تولید شیر بدون حاملگی، علامت بیماریست؟

ترشح شیر از سینه های خانم ها در هنگام شیر دادن به بچه و یا به دنبال زایمان، طبیعی است ولی اگر در مواردی غیر از آن ها اتفاق بیفتد غیر طبیعی بوده و به آن ترشح شیر نابجا گفته می شود. اصطلاح علمی آن گالاکتوره (Galactorrhea) می باشد.

ترشح شیر نابجا از سینه ها بخودی خود یک بیماری نیست، بلکه یک علامت است و ممکن است نشان از وجود یک بیماری زمینه ای باشد. ترشح شیر نابجا از سینه ها در مردان، شیرخواران تازه متولد شده و در نوجوانان در سن بلوغ و در هر دو جنس نیز می تواند اتفاق بیفتد ولی مبحث این نوشتار ترشح شیر نابجا از سینه ها در خانم ها می باشد.

این بیماری نسبتا شایع است و در ۲۵-۲۰ درصد خانم ها اتفاق می افتد. ترشح شیر نابجا از سینه ها ممکن است یک طرفه و یا دو طرفه باشد. برای ترشح شیر در خانم ها وجود سه هورمون زیر لازم است: استروژن، پروژسترون، و پرولاکتین. مهمترین آنها پرولاکتین است. پرولاکتین از غده هیپوفیز ترشح می شود و ترشح آن تحت کنترل غده هیپوتالاموس می باشد. غده هیپوتالاموس یک ماده ای به اسم دوپامین ترشح می کند که از طریق جریان خون به غده هیپوفیز رفته و سبب مهار ترشح هورمون پرولاکتین توسط غده هیپوفیز می شود. هر دارویی که سبب مهار ترشح دوپامین و یا مهار گیرنده های آن شود، سبب افزایش پرولاکتین خون شده و منجر به ترشح شیر نابجا از سینه ها خواهد شد.

علل شیر نابجا از سینه ها در خانمها علل زیادی می توانند سبب این مشکل شوند که شایعترین آنها عبارتند از:

• اختلالات هورمونی مثل کم کاری تیروئید

• مصرف بعضی از داروها که لیست آنها طولانی است

ولی شایعترین داروها که سبب شیر نابجا از سینه ها می شوند عبارتند از:

o در شروع و یا قطع مصرف قرصهای ضد حاملگی

o مصرف هورمونها مثل استروژن و پروژسترون

o داروهای فشارخون مثل آتنولول، متیل دوپا و وراپامیل

o ضد افسردگیهای مثل سیتالوپرام، فلوکستین و سرترالین

o آرامبخشها مثل آلپرازولام و بوسپیرون

oمهرکننده های گیرنده های هیستامینی نوع ۲ مثل سایمتیدین، فاموتیدین و رانیتیدین

o داروهای ضد تهوع مثل متو کلوپروماید

o بعضی داروهاییکه برای ریفلاکس سیستم گوارشی تجویز می شوند.

o بعضی ضد دردها

• مصرف بعضی از داروهای گیاهی، که امروزه بیشتر به عنوان داروهای بی خطر تبلیغ می شوند و معمولا مصرف کننده از ترکیب این داروها مطلع نیست، مهمترین این ها عبارتند از:

o گزنه

o رازیانه

o بوته خار

o بادیان رومی

o شنیلیله

• مصرف مواد محرک

o ماری جوانا

o مواد مخدر

• تحریک سینه ها

• وجود بعضی بیماریهای زمینه ای که مهمترین آنها عبارتند از:

o بیماری تیروئید، هم کاری و هم پرکاری تیروئید سبب ترشح شیر نابجا از سینه ها می شوند.

o نارسایی مزمن کلیه ها

o نارسایی کبد (سیروز کبدی)

o سارکوئیدوز

• استرس های هیجانی طولانی مدت

• بیماری ها و یا تومورهای غده هیپوتالاموس در مغز

• بعضی بیماریهاییکه جدار قفسه سینه را در گیر می کنند مثل:

o زونا که اعصاب بین دنده ای در جدار قفسه سینه را گرفتار می کند

o ضربه

o سوختگی ها

o جای اعمال جراحی

o تومورهای جدار قفسه سینه

• در نوزادان چون موقع تولد مقادیر زیاد هورمون استروژن وجود دارد (از خون مادر وارد بدن نوزاد شده است) بدین دلیل ممکن است تا مدتی ترشح مایع شبیه به شیر از سینه های نوزاد وجود داشته باشد.

