به دهان بردن اشیا در کودکان، علت و واکنش والدین

دختر ۴ ماهه‌ای دارم که همه چیز را به دهان می‌برد، هر چیزی که نظرش را جلب کند بی‌درنگ در دهانش می‌گذارد. نگرانم که مبادا بیمار شود! مرتب اسباب بازی‌هایش را می‌شویم اما باز هم وسایلی هست که در اثر یک لحظه غفلت، آنها را به دهان ببرد. چه باید بکنم!

چند وقت پیش متوجه شدم کودک یک ساله‌ام "تیله" برادرش را قورت داده است. البته خوشبختانه هیچ مشکلی پیدا نکرده است. آیا ضروری است که به متخصص کودکان مراجعه کنم؟

کودکم ۹ ماهه است، اما از ترس آنکه مبادا خفه شود، هنوز غذای سفره به او نمی‌دهم. میوه‌ها را رنده می‌کنم و غذایش نیز کاملاً پوره است. تا چه سنی باید این منوال را ادامه دهم؟

اگر شما هم نگرانی‌هایی از این دست دارید، این نوشته را تا انتها بخوانید.

برای کودکان دهان در حکم دریچه ای است به دنیای اطراف

در این مورد، اغلب والدین سولات و نگرانی‌های مشابهی دارند. سوالاتی کاملاً منطقی که پاسخ‌هایی ساده و باور نکردنی دارند. آیا می‌دانستید بر خلاف آنچه فکر می‌کنید، کودکتان با لیسیدن شیشه اتومبیل هیچ اتفاقی برایش نخواهد افتاد و بیمار نمی‌شود! بلعیدن اجسام خارجی موضوع کاملاً شایعی میان کودکان است، ولی این‌هم جای نگرانی ندارد. زیرا به‌ندرت باعث بروز حوادث تلخ می‌شود.

کودکان همه چیز را به دهان می‌برند و این موضوع کاملاً طبیعی است. در واقع آنها با این کار جهان اطرافشان را می‌شناسند.

کودکان می‌توانند با دهانشان جزئیات کامل اشیاء ناشناخته را حس کرده و آنها را بهتر بشناسند. زیرا در زبان بیش از هر جای دیگری در بدن تارهای عصبی وجود دارد و زودتر از اعضای دیگر بدن تکامل می‌یابد.

واکنش والدین به دهان بردن اشیا در کودکان

کاری که شما باید انجام دهید، صبر و مراقب است تا فرزندتان به خود آسیبی نرساند. تا زمانی‌که کودک راه نیفتاده است، معمولاً خطری او را تهدید نمی‌کند، زیرا تنها اجسامی را به دهان می‌برد که شما به دستش داده‌اید. اما وقتی غلت زدن و چهار دست و پا رفتن را بیاموزد، احتمال بروز خطر افزایش می‌یابد. ممکن است هنگامیکه فرزندتان را به پارک می‌برید، برگ درختان، شاخه‌ها و حتی سنگ‌های ریز را به دهان ببرد و یا در خانه نیز هر چیزی را که روی میز توالت می‌گذارید از شیشه لاک گرفته تا کلید و کرم را به دهان ببرد.

شما باید مواد سمی، تیز و بُرنده و داروها را از دسترس کودک دور نگه دارید و مراقب باشید اسباب بازیهای که فرزندتان با آنها مشغول بازی است از قطعات ریز قابل جداشدن یا شکستن ساخته نشده باشد. کودکان زیر ۳ سال نباید با اسباب بازیهایی که کوچک‌تر از ۵ سانتی‌متر عرض و ۸ سانتی‌متر طول دارند بازی کنند.

کودکان ممکن است با به دهان گذاشتن سکه، بادکنک خالی، دکمه و... دچار خفگی شوند. بنابراین، باید از دادن آبنبات‌های گرد، هویج، انگور، آلو، گوجه‌سبز و غلاتِ نپخته به کودکان پرهیز کنید. در ضمن باید مراقب باشید تا اسباب بازیهای ریزِ خواهر و یا برادرِ بزرگتر که مناسب سن نوزادتان نیست را از دسترسش خارج کنید.

خیلی هم نگران نباشید که هر چیزی که فرزندتان به دهان می‌برد باعث بیماری او می‌شود. مرتب در حال ضد عفونی کردن دستان و وسایل اطراف فرندتان نباشید. تحقیقات نشان داده‌اند که "بهداشتِ بیش از حد" می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی کودکان شود. اگر اسباب بازی‌اش روی زمین افتاد و آلوده شده آن را بشویید، اما بیش از حد وسواس به خرج ندهید.

