رفلاکس نوزادان ـ ۵ عارضه، علت و علائم + روش‌های درمان پزشکی و خانگی

رفلاکس معده نوزاد چیست؟

رفلاکس معده نوزاد یعنی چه؟ رفلاکس زمانی اتفاق می‌افتد که غذا از معده‌ی نوزاد به سمت مری او بازمی‌گردد. این وضعیت ممکن است باعث استفراغ شود. در بیشتر نوزادان، رفلاکس اسیدی مشکل‌ساز نیست و به این دلیل رخ می‌دهد که دستگاه گوارش نوزاد هنوز به‌طور کامل رشد نکرده است.

ممکن است نوزاد شما زیاد بالا بیاورد اما هیچ مشکلی نداشته باشد. پزشکان به این نوزادان «بالاآورنده‌های خوشحال» یا   happy spitters می‌گویند چون به نظر نمی‌رسد بالا آوردن آن‌ها را آزار دهد. البته ممکن است کمی گریه یا بی‌قراری کنند اما در مجموع حالشان خوب است.

بیشتر بخوانید: درمان یبوست نوزاد | ۸ راهکار خانگی و دارویی + علت‌های یبوست

رفلاکس معده نوزاد تا کی ادامه دارد؟

معمولاً نوزاد رفلاکسی پیش از تولد یک ‌سالگی بهبود می‌یابد. البته در برخی نوزادان، رفلاکس جدی‌تر است و بر توانایی آن‌ها در دریافت مواد مغذی کافی تاثیر می‌گذارد. این نوزادان معمولاً علائم دیگری نیز دارند، مانند وجود خون در استفراغ، تاخیر در افزایش وزن یا سرفه‌ی مزمن. پزشکان به این موارد «علائم دردسرساز» می‌گویند. چنین علائمی تفاوت میان رفلاکس معده به مری (GER) و رفلاکس معده به مری مزمن (GERD) را نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید: چه موقع استفراغ نوزاد خطرناک است؟ - ۴ عارضه + ۵ دلیل مهم

انواع رفلاکس معده نوزاد کدام‌اند؟

هر دو اصطلاح GER و GERD به بازگشت اسید معده در افراد، در هر سنی اشاره دارند اما تفاوت‌های مهمی میان آن‌ها وجود دارد که در ادامه توضیح می‌دهیم.

رفلاکس معده به مری (GER)

این حالت، بازگشت گاه ‌به ‌گاه اسید معده است که کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان آن را با اصطلاحاتی مانند «سوءهاضمه» یا «سوزش معده» توصیف می‌کنند. این وضعیت بی‌ضرر است و یک بیماری محسوب نمی‌شود. رفلاکس معده به مری در نوزادان، معمولاً تا پایان یک سالگی برطرف می‌شود. در این میان، تغییرات ساده در روش تغذیه ممکن است باعث شود نوزاد کمتر بالا بیاورد.

بیماری رفلاکس معده به مری مزمن (GERD)

به ریفلاکس اسیدی مزمن گفته می‌شود که ممکن است بر کیفیت زندگی نوزاد تاثیر بگذارد و به مری او آسیب برساند. نوزادانی که GERD دارند باید با دقت بیشتری تحت نظر قرار گیرند و ممکن است به درمان دارویی نیاز داشته باشند.

بیشتر بخوانید:  غذاهای ممنوع در دوران شیردهی - لیست ۹ خوردنی ممنوعه

علائم رفلاکس نوزاد

اصلی‌ترین علامت رفلاکس در نوزادان، بالا آوردن یا استفراغ پس از تغذیه است. معمولاً نوزادان کمی بالا می‌آورند و سپس به حالت عادی خود برمی‌گردند که این امر تا یک سالگی در بسیاری از نوزادان طبیعی است اما وجود علائم اضافی مانند امتناع از غذا خوردن یا سرفه ممکن است نشان‌دهنده‌ی بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) باشد.

رفلاکس نوزاد کی خوب میشه؟

رفلاکس نوزاد تا چند ماهگی ادامه دارد؟ رفلاکس نوزادان معمولاً از ۲ تا ۳ هفتگی آغاز می‌شود و در ۴ تا ۵ ماهگی به اوج خود می‌رسد. این وضعیت معمولاً تا ۹ تا ۱۲ ماهگی کاملاً برطرف می‌شود. علائم رفلاکس معده نوزاد یک ماهه یا پس از شش ماهگی نیاز به بررسی بیشتر دارد.

