هورمون‌های مردانه، زنان را نازا می کند؟

تخمدان پلی‌کیستیک، بیماری است که امروزه انگار گریبانگیر بسیاری از دختران جوان شده و آنها را با مشکلات باروری مواجه کرده است.

مجله سیب سبز: تخمدان پلی کیستیک، بیماری است که امروزه انگار گریبانگیر بسیاری از دختران جوان شده و آنها را با مشکلات باروری مواجه کرده است. دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و فوق تخصص نازایی و لاپاراسکوپی به شما می‌گوید که آیا این نگرانی را باید جدی بگیرید یا خیر.

تخمدان پلی کیستیک، بیماری است که امروزه انگار گریبانگیر بسیاری از دختران جوان شده و آنها را با مشکلات باروری مواجه کرده است. این بیماری شاید ۳۰ سال پیش فقط در خانم های چاق دیده می‎شد اما الان دخترهای جوان لاغر حتی در سنین ۱۷ سالگی هم به آن مبتلا می‎شوند!

شاید شما هم تا به حال با جابه جایی های چند روزه عادت ماهانه تان و رشد چند موی زائد روی چانه یا قفسه سینه و افزایش آکنه هایتان دلهره کیست های تخمدانی را از سر گذرانده باشید.

دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و فوق تخصص نازایی و لاپاراسکوپی به شما می‎گوید که آیا این نگرانی را باید جدی بگیرید یا خیر.

وقتی محیط بدن مردانه می‎شود!

تخمدان پلی کیستیک همان بیماری «اشتین لونتاین» است که در زمان قدیم با علائم «هیرسوتیسم» (افزایش رشد موهای زائد)، افزایش آکنه صورت، الیگومنوره (تعداد کم دفعات قاعدگی) یا آمنوره (فقدان قاعدگی) و نازایی توسط آقای «اشتین لونتاین» شناخته شد.

در زمانی که این بیماری مطرح شد بیشتر مختص افراد چاق بود و علت بروز آن به هم خوردن تعادل هورمون ها در خانم هاست به این ترتیب که سطح هورمون های مردانه یا به طور مستقیم در خون بالا می‎رود یا گیرنده ها نسبت به این هورمون ها حساس تر می‎شوند و محیط بدن خانم ها تبدیل به یک محیط مردانه می‎شود.

تخمک گذاری ها معمولا در این محیط مردانه اختلال پیدا می‎کند. در چنین مواقعی شاهد عدم تخمک گذاری یا کم شدن تخمک گذاری ها و افزایش علائم مردانه ازجمله رشد موهای ریش و سبیل و بقیه قسمت های بدن و ریزش موهای سر به طریق مردانه در دو طرف شقیقه ها می‎شویم.

چه علائمی‎ دارد؟

هر فردی که بیماری پلی کیستیک دارد ممکن است تمام علائم ذکر شده برای آن را نداشته باشد. این بیماری طیف گسترده ای دارد. برای مثال ممکن است دورتا دور تخمدان فقط فولیکول های ریز با فاصله بین ۲ تا ۹ میلی متر وجود داشته باشد و بیمار هیچ گونه علامتی نداشته باشد یا کسی که اصلا در سال پریود نمی‎شود و تمام بدنش از موهای زائد پوشیده شده و موهای سرش به میزان زیادی کاسته شده است.

این بیماری معمولا از ابتدا با نامرتبی پریودها شروع می‎شود به این ترتیب که پریودها یک تا ۲ هفته عقب می‎افتد و در نهایت به جایی ختم می‎شود که بیمار فقط با استفاده از آمپول ها یا قرص های پروژسترون پریود می‎شود.

کم یا زیاد بودن خونریزی ها در زمان عادت ماهانه بستگی به جایگاه بیمار در این طیف دارد. برخی از افراد مبتلا بسیار چاق هستند و معمولا سطح هورمون های زنانه شان هم بالاست.

در این افراد ضخامت لایه داخل رحم زیاد می‎شود در نتیجه خونریزی هایشان می‎تواند زیاد باشد. بیماران دیگری هم هستند که هر ۲ تا ۳ ماه یک بار پریود می‎شوند و چون در این فواصل چند ماهه تخمک گذاری ندارند سطح داخلی رحم شان ضخیم می‎شود.

این ضخیم شدن آندومتر یا لایه داخلی باعث می‎شود بعد از چند ماه که پریود اتفاق می‎افتد بسیار شدید باشد. وضعیت برای برخی افراد نیز برعکس است، یعنی بیمار هر ۲ تا ۳ هفته یک بار پریود می‎شود. در این افراد سطح هورمون ها به علت تخمک گذاری به طور مرتب بالا و پایین نمی‎شود و چون در وسط سیکل به طور ناگهانی یکی از هورمون های استروژن یا پروژسترون افت می‎کند بیمار دچار خونریزی می‎شود و فکر می‎کند پریود شده درحالی که این خونریزی پریود نیست و مربوط به عدم تعادل هورمون هاست.

حتی دختران ۱۶ ساله لاغر هم ممکن است مبتلا شوند!

بیماری پلی کیستیک می‎تواند جنبه ارثی و مادرزادی داشته باشد به خصوص در خانواده هایی که دچار چاقی موروثی نیز هستند. در حال حاضر شیوع آن نسبت به ۳۰ سال پیش خیلی بیشتر شده است.

در قدیم این بیماری فقط در بیماران چاق دیده می‎شد اما امروزه حتی لاغرها هم ممکن است دچار پلی کیستیک های بسیار مقاوم به درمان شوند.