اگر کودکم یک جسم خارجی را بلعید چه کنم؟

کودک شما همه چیز را به دهان می‌برد و کَم‌کَم این موضوع برای شما عادی می‌شود، اما ناگهان متوجه می‌شوید که او چیزی را قورت داده و بلعیده است. درچنین شرایطی چه عکس‌العملی از خود نشان می‌دهید؟

اجسامی مثل سکه، پیچ، مروارید و تیله به راحتی بلعیده می‌شوند. به محض آنکه شاهد این صحنه بودید، اول مطمئن شوید که جسم خارجی واقعاً بلعیده شده است و زیر پاها، بالشت، تشک‌بازی یا دستش جا نمانده است. در بیشتر موارد بلعیدن یک جسم خارجی با هیچ علامتی همراه نیست و گاهی تنها شاهد توقف کوتاهی در تنفس یا قورت دادن غذا هستیم که نشان می‌دهد جسم خارجی در ناحیه‌ای گیر کرده است.

وقتی کودک جسمی را بلعید، خونسرد باشید و به‌دنبال راه‌های خشن برای خارج کردن جسم از حلق کودک نباشید. لازم نیست محکم پشت کمر بزنید یا او را مجبور به استفراغ کنید. اجسام خارجی به‌طور طبیعی ظرف 24 تا 48 ساعت یا حداکثر 5 روز از طریق دستگاه گوارش دفع می‌شود. می‌توانید کودکتان را به بیمارستان برسانید تا با انجام تصویربرداری، محل جسم خارجی بلعیده‌شده مشخص شود و پزشک تشخیص دهد که خودبه‌خود دفع خواهد شد یا خیر.

وقتی فرزندتان جسمی خارجی را ‌بلعید و به سرفه افتاد یا دچار مشکلات تنفسی گردید، باید خیلی سریع اقدام کنید. در این شرایط سریع عمل کنید، اما خونسرد باشید و ناآگانه دست به کاری نزنید که عواقب خطرناکی داشته باشد، با خونسردی کامل چند حالت زیر را بررسی کنید:

1- اگر جسم بلعیده شده گرد است

اگر فرزندتان جسم گردی را قورت داده است و به نظر مجرای تنفسی‌اش بسته شده است و فقط کمی سرفه می‌کند، نگران نباشید. زیرا می‌تواند به صورت طبیعی تنفس کند. فرزندتان را به اورژانس برسانید تا به کمک رادیوگرافی مشخص شود که باید جسم خارجی را درآورد یا نه. در بیشتر موارد جسم خارجی وارد دستگاه گوارش شده و با مدفوع دفع می‌شود. کافیست توجه بیشتری به مدفوع فرزندتان داشته باشید تا مطمئن شوید که جسم خارجی دفع شود.

2- درصورتی که جسم خارجی زاویه دار است

در این شرایط کودک احساس درد شدیدی در گلو دارد، نَه می‌تواند حرف بزند نَه سرفه کند. جسم خارجی راه تنفسی او را بسته و نزدیک است خفه‌اش کند.

در این شرایط فوراً به اورژانس زنگ بزنید و تا زمانیکه اوژانس از راه برسد، کودکتان را جلوی خود به شکلی که پشتش به شما باشد، بنشانید. دستانتان را زیر سینه‌اش قلاب کنید و معده‌اش را بگیرید، سپس آرنج‌هایتان را از هم باز کنید و با شدت آن را به بدن کودک فشار دهید تا شوک ناشی از فشار باعث بیرون راندن جسم خارجی شود. اگر جسم خارجی را در گلوی او مشاهده کردید با دو انگشت جسم خارجی را به سمت بیرون بکشید.

3- اگر جسم بلیعده شده خطرناک است

بلعیدن برخی اجسام خارجی مثل اجسام تیز و برنده یا قرص‌ها و مواد سمی خطرناک است. اگر جسم بلعیده شده سمی بود مثل باتری لیتیوم مینیاتوری (که در ساعت، ماشین حساب و اسباب بازیها وجود دارد) که می‌توانند اثر سوزانندگی و مسمومیت کنندگی داشته باشند، اگر طی 24 ساعت دفع نشدند باید توسط متخصص به روش فیبروسکپی یا استفراغ خارج شود. درصورتی‌که جسم بلعیده‌شده تیز یا برنده باشد، نباید نگران بود. زیرا در تماس با پرزهای دستگاه گوارش ساییده می‌شود. از سوی دیگر آنزیم‌های دستگاه گوارش نیز باعث ساییده شدن این اجسام شده و دفع آنها را راحت می‌کند.