علائم رفلاکس معده مزمن در نوزادان

علائم GERD در نوزادان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• بالا آوردن یا استفراغ که ممکن است شدید و با فشار باشد؛
• ناراحتی یا تحریک‌پذیری شامل گریه یا قوس دادن بدن هنگام تغذیه؛
• امتناع از شیر خوردن؛
• افزایش وزن ناکافی یا رشد ضعیف؛
• استفراغ همراه با خون؛
• دشواری در بلعیدن؛
• سرفه؛
• خس ‌خس سینه؛
• صدای تنفس غیرعادی (stridor)؛
• گرفتگی یا خش‌دار شدن صدا.

اگر هر یک از این علائم را در نوزاد خود مشاهده کردید، حتماً با پزشک متخصص اطفال تماس بگیرید.

علت رفلاکس معده نوزاد چیست؟

رفلاکس زمانی رخ می‌دهد که دریچه‌ی عضلانی‌ای که مری نوزاد را به معده متصل می‌کند، هنوز به‌طور کامل رشد نکرده باشد یا در زمانی که نباید، باز شود. این دریچه، عضله‌ای حلقه‌ای ‌شکل به نام اسفنکتر تحتانی مری است. این عضله برای عبور غذا از مری به معده شل می‌شود و سپس سفت می‌گردد تا مانع بازگشت غذا به سمت بالا شود.

از آن‌جا که همه‌ی عضلات بدن نوزاد در سال اول زندگی در حال رشد هستند، ممکن است این دریچه هنوز توانایی بسته ماندن کامل را نداشته باشد.

گاهی اوقات، غذا و اسید موجود در معده‌ی نوزاد به دریچه فشار وارد کرده و باعث باز شدن آن در زمان نامناسب می‌شود. این حالت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که نوزاد خیلی سیر باشد یا ناگهان وضعیت بدنش تغییر کند (برای مثال، از حالت نشسته به حالت خوابیده برود).

عوارض رفلاکس معده نوزاد

رفلاکس ساده (GER) معمولاً عارضه‌ای به دنبال ندارد اما رفلاکس مزمن معده نوزاد(GERD)  ممکن است عوارض زیر را به همراه داشته باشد:

• تاخیر در افزایش وزن؛
• التهاب مری (ریفلاکس ازوفاژیت)؛
• تنگی مری (استریکچر مری)؛
• مری بارت (تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های پوشاننده‌ی مری)؛
• مشکلات تنفسی.

تشخیص رفلاکس معده نوزاد چگونه است؟

پزشک متخصص اطفال، سابقه‌ی پزشکی نوزاد را بررسی کرده و معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد تا مشخص کند آیا رفلاکس نوزاد، حالتی موقتی و طبیعی است (GER) یا نوعی بیماری است که نیاز به درمان دارد (GERD).

اگر پزشک به GERD مشکوک باشد، به دنبال نشانه‌های عوارض آن خواهد گشت و سایر بیماری‌هایی را که علائمی مشابه رفلاکس اسیدی دارند، رد می‌کند. پزشک احتمالاً سوالات زیر را از شما می‌پرسد:

• علائم نوزادتان از چه سنی آغاز شد؟
• آیا از شیر مادر تغذیه می‌کند یا از شیر خشک؟
• اگر از شیر خشک استفاده می‌کنید، چه نوعی است؟ آیا چیزی به آن اضافه می‌کنید؟
• هر چند وقت یک ‌بار نوزاد را تغذیه می‌کنید و هر وعده چقدر طول می‌کشد؟
• در هر وعده چقدر به او شیر می‌دهید؟
• الگوی بالا آوردن یا استفراغ چگونه است؟ مثلاً آیا همیشه بلافاصله بعد از تغذیه رخ می‌دهد یا در شب‌ها؟

همچنین، پزشک درباره‌ی بیماری‌های خانوادگی از شما سوال می‌پرسد. در ادامه، پزشک نوزاد را معاینه‌ی فیزیکی کرده و به دنبال نشانه‌هایی از مشکلات پزشکی، از جمله موارد مرتبط با مغز یا ریه‌ها خواهد بود. همچنین، قد و وزن نوزاد اندازه‌گیری می‌شود تا مشخص شود رشد او طبق انتظار پیش می‌رود یا خیر.

تمام این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد آیا نوزاد دچار GER، GERD  یا وضعیت دیگری است.

در صورت نیاز، ممکن است پزشک شما را به متخصص گوارش کودکان ارجاع دهد تا ارزیابی دقیق‌تری انجام شده و تشخیص نهایی مشخص شود.

