وزن کم زمان تولد، آیا خطرناک است؟

وزن کم هنگام تولد به شرایطی اطلاق می گردد که در آن نوزاد با وزنی کمتر از ۲۵۰۰ گرم متولد شود. برخی نوزادان کم وزن سالم هستند اما برخی دیگر مشکلات جدی سلامتی دارند که نیازمند درمان است.

خطرات وزن کم هنگام تولد نوزادان
احتمال بروز مشکل در نوزادان کم وزن از سایرین بیشتر است. برخی از این نوزادان نیاز به بستری در بخش مراقبت های ویژه نوزادان یا NICU دارند. برخی از این خطرات وزن کم هنگام تولد نوزادان عبارتند از:
مشکلات تنفسی مانند سندرم دیسترس حاد تنفسی (RDS): ریه های نوزادان مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد پروتئینی به نام سورفاکتانت ندارند. این پروتئین مانع از فروپاشی کیسه های هوایی کوچک در ریه های جنین می شود. درمان با سورفاکتانت به این نوزادان کمک می کند تا راحت تر نفس بکشند. نوزادان مبتلا به دیسترس حاد تنفسی ممکن است برای ادامه تنفس به اکسیژن و وسایل کمک تنفسی دیگر نیاز داشته باشند.
خونریزی مغزی: یکی دیگر از خطرات وزن کم هنگام تولد نوزادان خونریزی مغزی است که به آن خونریزی داخل بطنی یا IVH نیز می گویند. اغلب خونریزی های مغزی خفیف هستند و بدون اینکه مشکل پایداری ایجاد کنند، خود به خود برطرف می شوند. خونریزی های شدیدتر باعث فشار مغز و در نتیجه تجمع مایعات در مغز می شود که آسیب مغزی به همراه دارد. در بعضی موارد، ممکن است جراح برای تخلیه مایع مغزی لوله ای را در مغز کودک وارد کند.
مجرای شریانی باز: از دیگر خطرات وزن کم هنگام تولد نوزادان بازماندن مجرای شریانی است در این شرایط که به آن PDA نیز می گویند، مجرای بین دو شریان خونی که از قلب می آیند، به درستی بسته نمی شود. این مجرا که بین شریان ریوی و آئورت قرار دارد سبب می شود تا خون غنی از اکسیژن دوباره به ریه ها بازگردد. در بسیاری از نوزادان، چند روز پس از تولد، این مجرا به خودی خود بسته می شود، در برخی موارد نیز به دارو و جراحی نیاز است.
انتروکولیت نکروزان: مشکلی در روده کودکان است که به آن NEC نیز می گویند. روده ها لوله های بلندی هستند که جزئی از دستگاه گوارش محسوب می شوند. دستگاه گوارش به هضم مواد غذایی در بدن کمک می کنند. انتروکولیت نکروزان یکی از شایع‌ترین بیماریهای التهابی دستگاه گوارش در نوزادان با درجات متفاوتی از آسیب است و می تواند به مشکلات تغذیه، تورم شکم و عوارض دیگر منجر گردد و برای نوزاد خطرناک باشد. نوزادان مبتلا به NEC با آنتی بیوتیک یا چرک خشک کن درمان می شوند و باید تا زمان بهبود کامل روده به جای دهان، تغذیه داخل وریدی داشته باشند. در بعضی موارد لازم است برای برداشتن بخشهای آسیب دیده روده، جراحی انجام شود.
رتینوپاتی در نوزادان زودرس: نام اختصاری این بیماری ROP است و بسیاری از نوزادان زودرس به آن مبتلا می شوند. رتینوپاتی زمانی رخ می دهد که شبکیه نوزاد در هفته های پس از تولد، به طور کامل رشد نمی کند. شبکیه بافت عصبی است که در قسمت پشت چشم همانند یک پرده قرار گرفته است. رتینوپاتی معمولاً هر دو چشم را تحت تأثیر قرار می دهد و باید سریعاً تحت درمان قرار بگیرد. این بیماری پیشرفت سریعی دارد و اگر به دقت در فواصل زمانی معین توسط پزشک معاینه و بررسی های لازم صورت نگیرد، ممکن است کودک بینایی خود را از دست بدهد. گاهی اوقات لازم است برای پیشگیری از فقدان بینایی، درمان دارویی یا جراحی با لیزر انجام شود.
زردی: در این شرایط به دلیل وجود بیلی روبین بالا در خون، رنگ چشم و پوست کودک زرد می شود. کار نکردن کبد یا عدم رشد کامل آن می تواند دلیل زردی در نوزادان باشد. نوزادان مبتلا به زردی با نور درمانی، انتقال خون یا تزریق ایمونوگلوبین وریدی (IVIg) درمان می شوند. در نور درمانی، نوزاد را زیر نورهای خاصی قرار می دهند، این نورها به تجزیه بیلی روبین کمک می کنند تا بیلی روبین از ادرار دفع گردد. چنانچه این روش درمانی موثر واقع نشد، نوع خاصی از انتقال خون به نام تعویض خون انجام می گیرد. در تعویض خون برای اینکه نوزاد از بیلی روبین خلاص شود، خون تازه به او تزریق می کنند. اگر نوع خون مادر و فرزند متفاوت باشد، ممکن است ایمنوگلوبین که نوعی پروتئین موجود در خون است، از طریق سوزن به رگ وارد شود. این روش درمانی بدون نیاز به تعویض خون به بهبودی زردی کمک می کند.
عفونت: سیستم ایمنی وظیفه حفاظت از بدن در مقابل عفونت را بر عهده دارد. سیستم ایمنی در نوزاد زودرس هنوز به اندازه کافی رشد نکرده است و لذا می تواند منجر به بروز عفونت گردد.

