه‌ها پس از قاعدگی حساسیت کمتری دارند.

بیشتر بخوانید: انجام ماموگرافی برای چه افرادی لازم است؟

مدت زمان انجام ماموگرافی

در طی ماموگرافی، هر یک از سینه‌های شما تنها برای 20 تا 30 ثانیه فشرده می‌شوند. با این حال، کل فرآیند ماموگرافی غربالگری می‌تواند از حدود 30 تا 45 دقیقه طول بکشد. مدت زمان دقیق انجام این روش به نوع ماموگرافی و میزان خطر سرطان سینه بستگی دارد و چیزی نیست که ما بتوانیم با اطمینان آن را مشخص کنیم.
به عنوان مثال، زنان با خطر متوسط سرطان سینه معمولاً به دو تصویر برای هر پستان خود نیاز دارند که با توجه به عوامل مختلف می‌تواند بیشتر یا کمتر از حد تصور شما طول بکشد و این مدت زمان انجام ماموگرافی را پزشک یا متخصص مشخص می‌کند.

بیشتر بخوانید: تفاوت ماموگرافی تشخیصی و سونوگرافی چیست؟

چه کسانی باید ماموگرافی کنند؟

پیش از این گفتیم که زنان بالای 40 سال باید ماموگرافی غربالگری سالیانه خود را جدی بگیرند؛  با این حال، همه چیز در این جا تمام نمی‌شود. ماموگرافی باید در صورت مشاهده علائم زیر انجام شود:

• تغییر در اندازه یا شکل سینه شما که با بارداری یا جراحی قابل توضیح نیست.

• گودی یا فرورفتگی در هر نقطه از سینه

• تورم سینه، به خصوص در یک طرف، که قابل توضیح نیست.

• کوچک شدن سینه، به خصوص در یک طرف، که قابل توضیح نیست.

• تغییر قابل توجه در تقارن سینه‌ها و بزرگ شدن یکی نسبت به دیگری

• نوک پستان معکوس یا چرخیده به داخل

• نواحی پوسته پوسته، متورم یا قرمز پوست روی سینه، نوک پستان یا آرئول

• حفره یا برجستگی یا هر چیزی که روی پوست یا بافت سینه احساس متفاوتی داشته باشد.

• درد سینه یا حساسیت غیرقابل توضیح که کانونی و مداوم است.

• توده یا ضخیم شدن در سینه یا نزدیک سینه در ناحیه زیر بغل

• هر گونه ترشح از نوک پستان، مخصوصاً ترشحات خونی و شفاف

بیشتر بخوانید: آیا اشعه ماموگرافی ضرر دارد؟

قبل از ماموگرافی چکار کنیم؟

حال که با زمان انجام ماموگرافی آشنا شده‌اید، باید بدانید که قبل از انجام آن نیاز است آمادگی‌های لازم را حتما داشته باشید و نیز نکات مهمی را به خوبی رعایت کنید, مثلا:

• قبل از ماموگرافی از دئودورانت یا سایر محصولات بهداشتی و زیبایی استفاده نکنید؛ چرا که استفاده از برخی از این محصولات می‌تواند در نتایج ماموگرافی شما باعث اختلال شود.

• یک لباس دو تکه و کفش راحت بپوشید. برای انجام ماموگرافی فقط باید تاپ و سوتین خود را بردارید. بنابراین، بهتر است که یک لباس دو تکه بپوشید. هم‌چنین، در طول انجام این روش ایستاده خواهید بود. بنابراین، توصیه می‌شود که به جای کفش‌های پاشنه بلند، کفش‌های راحت بپوشید.

• هیچ جواهراتی دور گردن خود نیندازید. برای انجام ماموگرافی باید گردن‌بند و گوشواره‌های بلند خود را بردارید. جواهرات را در خانه بگذارید تا از گم شدن آن‌ها جلوگیری کنید.

• اگر رژیم دارویی خاصی دارید، باید داروهای خود را مثل یک روز عادی مصرف کنید. البته باید این داروها را به پزشک یا متخصص ماموگرافی خود اطلاع دهید. در ضمن، برای انجام ماموگرافی، هیچ محدودیت یا اجباری از نظر خوردن و آشامیدن ندارید.

• در نهایت، اگر پروتز سینه دارید، فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید یا در حال شیردهی هستید، حتماً متخصص ماموگرافی خود را در جریان قرار دهید.

بیشتر بخوانید: تفاوت سونوگرافی و ماموگرافی چیست؟

نحوه انجام ماموگرافی

شما باید علاوه بر بهترین زمان برای انجام ماموگرافی، با نحوه انجام آن نیز آشنا باشید. به طور خلاصه، در این روش شما باید در مقابل یک دستگاه اشعه ایکس مخصوص بایستید. سپس، یک تکنسین سینه شما را روی یک صفحه پلاستیکی قرار می‌دهد. بشقاب دیگر سینه شما را محکم از بالا فشار می‌دهد. این صفحات سینه را صاف می‌کنند و در حین عکس‌ برداری آن را ثابت نگه می‌دارند. زنانی که دارای سابقه خانوادگی سرطان سینه هستند یا در گروه‌های پرخطر قرار دارند، ممکن است نیاز به معاینات بیشتری داشته باشند. در این موارد مشورت با پزشک برای تعیین زمان‌بندی مناسب انجام ماموگرافی بسیار مهم است.  اگر بیمار سابقه جراحی، عفونت، بافت‌ برداری یا شرایط خاص دیگر دارد، باید این موارد را قبل از انجام ماموگرافی به تکنسین اطلاع دهد.