رفلاکس پنهان نوزاد چیست؟

رفلاکس خاموش که به آن رفلاکس حنجره‌ای - حلقی (LPR) نیز گفته می‌شود، نوعی از رفلاکس است که در آن محتویات معده به سمت حنجره، پشت گلو و مجاری بینی بازمی‌گردند. واژه‌ی «خاموش» به این دلیل به کار می‌رود که در این نوع رفلاکس، علائم ظاهری همیشه آشکار نیستند و ممکن است کودک هیچ نشانه‌ی واضحی از ناراحتی نشان ندهد.

نقل قول از:

healthline

Reflux disease is seen in about one in five children. While gastroesophageal reflux disease (GERD) and LPR can exist together, symptoms of silent reflux are different from other types of reflux.

ترجمه:

بیماری رفلاکس تقریباً از هر پنج کودک، در یک نفر دیده می‌شود. گرچه رفلاکس مزمن(GERD)  و رفلاکس پنهان(LPR)  می‌توانند هم‌زمان وجود داشته باشند اما علائم رفلاکس پنهان با سایر انواع رفلاکس متفاوت است.

علائم رفلاکس پنهان نوزاد

نشانه‌های رفلاکس پنهان نوزاد عبارتند از:

• مشکلات تنفسی مانند خس‌ خس سینه، صدای تنفس غیرعادی یا مکث در تنفس (آپنه)؛
• احساس خفگی یا حالت تهوع؛
• گرفتگی بینی یا احتقان؛
• سرفه‌ی مزمن؛
• بیماری‌های تنفسی مزمن مانند برونشیت یا عفونت‌های مکرر گوش؛
• دشواری در تنفس (که ممکن است به بروز آسم منجر شود)؛
• مشکل در تغذیه یا شیر خوردن؛
• بالا آوردن؛
• عدم رشد کافی.

رفلاکس خاموش در نوزادان گاهی به‌سختی تشخیص داده می‌شود زیرا علائم آن با مشکلات تنفسی یا آلرژیک اشتباه گرفته می‌شود. در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم، مشورت با پزشک متخصص اطفال یا متخصص گوارش کودکان ضروری است.

درمان رفلاکس نوزاد

برای رفلاکس نوزاد چی خوبه؟ درمان رفلاکس معده نوزادان به شدت آن بستگی دارد. نوزادانی که دچار رفلاکس ساده (GER)  هستند معمولاً نیازی به دارو ندارند. در عوض، تغییراتی در الگوی تغذیه می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. این تغییرات ممکن است برای نوزادان مبتلا به رفلاکس مزمن نیز مفید باشد، هرچند برخی از آنان ممکن است به دارو نیاز پیدا کنند. در موارد نادر، اگر GERD شدید باشد، جراحی نیاز است. پزشک متخصص اطفال، درمان را متناسب با وضعیت خاص نوزاد شما تنظیم می‌کند. در ادامه، انواع رفلاکس نوزاد را بررسی می‌کنیم.

تغذیه‌ی غلیظ‌تر نوزاد

در این روش، ماده‌ای به شیر مادر یا شیر خشک اضافه می‌شود تا غلیظ‌تر شود. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این کار می‌تواند علائم رفلاکس مانند بالا آوردن را کاهش دهد اما پیش از استفاده از هر نوع غلیظ ‌کننده، حتماً باید با متخصص اطفال مشورت کنید. او مشخص می‌کند که این روش برای نوزاد شما مناسب است یا نه و چه نوع غلیظ‌ کننده‌ای بهتر است استفاده شود. برای مثال ممکن است پزشک بلغور جو دوسر (اوتمیل) را برای غلیظ کردن شیر خشک توصیه کند.

تغییر در الگو تغذیه نوزاد

گاهی تغذیه‌ی نوزاد با وعده‌های بیشتر اما با حجم کمتر می‌تواند به کاهش رفلاکس کمک کند. با این حال، پیش از ایجاد چنین تغییری باید با پزشک کودک مشورت شود تا مطمئن شوید که نوزاد همچنان مواد مغذی کافی دریافت می‌کند.

اگر نوزاد با شیر مادر تغذیه می‌شود، مشاوره با پزشک متخصص برای تغذیه‌ی مناسب دوران شیردهی نیز توصیه می‌شود.

 حذف پروتئین شیر گاو

برخی نوزادان به پروتئین شیر گاو حساسیت دارند و همین امر باعث بالا آوردن یا استفراغ آن‌ها می‌شود. در این حالت، علائم ممکن است شبیه رفلاکس باشند اما در واقع ناشی از آلرژی هستند. پزشک ممکن است پیشنهاد کند به‌مدت دو هفته شیر گاو از رژیم غذایی حذف شود تا مشخص شود آیا علائم بهبود می‌یابند یا نه.