وزن کم هنگام تولد چه تاثیری بر سلامتی کودک در سالهای آتی زندگی دارد؟
احتمال بروز برخی بیماری ها در نوزادانی که با وزن کم متولد می شوند در مقایسه با سایرین بیشتر است، این موارد عبارتند از:
دیابت
بیماری قلبی
فشار خون بالا
ناتوانی های فکری و رشدی: این دسته از ناتوانی ها به مشکلاتی در نحوه عملکرد مغز مربوط می شود که می تواند موجب بروز مشکل یا تاخیر در رشد جسمی، یادگیری، برقراری ارتباط، مراقبت از خود یا همراهی با دیگران شود.
سندرم متابولیک: این مسئله زمانی ایجاد می شود که مادر به طور همزمان مبتلا به فشار خون، دیابت و بیماری های قلبی باشد.
چاقی: چاقی به معنی اضافه وزن است و به افرادی چاق می گویند که شاخص توده بدنی در آنها ۳۰ یا بالاتر باشد. شاخص توده بدنی یا bmi تنها نشان دهنده سطح چربی بدن بوده و عبارت است از تقسیم وزن (کیلوگرم) بر قد (متر) به توان ۲.
اکنون با اطلاع از خطرات وزن کم هنگام تولد نوزادان، در مورد راهکارهایی که می توان برای سلامت کودک انجام داد با پزشک مشورت کنید. فرزند شما باید غذای سالم بخورد، به اندازه کافی فعالیت داشته باشد و در فواصل زمانی معین مورد بررسی قرار بگیرد. بررسی های منظم موجب می شود پزشک بتواند عوامل خطرزا را به موقع شناسایی کند. در راستای معاینات منظم، واکسیناسیون نیز کودک را از بیمارهای خطرناک خاص مصون می دارد.

اگر فرزندتان دچار تاخیر رشد بود، آیا اقدامات درمانی فوری لازم است؟
بله. چنانچه متوجه تاخیر رشد در فرزندتان شدید، لازم است مداخلات درمانی را در اسرع وقت آغاز کنید. تاخیر رشد زمانی است که هر یک از معیارهای رشد در حد انتظار محقق نگردد. معیارهای رشدی آن دسته از مهارت ها و فعالیت هایی هستند که بیشتر کودکان در سن خاصی می توانند انجام دهند. این معیارها عبارتند از نشستن، راه رفتن، حرف زدن، برخورداری از مهارت های اجتماعی و مهارت های تفکر. خدمات مداخله ای از بدو تولد تا سه سالگی به یادگیری مهارت های مهم کمک کرده و رشد کودک را بهبود می بخشد.

انتروکولیت نکروزان چیست و چه نشانه هایی دارد؟
مشکلی در روده کودکان است که به آن NEC نیز می گویند. روده ها لوله های بلندی هستند که جزئی از دستگاه گوارش محسوب می شوند. دستگاه گوارش به هضم مواد غذایی در بدن کمک می کنند. انتروکولیت نکروزان یکی از شایع‌ترین بیماریهای التهابی دستگاه گوارش در نوزادان با درجات متفاوتی از آسیب است و می تواند به مشکلات تغذیه، تورم شکم و عوارض دیگر منجر گردد و برای نوزاد خطرناک باشد.

منظور از رتینوپاتی چشم نوزاد چیست؟
نام اختصاری این بیماری ROP است و بسیاری از نوزادان زودرس به آن مبتلا می شوند. رتینوپاتی زمانی رخ می دهد که شبکیه نوزاد در هفته های پس از تولد، به طور کامل رشد نمی کند. شبکیه بافت عصبی است که در قسمت پشت چشم همانند یک پرده قرار گرفته است. رتینوپاتی معمولاً هر دو چشم را تحت تأثیر قرار می دهد و باید سریعاً تحت درمان قرار بگیرد.

اگر فرزندم دچار تاخیر رشد بود آیا اقدامات درمانی فوری لازم است؟
بله. چنانچه متوجه تاخیر رشد در فرزندتان شدید، لازم است مداخلات درمانی را در اسرع وقت آغاز کنید. تاخیر رشد زمانی است که هر یک از معیارهای رشد در حد انتظار محقق نگردد. معیارهای رشدی آن دسته از مهارت های و فعالیت هایی هستند که بیشتر کودکان در سن خاصی می توانند انجام دهند. این معیارها عبارتند از نشستن، راه رفتن، حرف زدن، برخورداری از مهارت های اجتماعی و مهارت های تفکر. خدمات مداخله ای از بدو تولد تا سه سالگی به یادگیری مهارت های مهم کمک کرده و رشد کودک را بهبود می بخشد.

منظور از مجرای شریانی باز در نوزادان چیست؟
در این عارضه مجرای بین دو شریان خونی اصلی که از قلب می آیند، به درستی بسته نمی شود. این مجرا که بین شریان ریوی و آئورت قرار دارد سبب می شود تا خون غنی از اکسیژن دوباره به ریه ها بازگردد. در بسیاری از نوزادان، چند روز پس از تولد، این مجرا به خودی خود بسته می شود، در برخی موارد نیز به دارو و جراحی نیاز است.