همه چیز در مورد تشکیل کیست، علائم و درمان ها
کیست‌های تخمدان کیسه‌های پر از مایعی هستند که به دلایل مختلف روی تخمدان‌ها یا داخل آنها تشکیل می‌شوند. اغلب، آنها خود به خود از بین می‌روند، اما گاهی اوقات، می‌توانند بسیار بزرگ شوند، بترکند یا باعث پیچ خوردگی تخمدان شوند.
کیست تخمدان در افرادی که قاعدگی دارند بسیار شایع است، به طوری که تخمین زده می‌شود ۱۰ تا ۳۰ درصد از زنان - و به طور بالقوه بیشتر - حداقل یک بار در طول زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند.
این کیسه‌های پر از مایع، درون یا روی تخمدان‌ها ایجاد می‌شوند. تخمدان‌ها اندام‌های کوچکی هستند که در دو طرف رحم قرار دارند و هورمون‌های استروژن و پروژسترون را تولید می‌کنند و هر ماه به عنوان بخشی از چرخه قاعدگی، تخمک آزاد می‌کنند.
بیشتر کیست‌های تخمدان در نتیجه چرخه قاعدگی طبیعی تشکیل می‌شوند و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، همه کیست‌های تخمدان یکسان نیستند. در حالی که برخی بی‌ضرر و بدون درد هستند، برخی دیگر بسیار دردناک هستند و حتی می‌توانند سرطانی باشند. نوع کیست و عوارض مرتبط با آن، علائم فرد و روند درمان او را تعیین می‌کند.
کیست‌های تخمدان چیستند؟
آدام تیلور ، استاد آناتومی در دانشگاه لنکستر انگلستان، در ایمیلی به Live Science گفت: «کیست تخمدان کیسه‌ای پر از مایع است که روی تخمدان یا درون آن تشکیل می‌شود. آنها اغلب بزرگ هستند و در بسیاری از موارد اندازه‌ای مشابه خود تخمدان دارند.» تیلور گفت، یک تخمدان حدود ۱.۲ در ۰.۸ در ۰.۴ اینچ (۳ در ۲ در ۱ سانتی‌متر) است، در حالی که اکثر کیست‌های تخمدان اغلب بین ۰.۴ تا ۱.۲ اینچ (۱ تا ۳ سانتی‌متر) قطر دارند.
کیست‌های تخمدان را می‌توان به دو نوع کلی تقسیم کرد: عملکردی و پاتولوژیک. کیست‌های عملکردی تخمدان که "کیست‌های ساده" نیز نامیده می‌شوند، شایع‌ترین نوع هستند، زیرا می‌توانند به عنوان بخشی طبیعی از چرخه قاعدگی تشکیل شوند. آنها "عملکردی" نامیده می‌شوند زیرا معمولاً از عملکرد مورد انتظار تخمدان‌ها ناشی می‌شوند و سرطانی نیستند یا با بیماری دیگری مرتبط نیستند. با این حال، آنها ممکن است همچنان علائم قابل توجهی ایجاد کنند، به خصوص اگر بزرگ باشند.
دو نوع کیست عملکردی وجود دارد که بر اساس بافتی که در آن تشکیل می‌شوند، کیست‌های فولیکولی و کیست‌های جسم زرد نامیده می‌شوند.
در مقایسه با کیست‌های عملکردی، سایر انواع کیست تخمدان کمتر رایج هستند. این کیست‌ها به چرخه قاعدگی مربوط نیستند و به عنوان کیست‌های پاتولوژیک یا کیست‌های پیچیده شناخته می‌شوند . آنها معمولاً به دلیل رشد غیرطبیعی سلول ایجاد می‌شوند که می‌تواند توسط عوامل مختلفی از جمله اختلالات هورمونی ، عفونت‌های لگنی یا شرایطی مانند آندومتریوز ایجاد شود .
(در برخی موارد، اختلالات هورمونی نیز می‌توانند در تشکیل کیست‌های عملکردی تخمدان نقش داشته باشند، زیرا می‌توانند بر تخمک‌گذاری تأثیر بگذارند.)