• اگر نوزاد با شیر مادر تغذیه می‌شود، مادر باید تمام محصولات لبنی را از رژیم غذایی خود حذف کند.
• اگر از شیر خشک استفاده می‌شود، ممکن است لازم باشد نوع آن تغییر کند.

پزشک کودک راهنمایی لازم را در مورد نوع جایگزین مناسب ارائه خواهد داد.

 داروها

پزشکان تنها در صورتی دارو تجویز می‌کنند که نوزاد رفلاکس مزمن (GERD) داشته باشد. داروهایی مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) می‌توانند به کاهش التهاب مری ناشی از GERD کمک کنند. با این حال، این داروها دارای عوارض جانبی و خطراتی هستند، بنابراین پزشکان فقط در صورت ضرورت و برای مدت کوتاه آن‌ها را تجویز می‌کند.

بیشتر بخوانید: قطره پدی لاکت چیست؟ ۵ کاربرد رایج و راهنمای مصرف + فواید و عوارض

 جراحی

در صورتی که سایر روش‌ها نتوانند GERD یا عوارض آن را کنترل کنند، جراحی ممکن است گزینه‌ی بعدی باشد.

متخصص گوارش کودکان می‌تواند درباره‌ی گزینه‌های جراحی، از جمله جراحی لاپاراسکوپی نیسن فوندوپلیکیشن (Nissen fundoplication)، توضیحات بیشتری ارائه دهد. البته جراحی تنها در موارد بسیار خاص در نوزادان انجام می‌شود و آخرین گزینه‌ی درمانی محسوب می‌گردد.

شربت برای رفلاکس نوزاد

در ادامه دو شربت برای رفلاکس نوزاد را معرفی می‌کنیم اما فراموش نکنید که این شربت‌ها فقط باید با صلاح‌دید پزشک مصرف شوند.

شربت امپرازول برای رفلاکس نوزاد

شربت امپرازول یکی از داروهای رایج برای درمان رفلاکس معده در نوزادان است. این دارو در دسته‌ی مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) قرار دارد و با مسدود کردن پمپ‌های ترشح اسید در معده باعث کاهش تولید اسید می‌شود. کاهش اسید معده به بهبود علائمی مانند سوزش سردل، مشکلات تنفسی و آسیب ناشی از اسید معده کمک می‌کند.

برای نوزادان معمولاً شربت امپرازول ۲۰ توصیه می‌شود. این دارو باید طبق تجویز پزشک و حداقل نیم ساعت پیش از غذا، با پیمانه مخصوص به نوزاد داده شود. در برخی موارد نیز ممکن است ساشه امپرازول یا اس‌امپرازول تجویز شود. ساشه‌ها به‌صورت پودر گرانول هستند که باید در ۵ تا ۱۰ میلی‌لیتر آب، شیر یا غذاهای نرم (برای نوزادان بالای شش ماه) حل شده و سپس مصرف شوند. مقدار دقیق دارو یا ساشه باید بر اساس نظر پزشک تعیین شود.

شربت فاموتیدین برای رفلاکس نوزاد

شربت فاموتیدین برای نوزاد در گروه مسدودکننده‌های گیرنده هیستامین نوع ۲ (H₂ blockers) قرار دارد. این دارو با مسدود کردن گیرنده‌های هیستامین در سلول‌های معده باعث کاهش ترشح اسید معده می‌شود. فاموتیدین معمولاً نسبت به داروهای PPI اثر سریع‌تری در کاهش اسید دارد اما اثر طولانی‌مدت آن کمتر است.

برای نوزادان، مصرف شربت فاموتیدین معمولاً یک‌بار قبل از خواب توصیه می‌شود. دوز دقیق دارو باید بر اساس وزن نوزاد و توسط پزشک تعیین گردد.

بهترین قطره برای رفلاکس نوزاد چیست؟

قطره‌ها معمولاً به‌عنوان درمان کمکی در کنار داروهای اصلی رفلاکس استفاده می‌شوند. این قطره‌ها می‌توانند به کاهش علائمی مانند درد، نفخ و ناراحتی معده کمک کنند اما به‌تنهایی قادر به مهار یا کنترل ترشح اسید معده نیستند. در ادامه چند قطره رایج برای درمان رفلاکس نوزادان معرفی شده است.

