قدرت بینایی نوزاد، اوایل تولد چگونه است؟

معمولاً تصور می‌شود که نوزاد قادر به دیدن و شنیدن نیست و تنها کاری که از او بر می‌آید، خوردن و خوابیدن است. اما اخیراً دریافته‌اند که نوزاد می‌تواند چیزهای زیادی را ببیند و بشنود و در واقع توانایی او بیش از آن است که افراد فکر می‌کنند.
نوزاد در بدو تولد نسبت به تابش نور و روشنایی محیط جدید، بسیار حساس است. پس از چند ساعت این حساسیت کاهش می‌یابد. ولی در برابر افزایش ناگهانی نور یا انتقال از محل تاریک به محل آفتابی، هنوز این حساسیت تا اندازه‌ای وجود دارد و نوزاد چشم خود را می‌بندد یا نیمه باز نگه می‌دارد.
در چند روز اول پس از تولد، غالباً چشم نوزاد بسته است و این امر والدین را دل‌تنگ می‌کند. برای باز نگه‌داشتن چشم نوزاد، می‌توان او را روبه‌روی خود، روی یک دست نگه داشته و با دست دیگر پشت سر او را گرفت. در حالی که فاصله نوزاد تا صورت فرد حدود ۲۵ سانتی‌متر است، او را حول زاویه ۱۲۰ درجه به آرامی بچرخانند و ناگهان متوقف سازند. این چرخش و توقف ناگهانی به‌طور رفلکسی چشم نوزاد را باز می‌کند.
روش دیگر برای باز کردن چشم نوزاد آن است که در حالی که نوزاد خوابیده است، یک دست خود را زیر باسن و دست دیگر را زیر سر او گرفته و او را از حالت خوابیده بلند کنند و بنشانند.
آزمایش‌های جدید نشان می‌دهد که نوزاد بهتر از آن‌چه قبلاً تصور می‌شد می‌تواند ببیند. او می‌تواند چشم خود را در فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متری به خوبی متمرکز کند و این فاصله‌ای است که هنگام شیر خوردن بین چشمان نوزاد و صورت مادر وجود دارد.
قدرت بینایی نوزاد را ۳۰ روی ۲۰ تخمین زده‌اند، یعنی آن‌چه را یک فرد بالغ با قدرت بینایی عادی در ۳۰ قدمی می‌بیند، نوزاد می‌تواند در ۲۰ قدمی ببیند.
نوزاد در درجه اول به دیدن صورت اشخاص، اشیاء واقعی، طرح و عکس صورت‌ها علاقه نشان می‌دهد و در درجه دوم به طرح‌های سیاه و سفید مثل پارچه‌های راه راه با فاصله حداقل ۵ / ۲ سانتی‌متر و نقاط گرد و درخشان توجه می‌کند.
این نکات را باید در رنگ‌آمیزی و تزیین اتاق نوزاد و اتاق‌های مهدکودک رعایت نمود. معمولاً طراحان در نقاشی این اتاق‌ها، بدون توجه روحیات نوزاد، طرح‌های رنگی را ترجیح می‌دهند، در حالی که طرح‌های سیاه و سفید بیشتر مورد علاقه نوزاد است.
یکی از نکات جالب در مورد چشم نوزاد، قدرت تعقیب اشیاء و اشخاص متحرک است. بعضی نوزادان می‌توانند شی‌ء مورد علاقه خود را از یک نقطه تا نقطه دیگر، حول زاویه‌ای نزدیک ۱۸۰ درجه دنبال کنند. اگر این شی‌ء به سرعت حرکت کند، یا فاصله آن از ۲۵ سانتی‌متر تجاوز نماید، نگاه خود را از آن بر می‌دارند. از آن‌جا که رفلکس شمشیربازان (نوعی واکنش ناخودآگاه در نوزاد) سر نوزاد را به یک طرف می‌گرداند، بیشتر نوزادان، یک شی‌ء متحرک را از یک طرف فقط به اندازه ۹۰ درجه دنبال می‌کنند و وقتی به نقطه روبه‌رو رسیدند، از آن منصرف می‌شوند.
در چند هفته اول، حرکات سر و چشم نوزاد هماهنگی لازم را ندارند و اگر سر نوزاد را به یک طرف بچرخانند، چشمان او این حرکت را به کُندی دنبال می‌کند. به‌طور مثال اگر چشم‌های نوزاد به صورت مادر یا پدر جلب شده باشد، حرکت سر برای همراهی کردن با چشم او، تا حدی نامنظم و با تکان همراه خواهد بود. این مشکل پس از چند هفته از بین می‌رود و در ماه دوم حرکات سر و چشم نوزاد هماهنگ می‌شوند.

