اسباب بازی برای کودکان، کدام مفید و کدام مضره؟

بسیاری از والدین به دنبال اسباب بازی های مناسب برای کودک خود هستند. بازی کودکان علاوه بر اینکه برای کودک لذت بخش است، به نوعی امکان بیان هیجانات، رشد فیزیکی، روانی و اجتماعی کودک را فراهم می کند، بنابراین انتخاب یک بازی متناسب با مرحله رشدی کودک از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. امروزه اسباب بازی ها از تنوع بسیار زیادی برخوردارند، شما با آگاهی از نحوه تاثیر هر گروه از بازی ها بر مهارت های کودک تان می توانید بهترین نوع بازی متناسب با سن فرزندتان را انتخاب نمایید. در ادامه به بررسی اسباب بازی های مناسب و مضر برای کودکان در سنین مختلف پرداخته ایم.

اسباب بازی های مناسب در دوره های مختلف رشد
در هر مرحله از تحول جسمانی و رشد شناختی کودک، مهارت های مختلفی در حال شکل گیری و پیشرفت است. بنابراین در هر سنی بسته به نوع توانایی های در حال رشد، اسباب بازی های خاصی می توانند مفید باشند و به تحول بهتر کمک کنند. بازی برای کنترل خشم کودکان، پرورش خلاقیت در کودک، رشد سالم، شادی و خوشحالی کودک لازم می باشد. در ادامه اسباب بازی های مناسب در هر دوره سنی را بیان کرده ایم.
تولد تا 6 ماهگی
در این دوره رشد نوزاد بیشتر متمرکز بر بعد حسی و حرکتی است در این سن مهارت های ادراک محیط بوسیله حواس لامسه و بینایی در حال رشد است. کودک در این سنین برای درک محیط اطراف اشیای مختلف را بررسی می کند از طریق دیدن و لمس کردن شناسایی می کند. کم کم یاد می گیرد وسایل مختلف را به دهان ببرد و از این طریق اشیای مختلف را می شناسد.
در این دوره اسباب بازی هایی که حواس کودک را تحریک می کنند به رشد کودک کمک می کنند. مثل جغجغه های بزرگ و رنگی و اسباب بازی های رنگی که در بالای تخت آویزان می شوند و با تکان خوردن حواس بینایی کودک بیشتر تحریک می شود. اسباب بازی هایی که به اصطلاح دندونی نامیده می شوند و کودک می تواند آن ها را به دهان ببرد هم مناسب هستند. دقت شود از اسباب بازی های ریزی که ممکن است باعث خفگی شود، استفاده نشود.
۶ ماهگی تا ۱سالگی
در این سن مهارت حسی حرکتی پیشرفت بیشتری می کند. توانایی گرفتن دست، ضربه زدن به اشیا در حال پیشرفت است اسباب بازی هایی که امکان باز و بسته شدن دارند، اسباب بازی هایی که می توان به آن ضربه زد، اسباب بازی های صدادار، موزیکال و دارای حرکت مناسب هستند.
۱ تا ۲ سالگی
مهارت های حرکتی در این دوره تکمیل می شود، مهارت حرکتی ظریف هنوز در حال شکل گیری است. همزمان با رشد حرکتی توانایی کلامی نیز در حال شکل گیری می باشد.
در این سن اسباب بازی هایی که ویژگی های ساختاری دارند می توانند مفید باشند. مثل مکعب ها، برج سازی و کتاب داستان های بسیار ساده که دارای تصاویر رنگی هستند نیز موثر می باشند. نگاه کردن تصاویر توسط کودک و گوش دادن به داستان های ساده از زبان پدر و مادر بسیار باعث رشد کلامی کودک می شود.
دو تا سه سالگی
در دو تا سه سالگی مهارت های حرکتی ظریف و استفاده از دست و انگشتان پیشرفت بیشتری می کند.
اسباب بازی های کشیدنی، هل دادنی مثل ماشین و کامیون، همچنین ابزاری مثل رنگ انگشتی برای تقویت مهارت های دستی کودک می تواند مفید باشد. در این سن توانایی های حرکتی، همچنین تجسم فضایی و درک فاصله ها در حال رشد است. توپ بازی نظر کودک را به خود جلب می کند. همچنین چون کودک کم کم استفاده از نمادها و تقلید کردن را یاد می گیرد، بازی های تقلیدی ساده مثل عروسک بازی، وسایل خانه و... بیشتر به کار می رود.
سه تا ۵ سالگی
قدرت تخیل و نمادسازی در این سن پیشرفته تر می شود، بنابراین اسباب بازی هایی مثل ساز و شبیه به ابزار و اشیای دنیای واقعی؛ بازی های تقلیدی را میسر می کنند. به علاوه با افزایش سن قدرت تفکر و پردازش شناختی کودک به سرعت در حال شکل گیری و گسترش است؛ بنابراین اسباب بازی های آموزشی مثل پازل ها، اعداد، حروف و تصاویر نیز مفید هستند. کودک در این سن با استفاده از بازی ها می تواند شمردن و نامیدن را بیاموزد.
برای تقویت مهارت های ذکر شده می توانید وسایل نقاشی را برای کودک تان فراهم کنید.
خانه سازی ها و لگوهای دارای جزییات بیشتر در این سن مناسب می باشد و به افزایش قدرت پردازش و تمرکز کودک کمک می کند.

اسباب بازی های مضر در سنین کم
استفاده از برخی اسباب بازی ها برای کودکان خردسال می تواند زیانبخش باشد. برخی از اسباب بازی های مضر به شرح زیر می باشند:
- اسباب بازی های ریز در دوره ابتدایی رشد که امکان در دهان رفتن و ایجاد خفگی دارند، باید از کودک دور بماند.
- اسباب بازی هایی که دارای مواد مضر برای سلامت کودک هستند، مثل سرب و مواد سمی باید از دسترس کودک مخصوصا در دوره های اول رشد دور نگه داشته شوند.
- وسایل و بازی های دیجیتال و کامپیوتری برای کودکان خردسال و خصوصا زیر دو سال اصلا توصیه نمی شود. این ابزار نه تنها در رشد و خلاقیت کودک محدوودیت ایجاد می کنند، بلکه بر اساس پژوهش ها در دوره اولیه رشد می تواند بر مغز کودک، قدرت یادگیری و تعامل با محیط اختلال ایجاد کند.
- اسباب بازی هایی که صدای خیلی بلند دارند مثل برخی تفنگ ها اسباب بازی های دارای موزیک خیلی بلند و... برای سلامت روان کودک مشکل ساز هستند و همچنین می توانند بر شنوایی کودک تاثیر بگذارند.

سخن آخر
بازی هایی مثل دزد و پلیس، تفنگ بازی، شمشیر بازی و غیره در سنینی طرفدار زیادی پیدا می کنند. برخی بر این عقیده اند که این بازی ها باعث افزایش خشونت و مشکلات در کودکان می شوند، با این وجود طبق مشاهدات این بازی ها باعث افزایش خشونت نشده و به نوعی تخلیه هیجانی و افزایش خلاقیت کمک می کند. اما بازی های کامپیوتری که در آن خشونت و کشتن وجود دارد، می تواند بر کودک تاثیر سو گذاشته و باعث افزایش پرخاشگری و خشونت کودک شود. در نهایت هر کودکی خصوصیات منحصر به فرد خود را دارد، پس برای پرورش و رشد هر چه بهتر فرزندتان از مشاوره کودک بهره ببرید.