کیست‌های پاتولوژیک عمدتاً خوش‌خیم یا غیرسرطانی هستند. این کیست‌ها شامل کیست‌های درموئید، سیست‌آدنوما، اندومتریوما و کیست‌های کوچک مرتبط با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) می‌شوند.
با این حال، درصد کمی از کیست‌های پاتولوژیک - کمتر از ۱٪ - بدخیم یا سرطانی هستند. این کیست‌های سرطان تخمدان توده‌هایی از سلول‌های سرطانی هستند و پس از یائسگی شایع‌ترند .
چرا کیست تخمدان تشکیل می‌شود و چه کسی در معرض خطر ابتلا به آنها است؟
تیلور گفت، کیست‌های تخمدان عملکردی شایع هستند و بخشی طبیعی از چرخه قاعدگی محسوب می‌شوند و به همین دلیل، "تقریباً از هر 10 زن، 1 نفر در مقطعی از زندگی خود کیست تخمدان خواهد داشت." "داشتن یک کیست تخمدان احتمال ابتلای مجدد را افزایش می‌دهد."
کیست‌های عملکردی می‌توانند از فولیکول‌ها یا جسم زرد تشکیل شوند . برای درک چگونگی و زمان تشکیل این کیست‌ها، ابتدا مراحل چرخه قاعدگی را مرور می‌کنیم:
هر تخمدان حاوی فولیکول‌های تخمک است - کیسه‌های کوچکی که حاوی تخمک‌های نابالغ (اووسیت) هستند. در آغاز هر چرخه قاعدگی، چندین فولیکول شروع به بالغ شدن و رشد می‌کنند. یکی از فولیکول‌های بالغ در نهایت در طول تخمک‌گذاری باز می‌شود و یک تخمک آزاد می‌کند. پس از آزاد شدن تخمک، فولیکول خالی به یک ساختار موقت ترشح‌کننده هورمون به نام جسم زرد تبدیل می‌شود.
اگر تخمک بارور نشود، قاعدگی شروع می‌شود. سپس جسم زرد تجزیه شده و تولید هورمون را متوقف می‌کند و سطح استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد و باعث ریزش پوشش رحم می‌شود.
کیست‌های فولیکولی زمانی رخ می‌دهند که یک فولیکول بالغ برای آزاد کردن تخمک نمی‌ترکد و در عوض به یک کیست پر از مایع تبدیل می‌شود. در همین حال، کیست‌های جسم زرد زمانی تشکیل می‌شوند که جسم زرد در پایان چرخه قاعدگی آنطور که باید کوچک نمی‌شود، بلکه دوباره بسته شده و با مایع انباشته می‌شود.
این کیست‌های تخمدان عملکردی معمولاً طی چند هفته از بین می‌روند و معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. این کیست‌ها معمولاً تا حدود ۳ سانتی‌متر (۱.۲ اینچ) رشد می‌کنند ، اگرچه کیست‌های جسم زرد ممکن است گاهی تا ۱۰.۲ سانتی‌متر (۴ اینچ) عرض داشته باشند.
تیلور گفت: «از آنجایی که این کیست‌ها به عنوان بخشی از چرخه قاعدگی تشکیل می‌شوند، بیشتر در زنانی دیده می‌شوند که بین بلوغ و یائسگی هستند. این کیست‌های عملکردی معمولاً خوش‌خیم هستند و خود به خود برطرف می‌شوند.»
کیست‌های پاتولوژیک معمولاً بزرگتر از کیست‌های عملکردی هستند. این کیست‌ها شامل کیست‌های درموئید تخمدان ، که به عنوان تراتوم نیز شناخته می‌شوند، می‌شوند که تومورهای خوش‌خیمی هستند که اغلب قبل از تولد تشکیل می‌شوند و می‌توانند حاوی بافتی مانند مو، پوست، دندان یا چربی باشند. کیست‌های درموئید زمانی تشکیل می‌شوند که سلول‌های زایا - سلول‌های بنیادی که قرار است به تخمک تبدیل شوند - سرکش می‌شوند و به جای آن شروع به تبدیل شدن به انواع دیگر بافت می‌کنند.