برخی والدین وقتی کودکشان جسمی تیزی را می‌بلعد، فوراً به او خمیر وسط نان می‌دهند. این روش فقط برای راندن سوزن یا تیغ ماهی که در گلو مانده موثر است.

آیا ممکن است حین غذاخوردن کودکم خفه شود؟

با آغاز تغذیه کمکی برخی والدین اظهار نگرانی می‌کند و می‌ترسند که فرزندشان با خوردن غذای جامد خفه شود. آنها مرتباً به فرزندشان پوره می‌دهند و از دادن غذای لقمه خودداری می‌کنند، درحالی که این عمل اشتباه است.

وقتی در مورد خوردن حرف می‌زنیم، منظور مرحله‌ای از رشد و یادگیری است. کودکان به مرور می‌آموزند که باید مواد غذایی را با دست بردارند، به دهان بگذارند، بجوند و قورت دهند. اما این مراحل همیشه با موفقیت به اتمام نمی‌رسد، چون هماهنگی لازم وجود ندارد. وقتی کودکی مواد غذایی را به دهان می‌گذارد، روند طبیعی به این صورت است که آن را به عقب و جلوی دهان براند و با دندان‌ها بجود و بعد ببلعد. باید به هر یک از این مراحل عادت کند تا آنها را به‌درستی انجام دهد و تنها در شرایطی این اتفاق می‌افتد که فرصت آموختن را به کودکمان بدهیم. وقتی کودکی خوردن را می‌آموزد، بارها غذا را از دهان بیرون می‌آورد و مجدداً داخل دهان می‌گذارد تا جایی که لذت خوردن را می‌آموزد.

نباید عجله داشت. کودکان با هم متفاوتند. برخی استعداد ذاتی دارند و برخی دیگر ماه‌ها طول می‌کشد تا خوردن را بیاموزند.

اما در مورد احتمال خفه شدن این موضوع را به خاطر داشته باشید که کودکان تا یک سالگی مجهز به سیستم "رفلاکس" بسیار قوی هستند و غذاهای جامد اگر از حد مشخصی عقب‌تر روند با فشار به سمت جلو پرتاب می‌شود و همین مساله از خفگی کودک جلوگیری می‌کند. به عبارتی اگر غذای جامد خوب جویده نشده باشد و به سمت عقب دهان رانده شود به سمت جلو برمی‌‌گردد و پروسه جویدن مجدداً آغاز می‌شود. بهترین کار این است که حین غذاخوردن کودکان مداخله نکنیم و اجازه دهیم کودک با آرامش مراحل را یک به یک دنبال کند.

وقتی به کودکی غذاهای له‌شده، پوره و کمپوت می‌دهیم، او تنها دهانش را باز می‌کند و کاری جز قورت دادن انجام نمی‌دهد. برخی والدین هنگامیکه احساس می‌کنند موقع جویدن غذا آغاز شده است، پوره را با تکه‌های جامد مخلوط می‌کنند تا فرزندشان با جویدن غذا آشنا شود. ازآنجاییکه جویدن مخلوط پوره و مواد جامد برای کودکان دشوار است، این مساله باعث ایجاد حالت تهوع و خفگی در کودک می‌شود.

اگر می‌خواهیم کودکمان جویدن غذا را یاد بگیرد و در عین حال خفه نشود، باید اجازه بدهیم خود انتخاب کند چه در دهان می‌گذارد، کودکان تنها زمانی جویدن غذا را می‌آموزند که بتوانند مواد غذایی را لمس کرده و آن را در دهان بگذارند. احتمال اینکه کودک با به دهان گذاشتن مواد غذایی جامد خفه شود، خیلی پایین است. اما اگر والدین پوره را به‌خصوص پوره مخلوط با تکه‌های جامد را با قاشق ته حلق کودک بریزند، احتمال خفه شدن افزایش می‌یابد. اگر می‌خواهید مواد غذایی جامد را به کودکتان بدهید، روبروی او بنشینید یا او را روی زانوهایتان بگذارید و به خوردنش توجه کنید. بهتر است در ابتدا از دادن برخی مواد غذایی خطرناک مثل نخودفرنگی خودداری کنید.