دیالیز چیست و برای چه افرادی ضروری است؟

دیالیز چیست؟ دیالیز دستگاهی است که مواد زائد را فیلتر می‌کند و مایع اضافی را از خون بیرون می‌ریزد. در واقع، این دستگاه می‌تواند عملکرد کلیه را در کسانی که کلیه‌هایشان از کار افتاده است تقلید کند. با ما همراه باشید تا با همه چیز درباره دیالیز آشنا شوید.

در این مقاله می‌خوانید:

• دیالیز چیست؟
• انواع دیالیز
• چه کسانی باید دیالیز انجام دهند؟
• آمادگی برای انجام دیالیز
• روش انجام دیالیز
• مراقبت های بعد از دیالیز
• عوارض دیالیز

دیالیز چیست؟

دیالیز یک روش درمانی برای افرادی است که کلیه‌هایشان از کار افتاده‌اند. وقتی نارسایی کلیه دارید، کلیه‌های شما آن‌طور که باید خون را تصفیه نمی‌کنند. در نتیجه، مواد زائد و سموم در جریان خون شما جمع می‌شوند. در این شرایط، دیالیز می‌تواند کار کلیه‌های شما را انجام دهد و مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج کند.

انواع دیالیز

دو نوع اصلی دیالیز وجود دارد که عبارتند از:

• همودیالیز (HD): در همودیالیز از دستگاهی با فیلتر دیالیز استفاده می‌شود که به عنوان کلیه مصنوعی عمل می‌کند. این دستگاه می‌تواند خون را تصفیه کرده و آب اضافی را نیز بیرون بریزد. خون معمولاً از طریق یک فیستول شریانی وریدی (AV) در ساعد که از راه جراحی ایجاد شده است خارج و به بدن بازگردانده می‌شود.
• دیالیز صفاقی (PD): در دیالیز صفاقی از یک محلول کیسه‌ای به نام دیالیز استفاده می‌شود که از طریق لوله‌ کاشته شده در نزدیکی ناف، مواد زائد و آب اضافی را از بدن حذف می‌کند. در ای روش، محلول دیالیز به داخل حفره صفاقی پایین شکم وارد می‌شود و پس از حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه تعویض می‌گردد.

بیشتر بخوانید: نفرولوژیست کیست؟  

چه کسانی باید دیالیز انجام دهند؟

در بیشتر موارد، نارسایی مزمن کلیه قابل برگشت نیست و اگر درمان نشود، می‌تواند زندگی شما را تهدید کند. پس انجام دیالیز (چه از نوع همودیالیز و چه از نوع صفاقی) به کسانی توصیه می‌شود که دچار نارسایی کلیوی هستند. انتخاب این‌که کدام نوع دیالیز برای شما مناسب است نیز به عوامل زیر بستگی دارد:

• نوع سبک زندگی
• ترجیحات شخصی
• سلامت کلی
• توصیه‌های متخصص کلیه یا نفرولوژیست شما

افراد مبتلا به بیماری کلیوی در مراحل پایانی باید تصمیمات سختی را برای انجام دیالیز (Dialysis) اتخاذ کنند. افرادی که نارسایی کلیوی آن‌ها به سطح پنج رسیده است، معمولاً برای زنده ماندن نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارند؛ به ویژه زمانی که عملکرد کلیه‌های آن‌ها کمتر از ۱۰٪ عملکرد کلیه‌های سالم باشد.
تصمیم‌گیری در مورد انجام دیالیز یک تصمیم بزرگ است که می‌تواند زندگی شما را تغییر دهد. پس برای این‌که از تصمیم خود پشیمان نشوید، به خوبی تحقیق کنید و تمام مزایا و معایب دیالیز را در نظر بگیرید. هم‌چنین، توصیه می‌کنیم تمام پرسش‌های خود را با پزشک‌تان در میان بگذارید.

آمادگی برای انجام دیالیز

نحوه آمادگی برای انجام دیالیز بسته به نوع آن ممکن است کمی متفاوت باشد. آماده شدن برای همودیالیز به این شکل است که جراح با نوعی جراحی جزئی، نقطه ورودی به رگ‌های خونی شما ایجاد می‌کند که ممکن است چندین ماه طول بکشد تا بهبود بیابد. سه نوع نقطه ورودی عبارتند از:

• فیستول شریانی وریدی (AV)
• پیوند AV
• کاتتر دسترسی عروقی

هر دو فیستول AV و پیوند AV برای درمان‌های دیالیز طولانی‌مدت طراحی شده‌اند، اما کاتترها برای استفاده کوتاه‌مدت یا موقت مناسب است. آماده شدن برای دیالیز صفاقی هم نیاز به نوعی جراحی برای کاشت کاتتر دارد که به طور معمول حدود ۳ هفته قبل از انجام دیالیز انجام می‌شود. هم‌چنین، معمولاً چند هفته قبل از دیالیز، از یک پرستار نحوه مراقبت از محل کاتتر و چگونگی تعویض آن را آموزش می‌بینید.