آنها همچنین شامل سیستادنوماها هستند که کیست‌هایی هستند که از بافت تخمدان ایجاد می‌شوند و با مایع آبکی یا مخاطی پر می‌شوند. سیستادنوماها گاهی اوقات می‌توانند به طور متوسط تا حدود ۳.۹ اینچ (۱۰ سانتی‌متر) رشد کنند ، اما برخی از آنها به قطر ۱۱.۸ اینچ (۳۰ سانتی‌متر) نیز یافت شده‌اند .
شرایطی مانند آندومتریوز، که زمانی رخ می‌دهد که بافتی مشابه پوشش رحم در خارج از رحم رشد می‌کند، می‌تواند منجر به تشکیل کیست‌هایی به نام آندومتریوما شود. این کیست‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که بافتی شبیه به پوشش رحم روی تخمدان‌ها رشد می‌کند. این کیست‌ها اغلب به دلیل اینکه حاوی خون غلیظ و قدیمی هستند، "کیست‌های شکلاتی" نامیده می‌شوند و می‌توانند باعث قاعدگی‌های دردناک، درد لگن، درد در هنگام رابطه جنسی و مشکلات باروری شوند. حدود ۱۰٪ از افرادی که قاعدگی دارند، آندومتریوز دارند و تخمین زده می‌شود که ۱۷٪ تا ۴۴٪ از افراد مبتلا به آندومتریوز ممکن است به آندومتریوما مبتلا شوند.
بیماری دیگری به نام سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) وجود دارد که ناشی از سطح بالای آندروژن‌ها (هورمون‌های جنسی مردانه) است و می‌تواند منجر به تشکیل چندین کیست کوچک شود که تنها چند میلی‌متر قطر دارند. این کیست‌ها در اطراف لبه تخمدان تشکیل می‌شوند که در نتیجه فولیکول‌های توسعه نیافته‌ای است که به اندازه کافی بالغ نمی‌شوند تا تخمک آزاد کنند. تخمین زده می‌شود که حدود ۶ تا ۱۳ درصد از زنان در سن باروری مبتلا به PCOS هستند.
نکته مهم این است که همه افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) در تخمدان‌های خود کیست ندارند و وجود کیست لزوماً به معنای ابتلا به این بیماری نیست.
علائم شایع کیست تخمدان چیست؟
کیست‌های تخمدان اغلب هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند؛ بسیاری از افراد بدون اینکه بدانند، آنها را دارند. وقتی علائم ظاهر می‌شوند، بسته به نوع و اندازه کیست، و همچنین اینکه آیا کیست پاره شده است یا تخمدان را می‌چرخاند، می‌توانند از نظر شدت متفاوت باشند.
تیلور گفت: «هر زن علائم متفاوتی را نشان می‌دهد.» شایع‌ترین علامت، درد لگن است که اغلب در اثر تحت تأثیر قرار گرفتن خون‌رسانی تخمدان یا کشیدگی صفاق، که یک لایه محافظ است که بالای رحم و تخمدان‌ها قرار دارد، ایجاد می‌شود.
سایر علائم ممکن است شامل نفخ یا احساس پری، درد در هنگام رابطه جنسی، قاعدگی‌های سنگین‌تر یا سبک‌تر، خونریزی غیرمعمول واژن و نیاز به ادرار کردن مکرر باشد. درد ناگهانی و شدید لگن؛ تب؛ یا استفراغ ممکن است به معنای پارگی یا پیچ خوردن کیست باشد که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
پزشکان از تکنیک‌های مختلفی برای تشخیص وجود کیست تخمدان استفاده می‌کنند، که معمولاً با معاینه لگن برای بررسی تورم یا حساسیت در ناحیه تخمدان شروع می‌شود. معاینه لگن، معاینه فیزیکی اندام‌های تولید مثلی لگن است.
سپس ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است سونوگرافی انجام دهند که از امواج صوتی برای تشخیص اندازه و شکل کیست استفاده می کند. این به آنها کمک می کند تا مشخص کنند که آیا کیست عملکردی است یا پاتولوژیک، و اینکه آیا کیست پر از مایع، جامد یا "مختلط" است. پزشکان همچنین ممکن است آزمایش خون برای بررسی نشانگرهای سرطان تخمدان و همچنین اندازه گیری سطح هورمون انجام دهند.
