آزمایش قند خون بارداری، زمان انجام و تفسیر آن

ابتلا به قند خون در بارداری در میان مادران باردار شایع بوده و اثرات نامطلوبی بر روی جنین خواهد داشت. به همین دلیل تست غربالگری قند خون برای تمامی مادران در این دوران انجام شده و جواب آزمایش قند خون بارداری با دقت فراوان توسط پزشک متخصص پیگیری می شود. برای کسب اطلاعات کامل درمورد جواب نرمال آزمایش قند خون بارداری، زمان آزمایش قند خون در بارداری و ... این متن را مطالعه کنید.
یکی از آزمایشات متداول در دوران بارداری، چک کردن قند خون مادر باردار در ویزیت های پیاپی و بررسی دقیق جواب آزمایش قند خون بارداری است. ممکن است این سوال در ذهن شما بوجود آید که چرا باید تند تند آزمایش قند خون بدهم؟ با خواندن این متن درمی یابید که چرا انجام این آزمایش تا این حد مهم است.

زمان انجام آزمایش قند خون بارداری
به طور معمول اغلب پزشکان برای تشخیص دیابت بارداری انجام تست غربالگری گلوکز (یا چالش گلوکز GCT) را در هفته ۲۴ و ۲۸ بارداری توصیه می کنند.
به بالا بودن قند خون در دوران بارداری دیابت بارداری گفته می شود. که برخی از مادران در دوران بارداری به آن مبتلا می شوند. آمار نشان می دهد بین 2 تا 5 درصد مادران باردار دیابت بارداری دارند. به همین علت می ‌توان آن را شایع ترین مشکل در سلامت دوران بارداری دانست. از آنجایی که این بیماری در مراحل ابتدایی هیچ عارضه ای از خود نشان نمی دهد آزمایش قند خون تنها راه تشخیص ابتلا به آن در بارداری است.
البته مانند سایر آزمایش ها، تست غربالگری (GCT) نیز منجر به تشخیص کامل دیابت بارداری نمی شود. این آزمایش به شکلی طراحی شده که تا حد امکان مادران بارداری که احتمال ابتلا به دیابت بارداری در آنها وجود دارد را شناسایی کند که در این صورت برای تشخیص قطعی دیابت بارداری باید آزمایش های بیشتری انجام دهند. البته مثبت بودن جواب آزمایش به معنای قطعی بودن ابتلای مادر به دیابت بارداری نیست.
تنها حدود یک سوم مادرانی که نتیجه غربالگری گلوکز آنها مثبت است به دیابت بارداری مبتلا هستند. اگر جواب تست غربالگری شما مثبت باشد باید آزمایش تحمل گلوکز (GTT) را انجام دهید. البته برخی از پزشکان این آزمایش را به صورت روتین برای تمامی مادران درخواست می کنند. آزمایش تحمل گلوکز، آزمایشی است که زمان بیشتری از شما می گیرد ولی جواب آن قطعی تر و مطمئن تر است. با انجام این آزمایش از وجود یا عدم وجود دیابت بارداری اطمینان پیدا می کنید.
ممکن است در صورت وجود قند بالا در آزمایش ادرار یا داشتن بارداری پر خطر، پزشک انجام تست غربالگری را زودتر از هفته ۲۴ توصیه کند در صورت عدم وجود مشکل دوباره در هفته ۲۴ و ۲۸ بارداری تست غربالگری را تکرار خواهید کرد.
البته در صورت تشخیص دیابت قبل از باداری نیازی به انجام تست غربالگری وجود ندارد. در این شرایط پزشک متخصص دیابت شما را در بارداری کنترل می کند.

تست غربالگری گلوکز چگونه انجام می شود؟
برای شروع تست غربالگری محلول شکر حاوی ۵۰ گرم گلوکز به شما داده می شود. مزه آن شبیه سودا (آب گازدار) خیلی شیرین است. که به شکل نوشابه یا اسانس آب پرتغال یا لیمو می نوشید. شما باید آن را در پنج دقیقه میل کنید. در برخی از آزمایشگاه ها آن را به صورت خنک یا همراه با یخ به شما می دهند.
پس از یک ساعت (بهتر است چیزی برای مطالعه داشته باشید.) از دست شما نمونه خون گرفته می شود تا سطح قند خون شما مشخص شود. هدف تعیین میزان پردازش و تجزیه موثر قند خون توسط بدن است. جواب آزمایش پس از چند روز آماده می شود.
اگر میزان قند خون در جواب آزمایش بالا باشد (که معمولا در ۱۵ تا ۲۳ درصد موارد چنین است.) باید برای تشخیص دیابت بارداری آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته را دوباره انجام دهید. خبر خوب اینکه اغلب مادران بارداری که قند آنها در تست غربالگری بالا نشان داده می شود به دیابت بارداری مبتلا نیستند.

آیا این آزمایش عوارضی دارد؟
برخی از مادران باردار با نوشیدن محلول گلوکز دچار حالت تهوع می شوند و برخی استفراغ می کنند. در صورت استفراغ آزمایش باید در یک روز دیگر و از ابتدا انجام شود. پس اگر بلافاصله پس از نوشیدن محلول گلوکز استفراغ کردید باید برای انجام آزمایش روز دیگری مراجعه کنید.

