سندروم روده تحریک پذیر کودکان، چیست؟

شما به عنوان والدین کودک تمام سعی خود را می‌کنید که کودکتان را تشویق به خوردن غذاهای سالم کنید اما این کار چندان هم آسان نیست، درست است؟ گزینه‌های زیادی برای انتخاب وجود دارد به ‌ویژه این که کودکان این روزها از خوردن غذاهای خانگی لذت نمی‌برند. آن‌ها خوردن غذاهایی مانند پیتزا، همبرگر، نودل و پاستا و سایر غذاهای حاضری را دوست دارند. خوردن این نوع غذاها هر از چندگاهی بد نیست اما اگر کودک هر دو روز یکبار غذاهای حاضری یا رستورانی بخورد ممکن است دچار مشکلات گوارشی شود.
مشکلات گوارشی به طور معمول زمانی بروز پیدا می‌کنند که کودک بیش از حد غذاهای حاضری یا رستورانی بخورد. اگر دیدید که کودک احساس ناراحتی شدیدی در ناحیه شکم خود دارد پس این موضوع ممکن است ربطی به حساسیت غذایی نداشته باشد. یک معاینه ساده توسط پزشک ممکن است وجود سندروم روده تحریک پذیر در کودکان را به اثبات برساند.

همانطور که از نام این مشکل پیدا است، این سندروم مربوط به اختلال روده‌ یا دستگاه گوارش می‌شود. این مشکل به طور معمول ناشی از عملکرد نادرست سیستم گوارشی است، هرچند که سبب صدمه فیزیکی به معده و روده نمی‌شود زیرا در واقع این سندروم اصلا بیماری نیست. اختلال روده‌ای و گوارشی زمانی IBS یا سندروم روده تحریک‌پذیر نامیده می‌شود که تعداد قابل توجهی از علائم این سندروم در کودک ظاهر شوند. این علائم شامل درد در ناحیه شکم، اسهال، یبوست و تعدادی علائم دیگر است.

سندروم روده تحریک‌پذیر امروزه بسیار شایع است، با اینحال هیچ مطالعه و تحقیقات مشخصی وجود ندارد که توانسته باشد یک جامعه آماری خوب از شیوع این سندروم در کودکان به دست بدهد. اگرچه گفته می‌شود درحدود ۱۵ درصد از کودکان از این سندروم رنج می‌برند.

سندروم روده تحریک پذیر در کودکان ممکن است ناشی از دلایل زیر باشد:
۱. دلایل ارثی
مسائل ژنتیکی نقش کلیدی در ایجاد شدن هر نوع اختلال در بدن کودکان دارند. اگر شما یا همسرتان همان مشکل را داشته باشید شانس دچار شدن کودک شما به سندروم روده تحریک‌پذیر به طور فزاینده ای بالا خواهد بود.
۲. عوامل باکتریایی
روده دارای باکتری‌های فراوانی است که اکثرشان جزو باکتری‌های مفیدی هستند که به سالم ماندن دستگاه گوارش کمک می‌کنند. هرچند اگر تکثیر این باکتری‌ها فراتر از حد نرمال صورت بگیرد می‌تواند سبب بروز تاثیری مشابه با سندروم روده تحریک پذیر در کودکان شود.
۳. زندگی پر از اضطراب و استرس
محیط استرس‌زا در خانه یا حتی مدرسه به همراه عوامل بی‌شماری که منجر به ناراحتی روحی و اضطراب در کودک می‌شوند ممکن است به خودی‌خود سبب بروز سندروم روده تحریک‌پذیر نشوند اما به طور حتم آن را تشدید خواهند کرد.
۴. وجود اسهال و استفراغ
حتی در صورتی که کودک شما غذاهای سالم می‌خورد باز هم این احتمال وجود دارد که این غذاها باکتری‌های مختلفی درون خود داشته باشند. یکی از این باکتری‌های کلیدی سالمونلا (salmonella) است که با ورود به دستگاه گوارش عامل ایجاد ناراحتی شدید در روده و معده کودک می‌شود.
۵. سیگنال‌های عصبی
این سندروم به طور دقیق یک اختلال عصبی نیست اما به طور حتم ارتباطی با اعصاب مغزی دارد. عملکرد مناسب روده‌ها مبتنی بر سیگنال‌هایی است که از مغز دریافت می‌کند بنابراین اگر هر نوع مغایرتی در این سیگنال‌ها وجود داشته باشد عملکرد کلی دستگاه گوارش تحت تاثیر قرار می‌گیرد و منجر به بروز سندروم روده تحریک‌پذیر در فرد می‌شود.
۶. حساسیت بالای شکمی
برخی از کودکان به مراتب شکم و روده حساسی دارند که حتی به وجود کوچکترین ماده آلرژی‌زا یا اقلام غذایی متفاوت واکنش نشان می‌دهد. این کودکان به دفعات بیشتری با علائم مربوط به سندروم روده تحریک‌پذیر مواجه می‌شوند که سبب عود مجدد دردهای شکمی و اسهال می‌شود.
۷. مشکلات حرکات روده‌
جدا از عوامل بیرونی، یکی از دلایل عمده بروز سندروم روده تحریک پذیر در کودکان عملکرد نامنظم حرکات دستگاه گوارش از جمله روده است.تحرکات بیش از حد روده‌ها منجر به اسهال می‌شود در حالی که تحرکات کمتر از حد لازم روده‌ها نیز سبب بروز یبوست و خشکی روده می‌شود