قطره سایمتیکون یا دایمتیکون

این قطره‌ها به کاهش نفخ و تجمع گاز در معده و روده نوزاد کمک می‌کنند.

• ۲۰ میلی‌گرم از محلول، چهار بار در روز؛ پس از هر وعده غذایی و پیش از خواب به نوزاد داده شود.
• پیش از مصرف، بطری را به‌خوبی تکان دهید تا محلول یکنواخت شود.
• برای بلع آسان‌تر می‌توان مقدار تجویز‌شده را در حدود ۳۰ میلی‌لیتر آب حل کرده و سپس به نوزاد بدهید.

بیشتر بخوانید:  قطره دایمتیکون برای نوزادان ـ مقدار،نحوه مصرف و عوارض جانبی

قطره‌های پروبیوتیک

قطره‌های پروبیوتیک مانند پدی‌لاکت، پروکید، پروبیبی، بایولاکت و بی‌بی‌کر با تنظیم باکتری‌های مفید روده به بهبود گوارش و کاهش رفلاکس کمک می‌کنند. مقدار مصرف معمول آن‌ها ۵ قطره در روز است. این قطره‌ها را می‌توان به‌صورت مستقیم به نوزاد داد یا در شیر مادر یا شیر خشک مخلوط کرد.

فراموش نکنید که قطره برای درمان رفلاکس معده نوزاد نیز باید توسط پزشک متخصص تجویز شود.

درمان خانگی رفلاکس معده نوزاد

در بسیاری از موارد، می‌توان با تغییرات ساده در سبک زندگی و مراقبت‌های روزمره، علائم رفلاکس نوزاد را کنترل و شدت آن را کاهش داد. در ادامه، مهم‌ترین روش‌های خانگی و توصیه‌های کاربردی برای کاهش رفلاکس نوزاد آورده شده است.

•  نگه ‌داشتن نوزاد در وضعیت عمودی پس از تغذیه: بعد از هر وعده شیر، نوزاد را به‌مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در حالت عمودی نگه دارید. توجه کنید که نشاندن نوزاد بلافاصله روی صندلی غذا یا صندلی ماشین می‌تواند باعث افزایش رفلاکس شود، پس از این کار پرهیز کنید.
•  تغذیه در وعده‌های کم‌حجم و مکرر: به‌جای شیردهی در فواصل طولانی با حجم زیاد، تعداد دفعات شیردهی را افزایش دهید و حجم هر وعده را کاهش دهید. این کار باعث می‌شود معده نوزاد فشار کمتری را تحمل کند و احتمال بازگشت شیر به مری کمتر شود.
•  گرفتن آروغ نوزاد در حین و بعد از تغذیه: در حین شیردهی و پس از آن، آروغ نوزاد را مرتب بگیرید تا هوای بلعیده ‌شده از معده خارج شود. این کار نقش موثری در کاهش نفخ و رفلاکس دارد.
•  وضعیت مناسب خواب: همیشه نوزاد را به پشت بخوابانید؛ خواباندن نوزاد روی شکم ممکن است رفلاکس را تشدید کرده و خطر خفگی یا سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش دهد.
•  انتخاب لباس‌های مناسب: از پوشاندن لباس‌های تنگ به نوزاد خودداری کنید زیرا فشار روی شکم می‌تواند رفلاکس را بدتر کند.
•  غلیظ کردن شیر با نظر پزشک: در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند شیر مادر یا شیر خشک را با مقدار کمی غلات برنج غلیظ‌تر کنید. این کار باعث می‌شود محتویات معده سنگین‌تر شده و احتمال بازگشت شیر به مری کاهش یابد. توجه داشته باشید که این روش تنها برای نوزادان بالای ۴ ماه و با تجویز پزشک مجاز است.
•  تغییر رژیم غذایی مادر: برای نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، اصلاح رژیم غذایی مادر می‌تواند به کاهش رفلاکس کمک کند. حذف برخی مواد مانند کافئین، لبنیات، غذاهای چرب یا تند از رژیم مادر، گاهی به بهبود علائم نوزاد منجر می‌شود.

کلام آخر

خوب است بدانید که بالا آوردن شیر در بیشتر موارد یک مشکل پزشکی نیست و معمولاً نیازی به مصرف دارو ندارد اما اگر نوزاد شما به بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) مبتلا باشد، روش‌های درمانی موثری برای کنترل آن وجود دارد. بهتر است سوالات و نگرانی‌های خود را با پزشک اطفال در میان بگذارید؛ او به شما کمک می‌کند تا با آرامش از این مرحله عبور کنید.