تطابق
در هفته‌های اول، چشم‌های نوزاد، به علت عدم تطابق و هماهنگی، معمولاً به‌طور مستقل حرکت می‌کنند و در نتیجه چپ یا لوچ به نظر می‌رسند. تجربه نشان داده است که نوزاد قدرت تطابق دو چشم را دارد، ولی گاهی از آن خودداری می‌نماید. به این دلیل دو چشم نوزاد با هم کار نمی‌کنند و تصویرهای دریافت شده از یک جسم بر روی نقاط مشابه شبکیه در دو چشم نمی‌افتند و تصویر روشنی دیده نمی‌شود. هنگامی که نوزاد توانایی هماهنگ کردن حرکات سر و چشم را پیدا می‌کند، این مشکل نیز برطرف می‌شود و قوه بینایی تیز و روشن می‌گردد. توانایی هماهنگی و تطابق دو چشم که به دید دو چشمی معروف است، از هفته ششم شروع و تا چهار ماهگی کامل می‌شود.
گاهی ممکن است چشمان نوزاد برای چند لحظه به صورت طرف مقابل جلب و خیره شود. اگر هنگامی که نوزاد در حالت هشیاری آرام است، او را در فاصله ۲۵ سانتی‌متری از صورت خود نگه دارند، ممکن است به‌طور ثابت برای ۵ تا ۱۰ ثانیه به چشمان طرف مقابل خیره شود. در روزهای اول که چشمان نوزاد بدون هدف به اطراف نگاه می‌کند، والدین علاقه دارند که نوزاد به آن‌ها نگاه کند. نوزاد پس از دو هفته این قدرت را پیدا می‌کند و آن هنگامی است که یاد می‌گیرد به حرکات و اشارات اطرافیان تبسم نماید.
با این که چشمان نوزاد در هفته دوم قدرت تطابق پیدا می‌کنند، بعد از این هم گاهی مستقل از یکدیگر حرکت کرده و مثل چشم عروسک هنگام گردش از یک سو به سوی دیگر، یکی از دیگری عقب می‌ماند. این مشکل نیز در دو سه ماهگی از بین می‌رود.
تغییر مهم دیگری که در هفته دوم رخ می‌دهد، توانایی بیشتر در خیره شدن و گشاد شدن مردمک چشم نوزاد است.
توانایی نوزاد در حفاظت از چشم خود محدود است. نوزاد در برابر صدای ناگهانی و نور شدید چشم خود را بر هم می‌زند، ولی اگر چیزی به چشم او نزدیک شود، عکس‌العمل دفاعی از خود نشان نمی‌دهد. قدرت دفاعی در دو ماهگی به وجود می‌آید.
در ماه اول، چشمان نوزاد در حال جست‌وجو به هر سویی حرکت می‌کند و به قسمت‌های بیرونی صورت و لبه اشیاء جلب می‌شود.
در ماه دوم و سوم به قسمت‌های میانی صورت مثل چشم، بینی و لب‌ها توجه می‌کند.
چشم‌ها به علت درخشندگی و داشتن قسمت‌های تاریک و روشن، توجه ویژه نوزاد را به خود جلب می‌کنند. حرکت اشیاء کوچک نیز نوزاد را به نشاط می‌آورد و سینه مادر به علت گردی و داشتن ناحیه تیره و روشن برای او جالب است. مشاهده بعضی طرح‌ها، نوزاد را به مکیدن وادار می‌کند و شاید به این علت است که نوزاد با نگاه کردن به صورت مادر خود، بهتر شیر می‌خورد. البته بچه‌های بزرگ‌تر با دیدن بعضی از محرک‌ها، ممکن است از شیر خوردن دست بردارند. میزان باز بودن چشم نوزاد و انقباض عضلانی و آرامش او، نشان دهنده آمادگی وی برای بازی با اطرافیان است.

ارتباط چشمی والدین با نوزاد
اگر والدین می‌خواهند نوزاد را روبه‌روی خود بنشانند و با او بازی کنند، باید منتظر حالت هشیاری وی باشند، که بهترین شرایط را برای بازی و سرگرمی دارد.
نوزاد به تصاویری شبیه صورت انسان که دارای شکل گرد و قسمت‌های تاریک و روشن و حرکتی تقریباً ثابت هستند و به رفتار وی واکنش نشان می‌دهند، توجه زیادی دارد. تغییر حالت صورت، تغییر قیافه، وجود ریش و سبیل و مرزهای بین ریش و موی سر با صورت برای او جالب است.