کم خونی در بارداری، چه افرادی در معرض خطرند؟

کم خونی فقر آهن شایع ترین علت کم خونی زنان باردار است که در ۱۵ تا ۲۵ درصد حاملگی ها رخ می دهد. اثرات کم خونی فقر آهن بر جنین ناچیز است چرا که آهن به صورت فعال از جفت انتقال می یابد. بنابراین سطح آهن و فریتین جنین سه بار بیشتر از سطح آن در مادر می شود. به سه دلیل جذب مناسب آهن مهم است اول اینکه آهن برای ایجاد هموگلوبین در مادر و جنین مورد نیاز است و با توجه به اینکه حجم خون مادر حدود ۲۵ تا ۴۰ درصد طی حاملگی افزایش می یابد، نیاز به آهن، مادر را در معرض کم خونی قرار می دهد.
دومین مورد این است که در سه ماهه آخر بارداری نوزاد قسمتی از ذخایر آهن مادر را جذب می کند و سوم اینکه افزایش حجم خون و ذخایر آهن کمک می کند که بدن از دست دادن خون را طی دوره زایمان جبران کند. بنابر اظهارات دکتر رباب بهدانی متخصص زنان و زایمان و نازایی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران میزان کل آهن مورد نیاز دوران حاملگی یک میلی گرم است که از این مقدار ۵۰۰ میلی گرم برای افزایش حجم گلبول های قرمز مادر مصرف و ۳۰۰ میلی گرم به جنین و جفت منتقل می شود. ضمن اینکه ۲۰۰ میلی گرم برای جبران خون از دست رفته در هنگام وضع حمل مورد استفاده قرار می گیرد.
میزان مورد نیاز آهن در دوران حاملگی به طور متوسط ۵۳ میلی گرم در روز است. میزان آهن تکمیلی توصیه شده برای زنان حامله غیرکم خون ۳۰۰ میلی گرم قرص فروس سولفات در روز است که ۶۰ میلی گرم حالت عنصری دارد. زنان حامله با کم خونی فقر آهن باید روزانه دو تا سه بار فروس سولفات به میزان ۳۰۰ میلی گرم مصرف کنند. که البته در رابطه با زنانی که عدم تحمل به قرص های معمولی دارند قرص های روکش دار یا محلول سوسپانسیون به کار می رود. سه هفته پس از شروع درمان می توان منتظر شروع نتایج بود، که البته بیمار با کم خونی شدید ممکن است به درمان تزریقی به شکل آهن دکستران داخل عضلانی یا داخل رگی نیاز داشته باشد. از آنجا که ۲۰ تا ۳۰ درصد بیماران حساسیت به صورت شوک حساسیتی آنافیلماکسی به آهن دکستران دارند، تمام بیماران باید یک ساعت قبل از آغاز درمان میزان کمی از این آهن را به صورت آزمایشی دریافت کنند.

علائم
خانم حامله با کم خونی ممکن است علامت مشخصی نداشته باشد به جز اینکه تعداد گلبول قرمز خون وی کاهش یافته است اما به طور کلی شایع ترین علائم کم خونی را دکتر بهدانی متخصص زنان و زایمان موارد زیر ذکر می کند: لب، پوست و ناخن رنگ پریده، پلک های فرورفته، خستگی، سرگیجه، ضربان بالای قلب، تنگی نفس که این علائم می توانند شبیه علائم بیماری های دیگر باشند.

افراد در معرض خطر
به گفته های این عضو هیات علمی دانشگاه تهران خانم هایی با استفراغ های مکرر، دو یا چند حاملگی نزدیک به هم مادرانی با بیش از یک فرزند و یا خانم هایی که خونریزی زیاد طی دوره های قاعدگی پیش از حاملگی داشته اند طی حاملگی در معرض خطر بالای کم خونی فقر آهن قرار دارند.

عوارض کم خونی فقر آهن
کم خونی فقر آهن در مادر با افزایش بروز کم خونی کودک طی سال اول زندگی همراه است. همچنین کم خونی فقر آهن به ویژه در سه ماهه اول و دوم بارداری با افزایش زایمان زودرس و زایمان نوزادی با وزن کم همراه است. دکتر بهدانی افزود: «رابطه بین کم خونی و وزن تولد مورد بررسی قرار گرفته است. در چند مطالعه، هموگلوبین بالا معمولا نشانگر کمبود افزایش در حجم پلاسما است که خطر وزن کم نوزاد هنگام تولد را افزایش می دهد. همچنین در چندین مطالعه رابطه کم خونی فقر آهن مادر با زایمان زودرس مشخص شده است و نشان داده شده است آنمی در هفته ۱۳ تا ۲۴ حاملگی خطر احتمالی زایمان زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد را ۱۸۱ تا ۷۵۱ بار افزایش می دهد. در تعدادی از مطالعات رابطه ای بین کم خونی مادری و نمره سلامتی نمره آپگار پایین نوزادی نشان داده شده است. مشخص شده نوزاد مادری که آهن کمکی دریافت نکرده حدود ۵۰ درصد شانس بالاتر مرگ و میر را در سال اول زندگی دارد.

توصیه ها
اگر آهن کمکی با غذای حاوی ویتامین ث مصرف شود بهترین جذب را دارد ولی اگر با آنتی اسید یا غذاهای حاوی کلسیم مصرف شد جذب آهن مختل می شود. آهن کمکی گاهی سبب تورم معده، یبوست و تهوع می شود. اگر این موارد سبب مشکل برای مادری شد وی به یاد داشته باشد که می تواند بیشتر آهن مورد نیاز خود را از غذاهای غنی از آهن مثل جگر، گوشت قرمز، زرده تخم مرغ، حبوبات و مغزهای گیاهی خشک شده دریافت کند.