چه چیزی باعث پارگی کیست می‌شود و آیا خطرناک است؟
گاهی اوقات کیست‌های تخمدان ممکن است پاره شوند، به این معنی که باز می‌شوند و محتویات خود را به داخل حفره لگن می‌ریزند. این اتفاق می‌تواند در صورتی رخ دهد که کیست به طور خاص بزرگ باشد یا در نتیجه فعالیت بدنی، مانند رابطه جنسی یا ورزش، که به نوعی کیست را می‌ترکاند، رخ دهد.
تیلور گفت: «عوامل فیزیکی زیادی وجود دارند که می‌توانند باعث افزایش فشار لگن یا شکم شوند که می‌تواند باعث پارگی کیست‌ها نیز بشود - ورزش، بلند کردن اجسام سنگین، رابطه جنسی یا آسیب‌های فیزیکی.» او افزود، بیماری‌های زمینه‌ای که بر تخمدان‌ها تأثیر می‌گذارند، مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، می‌توانند خطر پارگی کیست را افزایش دهند.
پارگی کیست ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد و خود به خود برطرف شود، یا اگر باعث ناراحتی شود، می‌توان آن را با داروهای مسکن بدون نسخه مدیریت کرد. با این حال، پارگی کیست همچنین می‌تواند بسیار دردناک باشد و علائم مختلفی از جمله نفخ، خونریزی واژن، حالت تهوع یا استفراغ ایجاد کند. اگر کیست پاره شده خونریزی قابل توجهی داشته باشد، می‌تواند باعث سرگیجه یا غش شود و نیاز به مداخله پزشکی فوری دارد.
تیلور گفت: «در مواردی که کیست پاره شده در نزدیکی رگ خونی باشد، ممکن است خونریزی قابل توجهی ایجاد کند که می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد و نیاز به جراحی داشته باشد. در مواردی که درد لگن در سطحی طولانی یا ناراحت کننده باشد، باید بررسی شود تا اطمینان حاصل شود که هیچ اتفاق تهدید کننده زندگی در تخمدان یا اطراف آن رخ نداده است.»
اگر کیست تخمدان به طور خاص بزرگ یا سنگین باشد، می‌تواند منجر به پیچ‌خوردگی تخمدان شود، که در آن تخمدان به دور رباط‌های خود می‌چرخد و در نتیجه خون‌رسانی به آن قطع می‌شود. این می‌تواند منجر به درد شدید، حالت تهوع و استفراغ شود و برای جلوگیری از مرگ تخمدان و جلوگیری از عوارض بیشتر مانند عفونت‌های شکمی، جراحی لازم است.
راه‌های درمان کیست تخمدان چیست؟
درمان کیست تخمدان به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله نوع کیست، اندازه آن و هرگونه علامتی که ممکن است ایجاد کند.
کیست‌های عملکردی کوچک اغلب خود به خود از بین می‌روند و نیازی به درمان پزشکی ندارند. با این حال، می‌توان آنها را به طور منظم تحت نظر داشت تا از عدم رشد آنها اطمینان حاصل شود.
هرگونه درد جزئی مرتبط با کیست‌ها را می‌توان با مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن درمان کرد . با این حال، اگر این علائم از بین نروند یا اگر کیست در حال رشد باشد، بسیار بزرگتر از حد معمول باشد، باعث درد شدید شود یا مشکوک به سرطانی بودن باشد، ممکن است با جراحی برداشته شود.
تیلور گفت: «نوع و وسعت جراحی بستگی به این دارد که چه ساختارهایی تحت تأثیر قرار می‌گیرند، زیرا گاهی اوقات این کیست‌ها می‌توانند بر سیستم‌های ادراری و دستگاه گوارش تأثیر بگذارند.»
لاپاراسکوپی که به عنوان جراحی سوراخ کلید نیز شناخته می‌شود، معمولاً در صورتی انجام می‌شود که کیست کوچک و خوش‌خیم باشد، در حالی که برای برداشتن کیست‌های بزرگتر ممکن است لاپاراتومی یا جراحی باز لازم باشد . روش دوم همچنین در صورتی که کیست مشکوک به سرطانی بودن باشد، ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
در موارد نادر، اگر کیست سرطانی تشخیص داده شود، یک یا هر دو تخمدان نیز برداشته می‌شوند.