متاسفانه درحال حاضر کمتر کسی پیدا می‎شود که در سونوگرافی اش این کیست ها دیده نشود و علائمی‎ نداشته باشد. تنها کسانی که به طور مرتب ورزش می‎کنند و غذای فست فود و چرب نمی‎خورند و مراقب هیکل خود هستند، دچار این علائم نمی‎شوند.

بیشتر افراد مبتلا به بیماری پلی کیستیک زمانی به پزشک مراجعه می‎کنند که با علائم آن مواجه می‎شوند. دختران جوان مبتلا به این بیماری که تازه پریود شده اند و معمولا هم لاغر هستند کمتر متوجه علائم آن می‎شوند بنابراین بیشتر مراجعان در رابطه با این بیماری در سنین بالای ۱۶ سال قرار دارند.

این افراد ۱۶ تا ۱۷ ساله معمولا باید پریودهایشان بعد از ۴ تا ۵ سال مرتب شده باشد اما باز هم شاهد بی نظمی‎های عادت ماهانه هستند و آمنوره دارند. در کل می‎توان گفت رده سنی مبتلایان بیشتر بین ۱۶ تا ۳۶ سال است.

مبتلایان به این بیماری نازا نمی‎شوند

این بیماری را می‎توان با در نظر گرفتن علائم کلینیکی، سونوگرافی و آزمایش های خاصی تشخیص داد. زمانی که بیمار با علائم هیرسوتیسم، آکنه، نامرتبی پریود یا حتی نازایی مراجعه می‎کند برای او آزمایش هایی در روز دوم عادت ماهانه درخواست می‎شود تا اختلالات هورمونی اش مشخص شود.

در این افراد معمولا سطح هورمون های هیپوفیزی LH و FSH دچار اختلال می‎شوند به این ترتیب که نسبت هورمون LH به FSH بیشتر از ۲ می‎شود.

علاوه براین فاکتور مهم دیگری به نام(AMH (Anti Mullerian Hormone نیز وجود دارد که میزان طبیعی این هورمون معمولا بین ۵ تا ۵/۵ است اما میزان آن در مبتلایان به بیماری پلی کیستیک حتی تا ۱۲ هم می‎رسد.

در سونوگرافی نیز به خصوص اگر به طریق واژینال انجام شود معمولا فولیکول های زیر ۱۰ میلی متری بسیار زیادی دور تا دور تخمدان مشاهده می‎شود.

برخی پزشکان به بیماران ترس واهی می‎دهند مبنی براینکه مبتلایان به این بیماری هیچ وقت باردار نمی‎شوند درحالی که ممکن است حتی پریود بیمار مرتب و علائم شدید نداشته باشد.

این اظهار نظر بیمار را وحشت زده می‎کند درصورتی که باید در مورد بیماری پلی کیستیک به خوبی توضیح داده شده و به آن رسیدگی شود. در بسیاری از موارد مبتلایان به این بیماری یا با رژیم یا با درمان بالاخره باردار می‎شوند.

پزشک برایتان قرص ضد دیابت تجویز کرده است؟!

برای درمان این بیماری جدا از کاهش وزن و ورزش مرتب می‎توان برحسب علائم بیمار از درمان های دارویی نیز استفاده کرد. یکی از این داروها متفورمین یا همان داروی ضددیابت است.

متفورمین ورود قند را به سلول تسهیل می‎کند و این باعث می‎شود فرد همیشه گرسنه نباشد و احساس سیری کند. درنتیجه وزن بیمار کاهش پیدا خواهد کرد. این کاهش وزن باعث می‎شود متابولیسم هورمون ها بهبود یابد و چربی بدن کاهش پیدا کند در نتیجه هورمون های جنسی کمتر داخل این چربی ها تجمع پیدا می‎کنند.

بارها دیده شده که با تجویز متفورمین برای چند ماه، پریود بیمار مرتب شده یا بیماری که نازایی داشته خود به خود باردار شده است. در آخر اگر هیچ یک از روش های درمانی ازجمله استفاده از متفورمین، دگزامتازون، رژیم غذایی، ورزش و ... جواب نداد و بیمار نتوانست وزنش را پایین بیاورد و پریودهایش را منظم کند، مجبور می‎شویم از لاپاراسکوپی استفاده کنیم.

در لاپاراسکوپی فولیکول هایی که ریز هستند را معمولا با الکترود می‎سوزانیم. البته در گذشته متاسفانه پزشکان یک قطعه از تخمدان را برمی‎داشتند و این باعث می‎شد سطح هورمون های مردانه افت کند و فرد باردار شود.

برای رفع موهای زائد یا هیرسوتیسم نیز می‎توان از داروهای بسیار ساده مانند اسپیرونولاکتون استفاده کرد. این دارو مدر است و باعث افزایش ادرار می‎شود و علاوه بر کاهش موهای زائد رشد موهای سر را نیز بهبود می‎بخشد.

از طرفی اگر بیمار آکنه داشته باشد معمولا از داروهای ضد آکنه موضعی یا حتی داکسی سایکلین می‎توان استفاده کرد. اگر هم آکنه خیلی شدید باشد گاهی اوقات بیمار مجبور می‎شود تحت نظر متخصص پوست از دارویی به نام روآکوتان استفاده کند که حاوی اسید رتینوئیک است. البته این دارو باید باتوجه به آزمایش های کبدی مصرف شود.