ماموگرافی درد دارد؟

از آنجایی که ماموگرافی به سینه‌ها و بافت‌های اطراف آن فشار وارد می‌کند، انتظار می‌رود که کمی درد یا ناراحتی ایجاد شود. با این حال، به خاطر داشته باشید که این ناراحتی تنها برای چند ثانیه ادامه خواهد داشت. البته اگر باز هم نگران احساس درد در حین ماموگرافی خود هستید یا اگر در طول ماموگرافی قبلی خود خیلی درد داشتید، در مورد مصرف داروهای مسکن بدون نسخه حدود یک ساعت قبل از ماموگرافی با پزشک خود صحبت کنید.

بیشتر بخوانید: راهکارهای جلوگیری از بازگشت سرطان پستان در زنان که باید بدانیم!

فواید ماموگرافی

انجام ماموگرافی، مزایا و خوبی های بسیاری دارد. اگر زمان مناسب برای انجام ماموگرافی را رعایت کنید و به موقع این روش را انجام دهید، می‌توانید از بزرگ‌ترین منفعت آن بهره مند شوید:

• تشخیص دقیق و زودهنگام سرطان سینه
• می‌تواند سرطان سینه را در مراحل اولیه، یعنی زمانی که درمان آن آسان‌تر است، تشخیص دهد و حتی قبل از بروز علائم، فرصت برطرف کردن آن را فراهم کند
• می‌تواند خطر مرگ ناشی از سرطان سینه را کاهش دهد
• تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند به افزایش شانس بهبودی و موفقیت درمان سرطان سینه کمک کند

بیشتر بخوانید: راههای پیشگیری و درمان سرطان پستان

عوارض ماموگرافی

به طور کلی، ماموگرافی یک روش ایمن و بی خطر است. با این حال، فشرده سازی ماموگرافی می‌تواند با عوارضی مانند کبودی پوست، هماتوم، پارگی ایمپلنت پستان و توده‌های کیستیک همراه باشد که به هر حال باید در نظر گرفته شوند. سایر عوارض ماموگرافی نیز عبارتند از:

• تشخیص بیش از حد

• نتایج مثبت کاذب

• اضطراب

• آسیب ناشی از تشعشع

سوالات متداول

با وجود توضیحات ارائه شده تا این لحظه ممکن است بعضی از خوانندگان سوالاتی داشته باشند در این بخش به صورت منسجم به سه سوال پرتکرار پاسخ داده می شود تا دیگر ابهامی در این زمینه نداشته باشید:

افرادی که پروتز سینه انجام داده‌اند می‌توانند ماموگرافی انجام دهند؟

بله، افرادی که پروتز سینه انجام داده‌اند می‌توانند ماموگرافی انجام دهند. اما مهم است که پزشک یا تکنسین ماموگرافی را در مورد وجود پروتزها آگاه کنید، زیرا این موضوع ممکن است بر نحوه انجام آزمایش تأثیر بگذارد. در برخی موارد، تکنسین ممکن است نیاز به استفاده از تکنیک‌های خاصی برای در نظر گرفتن پروتز داشته باشد تا بتواند تصاویر واضح‌تری از بافت سینه بگیرد.

ماموگرافی برای مادران شیرده مجاز است؟

قابل انجام است اما حتماً باید راجع به آن با متخصص صحبت کنید. نکته مهم متراکم بودن بافت سینه در دوره شیردهی است به این دلیل ممکن است از ابزار تشخیص ترجیحی نباشد و پزشک سونوگرافی یا MRI را جایگزین ماموگرافی کند. در صورت وجود توده شیردهی (گالاکتوسل) حتماً به پزشک اطلاع دهید. در صورت مشاهده ترشح غیرعادی پس از ماموگرافی به پزشک مراجعه کنید. 

ماموگرافی چند وقت یک بار باید انجام شود؟

همانطور که پیش از این توضیح داده شد ماموگرافی از در هر دوره سنی نیاز است به صورت متناوب و با فاصله انجام شود. به طور مثال از 45 تا 49 هر یک سال و از 50 تا 74 هر دو سال یک بار برای تست ماموگرافی اقدام شود. اگر سابقه خانوادگی سرطان سینه دارید یا عوامل خطر دیگری دارید، ممکن است پزشک شما توصیه کند که ماموگرافی را زودتر آغاز کنید یا به طور متداول‌تری انجام دهید. 

بیشتر بخوانید: بهترین ماموگرافی در تهران، پیشنهاد ما کجاست؟

کلام آخر

زمان انجام ماموگرافی به طور ایده‌آل، یکی دو هفته بعد از پریود است. در واقع، در زمان قاعدگی، تغییرات هورمونی می‌توانند تراکم بافت پستان شما را افزایش دهند و سینه‌های شما را حساس کنند. پس در نتایج شما اختلال ایجاد می‌کنند و بهتر است که تا پایان پریود خود و بازگشت هورمون‌هایتان به حالت عادی منتظر بمانید.  

به کلینیک نی نی بان سر بزنید.