تعیین جنسیت جنین، سلامت مهم تر نیست؟

از حداقل دو دهه پیش، بحث تعیین جنسیت از دنیای توصیه‌های طب سنتی و بخور و نخورهای بزرگان خانواده، پا به عرصه‌های تخصصی‌تر گذاشت و بسیاری از متخصصان تغذیه و رژیم درمانی نیز عنوان تعیین جنسیت جنین را به عناوین شغلی خود افزودند.
امروزه حتی فضای مجازی نیز پر شده از انواع و اقسام راهکارها و توصیه‌ها برای تعیین جنسیت جنین؛ از رژیم‌های غذایی مختلف و زمان‌بندی‌های گوناگون برای اقدام به بارداری گرفته تا گیاهان دارویی و طب سنتی و... . به‌تازگی نیز برخی کلینیک‌ها و پزشکان روش‌های مدرن‌تری از جمله انجام آی‌یو‌آی یا تزریق اسپرم به داخل رحم را برای این منظور پیشنهاد می‌کنند، اما در منابع علمی بر انجام آی‌وی‌اف یا لقاح آزمایشگاهی به همراه پی‌جی‌دی یا تشخیص ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی، به‌عنوان تنها روش قطعی انتخاب جنسیت جنین تاکید می‌شود. جدای از آن‌که به اعتقاد من و بسیاری از مردم، تصمیم برای انتخاب جنسیت از نقطه‌نظر اخلاقی، فرهنگی و حتی اعتقادی اما و اگرهای زیادی دارد، اما با هدف افزایش آگاهی علاقه‌مندان به استفاده از روش‌های تعیین جنسیت جنین، پای صحبت‌های دکتر مریم رفعتی، متخصص ژنتیک و عضو هیأت علمی پژوهشگاه ابن‌سینا نشسته‌ایم.

آیا روشی علمی با توانایی صد درصد در تعیین جنسیت جنین ارائه شده است؟
بله. پیشرفت‌هایی هم در حوزه فناوری تولید مثل و هم در حوزه ژنتیک به‌دست آمده و ترکیب دستاوردهای این دو حوزه، این کار را ممکن کرده است.
ما می‌توانیم با انجام آی‌وی‌اف یا لقاح آزمایشگاهی، جنین را در محیط آزمایشگاهی تشکیل دهیم و با نمونه‌برداری از جنین و استفاده از تکنیک ژنتیکی پی‌جی‌دی، یعنی تشخیص پیش از لانه‌گزینی، جنسیت جنین را قبل از انتقال به رحم مشخص کنیم و سپس جنین با جنسیت دلخواه پدر و مادر را به رحم مادر منتقل کنیم. در حال حاضر این روش، تنها راه دقیق و نزدیک به صد درصد برای تعیین جنسیت جنین است.

پس چرا برخی پزشکان یا کلینیک‌ها روش آی‌یوآی را هم به‌عنوان روش قطعی انتخاب جنسیت جنین مطرح می‌کنند؟
این ادعا که می‌توان با استفاده از روش آی‌یوآی به‌صورت قطعی تعیین جنسیت کرد، نادرست است. در روش آی‌یوآی، اسپرم از مرد گرفته می‌شود و پس از شست‌وشو و آماده‌سازی در آزمایشگاه به داخل رحم زن منتقل می‌شود تا بتواند آنجا با تخمک لقاح کند و جنین تشکیل شود.
روش‌هایی وجود دارد که می‌توان پیش از انتقال، با استفاده از آنها تکنیک اسپرم‌های دارای کروموزوم Y را از اسپرم‌های دارای کروموزوم X جدا کرد. یعنی در اصطلاح عامیانه، می‌توان اسپرم‌های پسرساز و دخترساز را جدا کرد و فقط اسپرم‌هایی را منتقل کرد که جنسیت دلخواه زوج را می‌سازند. اما نکته مهم این است که میزان قطعیت این روش در انتخاب جنسیت، بین 60 تا 80 درصد است. البته در مورد جنسیت دختر دقت این روش بالاتر بوده و به 90درصد هم می‌رسد، اما در مورد جنسیت پسر این جداسازی به مراتب کمتر است.

آیا روش‌های تغذیه‌ای هم نقشی در تعیین جنسیت جنین دارد؟
شاید بهتر باشد متخصصان تغذیه به این پرسش پاسخ دهند، اما شواهد موجود در منابع علمی معتبر نشان داده که رژیم غذایی تاثیر قابل توجه و معناداری در جنسیت جنین ندارد.

پس چرا مردم ما برای تعیین جنسیت، به جای روش آی‌وی‌اف و پی‌جی‌دی، سراغ روش‌های دیگر می‌روند؟
یک دلیل آن می‌تواند نداشتن آگاهی و اطلاعات لازم باشد. شاید خیلی‌ها از وجود چنین امکاناتی در کشور خبر ندارند. دلیل دیگر، احتمالا زمانبر، هزینه‌بر و پیچیده بودن این روش است. مثلا آی‌یو‌آی در مقایسه با آی‌وی‌اف بسیار ارزان‌تر و راحت‌تر است و برای انتخاب جنسیت به روش آی‌یو‌آی، نیازی به ‌آی‌وی‌اف و نمونه‌برداری از جنین و استفاده از تکنیک‌های ژنتیکی نیست.به همین خاطر خیلی‌ها ترجیح می‌دهند آن روش‌ها را امتحان کنند.

شما اصولا اقدام به تعیین جنسیت جنین را توصیه می‌کنید؟
شکی وجود ندارد که این کار از نگاه پزشکی و بالینی توصیه نمی‌شود و ما به هیچ وجه خانواده را تشویق به انجام این کار نمی‌کنیم، چرا که از سویی اقدامی پر هزینه و پیچیده است و از سوی دیگر هیچ نفع بالینی برای خانواده به همراه ندارد. حتی در مواردی هم که در گذشته به دلیل وجود بیماری‌های وابسته به جنس در خانواده، انتخاب جنسیت به عنوان روش درمانی توصیه می‌شد، در حال حاضر با روش‌های پیشرفته می‌توان جهش را شناسایی و بدون انتخاب جنسیت از تکرار بیماری در خانواده پیشگیری کرد. اما اگر زوجی بنا به هر دلیل شخصی، خانوادگی یا فرهنگی، تصمیم به تعیین جنسیت جنین می‌گیرند و متقاضی این خدمت هستند، مشروط به این‌که انتخابشان آگاهانه باشد و طی مشاوره ژنتیک به تمام جوانب و توانایی‌ها و محدودیت‌های این روش آگاهی پیدا کنند، این خدمت به آنها ارائه می‌شود.