گنادوتروپین برای بارداری، عوارض جانبی

گنادوتروپین داروهای باروری هستند که با تزریق وارد بدن می شوند و در طول درمان باروری مثل: تلقیح داخل رحمی (IUI) و یا IVF استفاده می شود. گنادوتروپین دارای عوارض جانبی مانند: حاملگی خارج رحمی، بارداری چندقلویی و... است.

گنادوتروپین چیست؟
گنادوتروپین داروهای باروری هستند که با تزریق وارد بدن می شوند و حاوی هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) به تنهایی یا در ترکیب با هورمون لوتئین کننده (LH) هستند. در طول یک چرخه قاعدگی منظم، هر دو FSH و LH توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می شوند تا به طور طبیعی تخمدان ها را برای ساخت یک تخمک تحریک کند. وقتی FSH (با یا بدون LH) به شخص تزریق می شود، به طور مستقیم روی تخمدان ها اثر می کند تا چندین فولیکول (کیسه حاوی تخمک) بسازد. سایر داروهای باروری، مانند کلومیفن سیترات، با تاثیر روی مغز باعث تحریک تخمدان ها می شود.

داروهای گنادوتروپین چگونه استفاده می شوند؟
گنادوتروپین معمولاً در طول درمان های باروری مانند: تلقیح داخل رحمی (IUI) یا در لقاح آزمایشگاهی (IVF) استفاده می شود. تزریق گنادوتروپین در ابتدای چرخه قاعدگی شروع می شود تا موجب رشد چندین تخمک تا اندازه بالغ شود. گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) که یکی دیگر از داروهای تزریقی است، برای شروع رها سازی تخمک هایی که بالغ شده اند، استفاده می شود. به منظور کاهش عوارض و خطرات جانبی، تحت نظر قرار گرفتن بیماری و انجام سونوگرافی افرادی که از این داروها استفاده می کنند، توصیه می شود.

عوارض جانبی احتمالی گنادوتروپین چیست؟
۱. سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها (OHSS)
سندرم (OHSS) با بزرگ شدن تخمدان ها و تجمع مایعات در شکم بعد از تحریک بوسیله گنادوتروپین و پس از تخمک گذاری مشخص می شود. شکل خفیف آن در 10% تا 20% از چرخه ها اتفاق می افتد و در نتیجه ایجاد ناراحتی هایی می کند که معمولاً به سرعت و بدون عوارض رفع می شوند. حالت شدید آن تقریباً 1% احتمال وقوع دارد. احتمال OHSS در زنان دچار به سندرم تخمدان پلی کیستیک و زنانی که در طول دوره تجویز گنادوتروپین باردار می شوند، افزایش می یابد. در صورت شدید بودن، OHSS می تواند منجر به حالت تهوع، استفراغ، بالا رفتن سریع وزن، کم آبی بدن، لخته شدن خون، اختلال در عملکرد کلیه، پیچ خوردگی تخمدان، جمع شدن مایعات در قفسه سینه و شکم و به ندرت حتی مرگ شود. در موارد شدید، نیاز به بستری شدن در بیمارستان برای نظارت بیشتر وجود دارد. این شرایط موقتی است و اغلب فقط یک یا دو هفته طول می کشد.
چندین راهکار برای جلوگیری یا به حداقل رساندن علائم وجود دارد، از جمله: ممانعت از تحریک بیشتر گنادوتروپین، به تاخیر انداختن القاء HCG تا اینکه سطح هورمون به شرایط پایان برسد یا کاهش یابد، یا حتی باید از HCG اجتناب کرد تا از تخمک گذاری جلوگیری شود. در چرخه IVF که احتمالاً OHSS در آنها ایجاد می شود، داروی خوراکی کابرگولین ممکن است برای کاهش شدت این علائم مصرف شود. راه دیگر برای کوتاه کردن مدت زمانی که یک بیمار ممکن است علائم OHSS را داشته باشد، در نظر گرفتن تاخیر در انتقال جنین در زوج های IVF است که بوسیله فریز کردن جنین و انتقال دیرتر آن انجام می شود، یعنی زمانی که علائم OHSS به طور کلی رفع شدند.
2. بارداری چند قلویی
هنگام استفاده از گنادوتروپین های تزریقی به تنهایی یا با IUI، بیش از ۳۰% از بارداری ها با لانه گزینی های متعدد (دو قلو یا بیشتر) همراه است که فقط در ۱ تا ۲% از حاملگی های طبیعی اتفاق می افتد. افزایش احتمال چند قلویی به دلیل تعداد تخمک هایی است که در طی یک چرخه القایی تخمک گذاری یا به دلیل تعداد جنین های منتقل شده در چرخه IVF است. در حالی که بیشتری بارداری های چند قلویی، دو قلو هستند؛ بیش از ۵% آنها سه قلو یا حتی بیشتر می شوند. وقتی یک زن دو قلو یا بیشتر داشته باشد، در معرض خطر سقط جنین، زایمان زودرس، ناهنجاری های نوزاد، معلولیت ناشی از عواقب زایمان زودرس، فشار خون ناشی از بارداری، خونریزی و سایر عوارض جدی قرار می گیرد. با افزایش تعداد جنین های کاشته شده در رحم، خطر عوارض شدید افزایش می یابد.
3. حاملگی خارج رحمی (توبال)
در حالی که حاملگی خارج رحمی در ۱ تا ۲ درصد از حاملگی های طبیعی اتفاق می افتد، در چرخه های گنادوتروپین این میزان کمی بیشتر می شود. حاملگی خارج رحمی می تواند زندگی فرد را تهدید کند و نیاز به درمان با دارو یا جراحی دارد. گاهی اوقات یک حاملگی خارج رحمی می تواند همزمان با حاملگی داخل رحمی رخ بدهد و نیاز به عمل جراحی برای برداشتن حاملگی خارج رحمی باشد در حالی که آسیبی به حاملگی داخل رحم نرسد.
4. پیچ خوردگی تخمدان
در کمتر از ۲% از چرخه های گنادوتروپین، تخمدان تحریک شده می تواند دچار پیچ خوردگی شود زیرا تخمدان بخاطر فولیکول های بیشتر سنگین شده است. این پیچ خوردگی می تواند جریان خون آن را قطع کند. بنابراین برای رفع آن، نیاز به جراحی و در موارد شدیدتر برداشتن تخمدان است.
5. گنادوتروپین ها و سرطان
اگرچه مطالعات اولیه حاکی از آن است که خطر ابتلا به سرطان تخمدان یا دیگر اندام تناسلی زنان، با قرار گیری در معرض داروهای القایی تخمک گذاری افزایش می یابد، اما مطالعات کنونی هیچ گونه افزایش سرطان بخاطر استفاده از داروهای باروری را نشان نداده است.
6. واکنش های ناحیه ای یا کلی
در بعضی از خانم ها تزریق ممکن است باعث تحریک موضعی پوست شود. داشتن حساسیت واقعی به این دارو بسیار نادر است. برخی از زنان ممکن است حساسیت پستان، سردرد یا تغییرات خلقی ناشی از مصرف گنادوتروپین ها تجربه کنند