یک عده عواملی هستند که به آنها عوامل مساعد کننده می گویند، یعنی اگر فردی این عوامل را داشته باشد که به آنها عوامل خطر زا می گویند، احتمال ترشح شیر نابجا از سینه ها در وی بیشتر خواهد بود این عوامل خطر زا عبارتند از:

• جنس زن، خانم ها خیلی بیشتر از مردان مبتلا به این مشکل می شوند

• استرس

• پوشیدن لباسهاییکه بطور دائم سبب تحریک نوک سینه ها شود در بالا ذکر شد که ترشح شیر نابجا از سینه ها یک علامت است و ممکن است دلیل وجود یک بیماری زمینه ای باشد.

اگر ترشح شیر نابجا از سینه ها به دلیل یک بیماری زمینه ای باشد، سایر علائمی که بیمار ممکن است داشته باشد، به قرار زیر هستند:

• عدم وجود پریود یا پریودهای نامنظم

• عدم تحمل به سرما یا گرما

• کاهش یا افزایش اشتها

• افزایش تشنگی و میزان ادرار

• کاهش میل جنسی

• ترشحات خونی یا بدبو از سینه ها

• سردرد

• رشد موهای زائد و جوشهای پوستی

• اختلالات بینائی تشخیص: وقتی خانمی مبتلا به ترشح شیر نابجا از سینه ها می باشد نیاز به بررسی دقیق دارد.

ممکن است هیچ علتی نداشته باشد و یا این که خدای نکرده فرد مبتلا به تومور غده هیپوفیز شده باشد، برای درمان صحیح، ما نیازمند تشخیص صحیح هستیم. برای تشخیص اقدامات زیر معمولا انجام می شوند:

• باید یک نمونه از ترشحات سینه جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال شود، چون هر ترشحی از سینه شیر نیست.

• انجام آزمایش خون برای چک کردن هورمونهای بخصوص

• انجام تست حاملگی

• در صورت لزوم باید از مغز تصویر برداریهای لازم انجام شوند تا اگر تومور غده هیپوفیر وجود دارد تشخیص داده شود. البته تمام بیماران نیاز به این تست یا تستهای فوق ندارند، بسته به شرایط بیمار از این تستها استفاده می شود.

برای تصویر برداری از مغز از دو روش زیر استفاده می شود:

o ام آر آی

o سی تی اسکن اگر در آزمایش از ترشحات سینه ترکیب آن شیر نباشد و یا حاوی خون باشد، آن دیگر ترشح شیر نابجا از سینه ها یا گالاکتوره محسوب نمی شود و باید از نظر وجود احتمالی سرطان سینه و یا سایر اختلالات سینه تستهای دیگری انجام شوند. درمان درمان بستگی به علت بیماری دارد. بعضی موارد نیاز به درمان ندارند و با گذشت زمان برطرف می شوند. در این موارد استفاده از لباسهائی که سبب جلوگیری از تحریک نوک سینه ها می شوند، کمک کننده خواهد بود. اگر علت ترشح شیر نابجا از سینه ها استفاده از داروی بخصوصی می باشد، باید با مشورت پزشک معالج نسبت به جایگزینی آن اقدام کرد. اگر علت یک بیماری زمینه ای مثل تومور غده هیپوفیز است، باید آن بیماری درمان شود. تومورهای غده هیپوفیز که سبب ترشح شیر نابجا از سینه ها می شوند معمولا خوش خیم هستند.

تومورهای کوچک معمولا با دارو درمانی از بین می روند ولی تومورهای بزرگ نیازمند یکی از روشهای درمانی زیر هستند:

• جراحی که وقتی انجام می شود که دارو درمانی بیفایده شده باشد

• پرتو درمانی وقتی انجام می شود که هر دو جراحی و دارو درمانی موثر نبوده اند. علی رغم درمان، تومورهای غده هیپوفیز اغلب عود می کنند.