بیشتر بخوانید: علائم سنگ کلیه در زنان

روش انجام دیالیز

روش انجام دیالیز نیز بسته به نوع آن متفاوت است. در همودیالیز خون شما از بدن خارج شده و از طریق همودیالیزور فیلتر می‌شود. سپس خون تصفیه شده با کمک دستگاه دیالیز به بدن برمی‌گردد. درمان‌های همودیالیز هر کدام حدود ۴ ساعت و حداکثر ۳ بار در هفته طول می‌کشند. البته می‌توانید بنابر تشخیص پزشک جلسات کوتاه‌تر اما مکررتر نیز داشته باشید. هم‌چنین، در ابتدای درمان، اکثر جلسات شما در بیمارستان، مطب پزشک یا مرکز دیالیز انجام می‌شود. طول درمان نیز به اندازه بدن، میزان مواد زائد در بدن و سلامت فعلی شما بستگی دارد.
در دیالیز صفاقی مایع خاصی به نام دیالیز به داخل صفاق جریان می‌یابد که می‌تواند مواد زائد را جذب کرده و از جریان خون بیرون بریزد. این مواد از شکم شما تخلیه می‌شوند و کل این روند ممکن است تا چند ساعت طول بکشد و باید ۳ تا ۵ بار در روز تکرار شود، اما این تبادل مایعات می‌تواند هنگام خواب یا بیداری و حتی در حین فعالیت های روزانه نیز اتفاق بیفتد. انواع دیالیز صفاقی عبارتند از:

• دیالیز صفاقی متحرک مداوم (CAPD): شکم شما چندین بار در روز پر و تخلیه می‌شود. این روش نیازی به ماشین ندارد و باید در حالت بیداری انجام بگیرد.
• دیالیز صفاقی دوچرخه سواری مداوم (CCPD): این روش از دستگاهی برای چرخاندن مایعات به داخل و خارج شکم استفاده می‌کند که معمولاً در شب و هنگام خواب انجام می‌شود.
• دیالیز صفاقی متناوب (IPD): اگرچه می‌توانید این درمان را در خانه نیز انجام دهید، اما معمولاً در بیمارستان انجام می‌شود و از همان دستگاه CCPD استفاده می‌کند؛ با این تفاوت که زمان بیشتری می‌برد.

مراقبت های بعد از دیالیز

کلید احساس بهتر بعد از درمان دیالیز به کاری که بین جلسات دیالیز خود انجام می‌دهید بستگی دارد. مراقبت‌های بعد از دیالیز عبارتند از:

• محدودیت‌های مایعات: رعایت محدودیت‌های تجویز شده مایعات بسیار مهم است. اگر بیش از مقدار تجویز شده مایعات بنوشید، باید در طول زمان دیالیز تجویز شده، مایعات بیشتری خارج کنید که باعث جابجایی سریع مایعات در بدن و افت فشار خون و خستگی می‌شود.
• رعایت رژیم غذایی: رعایت رژیم غذایی نیز ضروری است. شما باید رژیم غذایی تجویز شده توسط متخصص تغذیه خود را رعایت کنید و یادتان باشد که کلیه‌های شما دیگر نمی‌توانند محصولات جانبی غذا را دفع کنند. بنابراین، محصولات جانبی تا درمان بعدی انباشته و باعث می‌شوند که احساس ضعف و خستگی کنید.
• رعایت دارویی: داروهای خود را طبق تجویز پزشک مصرف کنید؛ مگر این‌که به شما گفته شود دوز مصرفی آن‌ها را تغییر دهید.  
• مدیریت مناسب بیماری: درمان بیماری‌ یا شرایطی که باعث نارسایی کلیه شده‌ است را در اولویت خود قرار دهید.
• محدودیت فعالیت: بهتر است برخی از فعالیت‌ها را براساس میزان تحمل خود تنظیم کنید تا در طول زمان احساس بهتری داشته باشید.

بیشتر بخوانید: رنگ ادرار نشان دهنده چیست؟

عوارض دیالیز

علائم رایج و عوارض جانبی مرتبط با دیالیز عبارتند از:

• یبوست
• افسردگی یا اضطراب
• خستگی یا ضعف
• سردرد
• خارش
• از دست دادن اشتها
• گرفتگی عضلات
• حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
• درد
• اختلال عملکرد جنسی
• مشکلات خواب (به عنوان مثال، سندرم پاهای بی قرار یا آپنه خواب)
• تشنگی
• مشکلات ادرار یا خروجی ادرار

کلام آخر

دیالیز درمانی برای تصفیه خون است که به بدن شما کمک می‌کند تا مواد زائد و مایعات اضافی موجود در خون را دفع کند. این روش درمانی به کسانی توصیه می‌شود که دچار نارسایی کلیوی سطح پنجم هستند و نیاز دارند با کمک دستگاه دیالیز کم کاری کلیه‌های خود را جبران کنند.

به کلینیک نی نی بان سر بزنید.