تکامل بینایی نوزادان، کی متوجه نور می‌شوند؟

چند روزی است که به دنیا آمده و هر از چندگاهی که چشمانش باز است به اطراف نگاهی می‌اندازد اما انگار هیچ چیز را نمی‌تواند تشخیص بدهد و چرخش مردمک‌هایش نیز کمی عجیب به نظر می‌رسد. اما زمانی که نور به صورتش برخورد می‌کند، دست‌هایش را جلوی صورتش می‌گیرد و کمی خودش را جمع می‌کند. مکانیسم بینایی و تشخیص نور نوزادان بسیار جالب است اما خیلی از پدر و مادر‌ها دقیقا نمی‌دانند که نوزادشان از کی می‌تواند نور‌ها را ببیند و رنگ‌ها را تشخیص دهد بنابر‌این ما از دکتر پریسا ضیغمی، متخصص کودکان و نوزادان، درباره ببینایی جنین و نوزادان پرسیدیم.

دکتر ضیغمی، متخصص کودکان و نوزادان، درباره تشخیص نور توسط جنین می‌گوید: «در هفته پنج جنینی لنز‌‌ها یا عدسی‌های اولیه که بعدا در همان محل چشم‌های جنین تکامل می‌یابند تشکیل می‌گردد و در هفته بیست و هشتم حاملگی چشم جنین باز می‌شود. تا قبل از هفته سی‌و‌چهارم، مردمک به نور واکنش انقباضی ندارد و پلک‌ها بسیار نازک هستند اما بعد از هفته سی‌وششم پلک‌ها ضخیم شده و نوزاد می‌تواند میزان نور وارد شده به چشم را کنترل کند. محیط رحم قبل از تولد نوزاد تاریک است بنابر‌این جنین قبل از تولد تجربه نور و بینایی ندارد.»

تکامل درست سیستم بینایی در دوران حاملگی به تغذیه و استراحت مادر بستگی دارد و وارد شدن سمومی مانند دارو، الکل و سیگار به بدن مادر بر روی بینایی جنین تأثیر منفی می‌گذارد.
دکتر ضیغمی درباره بینایی نوزاد پس از تولد می‌گوید: «بینایی نوزاد در بدو تولد حدود شصت درصد افراد بالغ است و او اشیا را در هاله‌ای از سایه خاکستری و سیاه و سفید می‌بیند. میزان نوری که نوزاد می‌تواند تشخیص بدهد پنجاه برابر افراد بالغ است یعنی روشنایی باید پنجاه برابر حد معمول باشد تا نوزاد آن را تشخیص بدهد. به همین دلیل است که نوزاد در یک اتاق کاملا روشن به خواب می‌رود.»

نوزادان رنگ‌ها را به این صورت تشخیص می‌دهند که ابتدا در هفته اول پس از تولد رنگ‌های زرد، نارنجی، سبز و قرمز را تشخیص می‌دهد ولی رنگ آبی و بنفش را به دلیل طول موج کمتر و داشتن رِسِپتور یا پذیرنده کمتر در شبکیه دیر‌تر تشخیص می‌دهد. در شش ماهگی دید شیرخوار نزدیک به بزرگسال می‌شود که باید اولین معاینه برای سلامت بینایی انجام شود.

این متخصص کودکان و نوزادان، درباره تابش مستقیم نور و تأثیرات آن بر روی نوزاد توضیح می‌دهد:« نکته مهم بعد از تولد نوزاد نارس، این است که از تابش مستقیم نور به وی جلوگیری شود اما تابش نور در دوران بارداری تأثیر ندارد.»

نوزاد ابتدا همه‌چیز را در سایه‌ای خاکستری وفقط به رنگ سفید و سیاه می‌بیند و بینایی او در ابتدای تولد در برابر افراد بالغ تنها شصت درصد است. بر همین اساس دکتر درباره تکامل فرایند بینایی نوزاد می‌گوید:« برای این که نوزاد تکامل بینایی درستی داشته باشد نیاز به تجربه دیدن نور پس از چهل‌هفتگی جنینی دارد. یعنی این نور، نور روی اشیایی که می‌بیند باشد نه این که مستقیم به چشمش بخورد. نوزاد در ماه اول شروع به تمرکز کردن، توجه به نور و حرکت اشیا در دامنه‌های مختف می‌کنند و بعد از 2 تا 3 ماه می‌توانند رنگ‌ها را ببینند. البته نوزاد بعد از یک‌هفتگی رنگ زرد، نارنجی، قرمز و سبز را تشخیص می‌دهد و بعد از مدتی نیز رنگ آبی و بنفش را می‌تواند تشخیص دهد. اما در روزهای اول باید فاصله صورت مادر با نوزاد بین شانزده تا بیست‌و‌پنج سانتیمتر فاصله داشته باشد و نور کافی صورتش را روشن کند تا نوزاد به تدریج مادرش را تشخیص دهد.»

دکتر ضیغمی معتقد است پلک نوزاد نازک است و قدرت تطابقی مردمک کمی دارد و می‌گوید: «پدر و مادر‌ها از اینکه چشم نوزاد را در برابر نورمستقیم و زیادی مانند فلش دوربین قرار دهند باید پرهیز کنند. ضمن این‌که ماردان باید در زمان حاملگی تغذیه خوب و استراحت کافی داشته باشند. همچنین مادران باید از سیگار، الکل و بعضی داروها و عفونت‌ها که در تکامل درست سیستم بینایی جنین تاثیر دارند پرهیز کنند. تا شش‌ماهگی قدرت بینایی شیرخوار به 25 درصد می‌رسد و خیلی پیشرفت می‌کند و از حدود 2 تا 3 سالگی به قدرت دید افراد بالغ می‌رسد.»