تشخیص سندروم روده تحریک‌پذیرمدتی زمان می‌برد زیرا نشانه‌ها و علائم آن کاملا شبیه به سایر اختلالات گوارشی است. اگر علائم به مدت طولانی ادامه پیدا کرد در اینصورت نشانه وجود سندروم روده تحریک‌پذیر خواهد بود. برخی ازعلائم قطعی مربوط به سندروم روده تحریک‌پذیر در کودکان به شرح زیر است:
-نفخ شکم
-دیده شدن مخاط در مدفوع
-یبوستی که رفته‌رفته تشدید شود و دفع به سختی صورت بگیرد
-باد شکمی غیر قابل کنترل
-وجود اسهال که سبب شود کودک روزی چندبار مدفوع آبکی دفع کند
-وجود مدفوع با بافت‌های متفاوت در مقایسه با روزهای عادی
-شکایت مداوم کودک از وجود درد در ناحیه شکم که بیشتر از چند هفته طول بکشد

چرا سندروم روده تحریک پذیر در کودکان مایه نگرانی است؟
هر نوع اختلال و ناراحتی در بدن که به مدت طولانی ادامه داشته باشد عامل بروز نگرانی محسوب می‌شود. درد مداوم شکم یا رفتن مکرر به دستشویی می‌تواند روی فعالیت‌های اجتماعی کودک اثر منفی گذاشته و منجر به دروغ‌پردازی توسط کودک در جای مواجه شدن با رفتا‌رهای تحقیرآمیز دوستانش شود. سندروم روده تحریک پذیر در کودکان صرفا یک نوع سندروم است و بیماری نیست، بنابراین کودک شما ممکن است تلاش کند که آن را به شیوه متفاوتی مهار کند و این به نوبه خود منجر به کم غذا خوردن کودک برای پیشگیری از درد شکم می‌شود. رشد کودک شما هم در این روند می‌تواند تحت تاثیر قرار بگیرد.

نحوه تشخیص سندروم روده تحریک پذیر در کودکان
تشخیص وجود سندروم روده تحریک پذیر در کودکان به طور معمول از طریق ترکیب برخی از آزمایشات پزشکی با مقداری معاینه فیزیکی انجام می‌شود. این آزمایشات و معاینات جهت بررسی اعضای داخلی بدن کودک انجام می‌شوند. اینجا نحوه تشخیص سندروم روده تحریک پذیر در کودکان بیان شده است:
ابتدا از کودک آزمایش خون به عمل می‌آید. این آزمایش جهت بررسی و یافتن هرگونه عفونت یا مسئله‌ای است که ممکن است سبب بروز مشکلات روده‌ای شود. از کودک نمونه ادرار گرفته می‌شود و آزمایشات لازم روی این نمونه برای بررسی وجود هرنوع عفونت باکتریایی درون مجاری ادراری انجام می‌شود. در کنار این آزمایشات، نمونه مدفوع نقش حیاتی در تحلیل‌های پزشکی دارد. این معاینات صرفا برای تشخیص وجود انگل ها در درون بدن انجام نمی‌شوند بلکه وجود هر نوع خون پنهان درمدفوع را که می‌تواند نشانه ای دال بر وجود تورم در ناحیه روده باشد بررسی می‌کنند.
بسیاری از اوقات درد شکم و اسهال می‌تواند ناشی از وجود سندروم عدم تحمل لاکتوز(lactose) یا نارسایی لاکتاز در روده باشد. بنابراین همان آزمایش روی نمونه مدفوع با استفاده از هیدروژن تنفسی لاکتوز انجام می‌شود. برای دریافت دید بهتری از وضعیت اعضای داخلی بدن، عکسبرداری ازدستگاه گوارش با اشعه ایکس مرسوم شده است.
بیشتر پزشکان در کنار اشعه ایکس انجام آزمایش سونوگرافی را نیز لحاظ می‌کنند که تصویر به مراتب بهتری را از وجود هر نوع اختلال زیستی در بدن به دست می‌دهد. برای دست‌یابی به راه حل این مشکلات، پزشک متخصص کودکان ممکن است روی کودک شما آندوسکوپی (endoscopy) انجام دهد، این عمل شامل وارد کردن یک لوله متصل به دوربین میکروسکوپی از دهان به درون دستگاه گوارش و تماشای دقیق داخل معده و روده در حین جمع کردن نمونه‌ زیستی است