تفسیر آزمایش قند خون بارداری
پزشکان مختلف از استانداردهای گوناگونی برای تفسیر نتیجه آزمایش قند خون بارداری تشخیص و تعیین سطح قند خون بالا استفاده می کنند. برخی از آنها معتقدند اگر قند خون در آزمایش یک ساعته ۱۴۰ میلی گرم گلوکز بر هر دسی لیتر (mg/dl) پلاسمای خون یا بیشتر باشد باید آزمایش تحمل گلوکز را انجام دهید. برخی دیگر برای افزایش دامنه تشخیص مادران مبتلا به دیابت بادرای حد مجاز را به ۱۳۰ (mg/dl) کاهش می دهند. البته با این استاندارد میزان خطا افزایش می یابد.
اگر جواب آزمایش قند خون بارداری بیش از 200 (mg/dl) باشد اکثر پزشکان مادر را مبتلا به دیابت بارداری می دانند و نیازی به انجام آزمایش تحمل گلوکز نیست. در صورتی که جواب آزمایش قند خون بارداری بین 140 تا 200 باشد، برای تشخیص دقیق دیابت بارداری، انجام آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته الزامی است.

جواب آزمایش قند خون بارداری ناشتا
بریای انجام آزمایش معمولی قند خون بارداری باید ۱۲ تا ۱۴ ساعت ناشتا باشید. درغیر این صورت جواب آزمایش قند خون بارداری ناشتا قابل اطمینان نخواهد بود.
تفسیر آزمایش قند خون حاملگی ناشتا به شرح زیر انجام می شود:
- اگر تفسیر آزمایش قند خون حاملگی ناشتا برابر با عدد ۹۲ و یا کمتر باشد به معنای نرمال بودن قند خون شما در بارداری است.
- اگر مقدار قند خون ناشتای شما بین 93 تا 97 گزارش شود یعنی باید علاوه بر رعایت رژیم غذایی مدتی بعد مجددا آزمایش دهید.
- اگر جواب آزمایش قند خون بارداری بین ۹۷ تا ۱۲۵ باشد شما پره دیابتیک درنظر گرفته می شوید یعنی در معرض ابتلا به قند خون بارداری هستید. رعایت رژیم غذایی، انجام ورزش و در صورت نیاز تست های تکمیلی تجویز خواهد شد.
- اگر جواب آزمایش قند خون بارداری عدد 126 به بالا را نشان دهد، بعد از تست مجدد و اطمینان از نتیجه، ضمن رعایت دستورالعمل ها انجام تست قند خون دوساعته و ... تجویز می شود.

آزمایش تحمل گلوکز چگونه انجام می شود؟
مراحل آزمایش به روش های گوناگونی انجام می شود. اما به طور معمول پس از آخرین وعده غذایی در شب قبل از آزمایش، مجاز به میل کردن چیزی جز چند جرعه آب نیستید. بنابراین باید ناشتا باشید و بهتر است آزمایش را صبح اول وقت انجام دهید.
در ابتدا برای سنجش سطح گلوکز خون در حالت ناشتا از شما نمونه خون گرفته می شود. پس از آن دوز غلیظ تر یا حجم بیشتری از محلول گلوکز را می نوشید. خود را آماده کنید زیرا مسئول آزمایشگاه سه نمونه خون از شما می گیرد به این صورت که در هر ساعت، یک نمونه خون از بازوی شما گرفته می شود و هر بار باید از بازوی دیگر نمونه گیری کنند.
بهتر است چیزی همراه خود ببرید تا حواس شما را پرت کند و حوصله شما سر نرود زیرا در فاصله بین نمونه گیری ها باید در اتاق انتظار منتظر بمانید. خوراکی مناسب همراه خود ببرید و پس از آخرین نمونه گیری میل کنید زیرا ممکن است احساس گرسنگی شدید کنید.
اگر جواب یکی از آزمایش ها بالا بود باید در مراحل بعدی بارداری دوباره آزمایش انجام دهید ممکن است پزشک رژیم غذایی شما را تغییر دهد یا انجام تمرینات ورزشی را توصیه کند.
اگر جواب دو آزمایش یا بیشتر بالا باشد شما به دیابت بارداری مبتلا هستید. پزشک تغییر در برنامه روزانه و غذایی را توصیه می کند.
در جدول زیر میزان قند خونی که سازمان دیابت آمریکا در هر یک از مراحل نمونه گیری غیرعادی در نظر می گرد نشان داده شده است.

دوره زمانی جواب غیر عادی
- ناشتا ۹۵ mg/dl یا بیشتر
- ساعت اول 180 mg/dl یا بیشتر
- ساعت دوم ۱۵۵ mg/dl یا بیشتر
- ساعت سوم 140 mg/dlیا بیشتر

در صورت تشخیص دیابت بارداری چه اتفاقی رخ می دهد؟
بعد از دریافت جواب آزمایش قند خون بارداری، در صورت ابتلا به دیابت بارداری تحت نظر پزشک خود یا متخصص دیابت قرار می گیرید تا برای مقابله و کنترل دیابت برنامه خاصی برای شما تعیین کنند و شما ملزم به اجرای آن هستید.
ممکن است تنها در دوران بارداری قند خون شما افزایش یابد. اما برخی از خانم ها پس از زایمان نیز دیابت آنها ادامه پیدا می کند. بنابراین باید 6 تا 8 هفته پس از زایمان نیز دوباره آزمایش گلوکز دهید.