نحوه درمان بیماری سندروم روده تحریک پذیر در کودکان
هیچ درمان خاصی برای سندروم روده تحریک پذیر در کودکان وجود ندارد زیرا که بیماری محسوب نمی‌شود، هرچند می‌توان علائم این سندروم را برحسب منشاء ایجاد مشکل به روش‌های مختلفی کاهش داد و درمان کرد.
۱. درمان‌های دارویی
برای کمک به رفع مشکل کودک اولین قدم اطمینان یافتن از این موضوع است که ناراحتی و درد کودک کاهش پیدا کرده است تا بتوان به او برای برگشت به وضعیت عادی کمک کرد. در صورت شدید بودن درد در ناحیه شکم یا نیاز به کنترل کردن اسهال کودک، استفاده از برخی داروهای خاص ممکن است الزامی باشد. داروهای مربوط به این سندروم به طور معمول در شکل‌های ذیل مورد استفاده قرار می‌گیرند:
-داروهای اعصاب که به عنوان مسکن عمل می‌کنند و همینطور تاثیراضطراب را کاهش می‌دهند تا فعالیت روده منظم شود.
-داروهای تجویز شده‌ای که از طریق قطع کردن اسهال کودک، دفع آب و مواد مغذی از بدن را کنترل می‌کنند.
-افزایش میزان فیبر در بدن کودک با استفاده از مکمل‌های دارویی و در عین حال تحریک حرکات روده از طریق استفاده از ملین‌ها.
۲. تغییر رژیم غذایی کودک
به طور معمول رژیم غذایی مخصوص سندروم روده تحریک پذیر در کودکان برای همه افراد یکسان است. کودکی که مبتلا به سندروم روده تحریک‌پذیرشده است نباید محصولات لبنی، نوشیدنی‌های مصنوعی، غذاهای پرچرب و سایر اقلام غذایی نفخ‌آور را مصرف کند. وعده‌های غذایی کودک باید کوچک باشند و دریافت فیبرمورد نیاز برای بدن کودک باید در حد معقول رعایت شود.
۳. استفاده از محصولات پروبیوتیک
گاهی اوقات روده‌ها برای سالم ماندن نیاز به اندکی تقویت‌ دارند تا به عملکرد عادی خود بازگردند. این مواد تقویتی را می‌توان از طریق مواد پروبیوتیک به دست آورد که کارشان بازگرداندن میزان باکتری‌های مفید روده به سطوح نرمال و کمک‌رسانی مداوم به سهولت عملکرد روده‌‌ها است.
۴. روان‌درمانی
مبارزه با اضطراب و استرس در وجود کودک برای موثر واقع شدن سایر متدهای درمانی روی او بسیار ضروری است. روان‌درمانی به طور معمول برای آموزش به کودک جهت مقابله مستقل او با مشکل موردنظر به کار گرفته می‌شود. در برخی موارد خاص کودک از طریق خواب مغناطیسی تحت درمان قرار می‌گیرد تا بدنش به آرامش برسد و ماهیچه‌های روده بزرگ نیز از حالت اضطراب خارج شوند.

از آنجایی که سندروم روده تحریک پذیر در کودکان نتیجه بروزهمزمان شرایط مختلف در کودک و محیط کودک است شما باید از همان ابتدای امر از رخ دادن این شرایط پیشگیری کنید. راه‌های پیشگیری از این بیماری عبارت است از:
-انجام حرکات یوگا
-خوردن به موقع وعده‌های غذایی
-نوشیدن آب کافی
-خودداری از تغییر دمای مواد غذایی (غذاهای خیلی سرد و خیلی گرم نباید روی هم مصرف شوند)
-کوچک نگهداشتن وعده‌های غذایی
-دوری از نوشیدنی‌های گازدار
-خودداری از مصرف فراورده‌های لبنی
-کاهش مصرف مواد غذایی پرچرب
کاهش میزان حبوبات دریافتی
-به حداقل رساندن مصرف غذاهای غنی از پلی ال (polyol)

درمان‌های خانگی سندروم روده تحریک پذیر در کودکان
مراقبت و درمان سندروم روده تحریک پذیر در کودکان در صورت شدید نبودن می‌تواند در خانه انجام شود. بیشتر این درمان‌های خانگی در جهت کاهش تحریک‌پذیری و تسکین روده‌های کودک به کار گرفته می‌شوند البته، دقیقا نمی‌شود آن‌ها را درمان‌های خانگی نامید بلکه این‌ها به طورعمده غذاهایی هستند که می‌توانید به کودک بدهید و با علائم سندروم روده تحریک پذیر در کودکان مبارزه کنید.
۱. چای بابونه
به کودکتان چای بابونه بدهید زیرا وجود تانین‌ها (tannins) یا همان عصاره‌های مختلف در آن می‌تواند به کاهش تکرار اسهال و درد شکمی در کودک کمک کند و بنابراین درد کودک را تسکین دهد.
۲. هویج
هویج دارای پکتین (pectin) یا نوعی فیبر است که می‌تواند مشکلات شکمی و روده‌ای را حل کند، در نتیجه دادن پوره هویج پخته به کودک سبب کاهش سندروم روده تحریک پذیر در کودکان می‌شود.
۳. موز
اگر کودک شما مشکل باد شکم یا نفخ دارد موز میوه خوبی برای کمک به رفع مشکل او است. یک قطعه کوچک موز می‌تواند در رفع مشکلات مربوط به اسهال مکرر و نفخ موثر واقع شود.
۴. آب کلم
آب کلم خام به عنوان یک ملین عمل می‌کند و سبب تسکین یبوست ناشی از سندروم روده تحریک پذیر در کودکان می‌شود.
۵. دانه کتان
دانه کتان به تقویت کننده سیستم ایمنی بدن معروف است. دانه کتان را می‌توان به شکل بذر به کودک داد و همچنین می‌توانید دانه‌های کتان را به آب اضافه کنید و اجازه دهید به مدت ۳ الی ۴ ساعت خیس بخورند، سپس این دانه‌ها را قبل از خواب به کودک بخورانید. این دانه‌ها سبب تسهیل حرکات روده می‌شوند.
۶. استفاده از تخم رازیانه
نوشیدن جوشانده تخم رازیانه یک روش درمانی موثر برای کاهش تورم روده‌ها و پاکسازی چربی مضاعف از درون بافت‌های روده‌ است.
۷. چای زنجبیل
نوشیدن چای زنجبیل یا خوردن زنجبیل به همراه کمی عسل می‌تواند به درمان مشکلات نفخ شکم کمک کند.
۸. دانه جو
دانه‌های جو سرشار از فیبر هستند و سبب رفع یبوست می‌شوند بنابراین اضافه کردن دانه‌های جو را به رژیم غذایی کودک لحاظ کنید.
۹. استفاده از گیاه نعنا به صورت عصاره یا پودرشده
خوردن آب‌نبات‌های نعنایی یا قرص‌های نعنایی مکمل تاثیرملایم و تسکین‌دهنده‌ای روی ماهیچه‌های روده‌ای دارد.
۱۰. خوردن ماست
ماست طبیعی پروبیوتیک به ایجاد باکتری‌های مفیدی کمک می‌کند که باکتری‌های مضر را از روده پاکسازی کرده و از متورم شدن بافت درونی روده جلوگیری می‌کنند.
سندروم روده تحریک پذیر کودکان به سهولت می‌تواند بهترین سال‌های زندگی کودکتان را خراب کرده و برای او احساس خجالت همیشگی به همراه داشته باشد اما با اتخاذ برخی از اقدامات احتیاطی و استفاده از داروهای درمان کننده سندروم روده تحریک‌پذیر می‌توان عامل اصلی بروز این بیماری را درمان کرده و از سلامت کودک خود اطمینان حاصل کرد.