چگونگی مراحل رشد جنین

آگاهی ما از چگونگی رشد جنین در رحم تا همین اواخر بسیار اندک بود و تصور می‌کردیم در تاریکی و سکوت زندگی می‌کند. تکه گوشتی کوچک در مایعی گرم آرمیده و غذا و هوا بدون درد و رنج به آن می‌رسد. آیا واقعیت چنین است و این موجود تا زمان تولد و اولین فریادی که می‌کشد در آرامش و سکوت زندگی می‌کند و آثار زندگی کم کم در آن آشکار می‌شود؟

وضعیت جنین در سه ماهه‌ اول و دوم بارداری

دکتر فاطمه سروی، متخصص زنان با اشاره به هفته‌های مختلف بارداری افزود: اولین روز آخرین پریود یک خانم معیار شروع بارداری و 40 هفتگی با مثبت‌ منفی 2 هفته خاتمه بارداری است. معمولاً از سه هفته قبل از این‌که خانم متوجه بارداری شود قلب و مغز به عنوان اولین ارگان‌های حیاتی و سیستم عصبی و ستون فقرات جنین شروع به تشکیل می‌کند و رشد آن‌ها تا پایان بارداری حدود 38 یا 40 هفته ادامه دارد. شکل‌گیری ریه‌ ها و چشم جنین از حدود هفته چهارم شروع می‌شود و تا 12 هفته حدوداً تشکیل شده اما رشد و تکامل ریه‌ها تا پایان بارداری طول می‌کشد.

در هفته‌ پنجم توده سلولی به دو قسمت تقسیم می‌شود قسمت جنینی و قسمت جفتی. پس از آن قسمت جنینی به سه قسمت تقسیم شده: لایه خارجی شامل مغز، نخاع، پوست و مو و لایه‌ میانی شامل قلب، سیستم گردش خون، استخوان، عضله، کلیه، سیستم تناسلی و لایه داخلی شامل روده‌ها، کبد، پانکراس، مثانه. همچنین در این هفته تا 16 الی 17 هفتگی کاملاً صورت و حتی لب‌ها تشکیل می‌شود. در هفته ششم اولین ضربان قلب اتفاق می‌افتد، جنین در این هفته به اندازه ناخن انگشت کوچک و در هفته هشتم یک ماهی با سر بزرگ و بدنی کوچک است.

متخصص زنان با اشاره به وضعیت جنین در سه ماهه‌‌ی اول و دوم بارداری به طور مختصر تصریح کرد: آلت تناسلی تا حدود هفته نهم تشکیل می‌گردد اما برای تشخیص دختر یا پسر بودن حدوداً ۱۶ هفتگی تمایز کامل پیدا می‌کند و آن چیزی که در سونوگرافی دیده و تشخیص داده می‌شود حدوداً ۱۶ هفته است،

در هفته ۱۲ اندازه جنین ۸۵ میلی‌متر و وزن آن حدود ۹ تا ۱۲ گرم است

در این هفته بند ناف شروع به جریان انداختن خون بین لایه‌های جفتی و جنینی می‌شود و منبع تغذیه کودک از این هفته همین ارتباط خونی است، در هفته ۱۴ جنین شروع به تولید ادرار می‌کند که وارد مایع آمینوتیک می‌شود و ضرری برای مادر و جنین ندارد در این هفته تقریباً ۱۲ سانتی‌متر است، در هفته ۱۵، انگشت شست خود را می‌ مکد و دارای ابرو و مژه می‌شود مایع آمینوتیک قادر به انتقال صوت به جنین بوده و به وسیله‌‌ آن می‌تواند صدای معده و ضربان قلب و صدای شما را بشنود، از هفته ۱۶ به بعد تقریباً هر ۴۵ تا ۶۰ دقیقه ادرار می‌کند، از هفته ۱۷ به بعد باید منظر ثبت حرکات جنین باشید گاهی مثل نوک زدن پرنده به قفس که در حاملگی اول ممکن است تا هفته ۲۰ متوجه این حرکات نشوید، از هفته ۲۳ گاهی کودک ممکن است به دلیل بلعیدن مایع آمینوتیک دچار سکسکه شود با لمس شکم و صدا حرکات جنین بیشتر می‌شود و در این هفته رحم مادر به اندازه‌ای بزرگ می‌شود که بخش بالایی آن را در بالای ناف او می‌توان لمس کرد در این زمان مادر حرکات جنین خود را حس می‌کند ولی حرکاتی را که پیش از این زمان حس می‌کرده است بیشتر مربوط به حرکات دستگاه گوارش خود او بوده و ارتباطی به نداشته است.

بیشتر در پایان پنجمین ماه بارداری مادر ممکن است وزن اضافه نماید و حتی در هر هفته حدود 500 گرم بر وزنش افزوده شود در این مدت است که او باید مواظب باشد که بیش از معمول اضافه نگردد.

جنین هوشیار شما چشم‌هایش را باز و بسته می‌ کند

دکتر سروی عنوان کرد: در هفته بیست و پنجم استخوان‌ها محکم‌تر و سفت‌تر و به علت رشد چربی زیر پوست جنین فربه‌تر می‌شود، در این هفته قدرت شنوایی پیدا می‌کند و وزنش حدوداً ۷۰۰ گرم و قد حدود ۳۰ سانتی‌متر است. در حدود هفته ۲۷ بارداری ریه‌های پر از مایع او در اثر انقباضات ریتمیک دیافراگم و عضلات قفسه سینه مادر شروع به گسترش و فشرده‌سازی می‌کنند. این انقباضات به او کمک می‌کند تا عضلات و گردش ضروری موتور برای تنفس واقعی در او رشد کند بنابراین نوزاد شما تا زمانی‌که اولین نفس واقعی خود را بکشد تمرین زیادی روی آن خواهد داشت.

این متخصص زنان در ادامه مطرح کرد: حدوداً از 28 هفتگی جنین چشم‌هایش را باز و بسته می‌کند و در 30 هفته دیگر کامل هوشیار است. در شروع هفته 28 از بارداری جنین شما قادر است همانند شما استشمام کند بعضی شواهد در مورد حس بویایی جنین زودرس نشان داده که وقتی به عنوان مثال قرص نعنایی را زیر بینی نوزادان زودرس (جنین متولد شده در 28 هفتگی) گرفته‌اند به وسیله مکیدن و ادا و اصول واکنش داشته‌اند. ریه‌های جنین در این هفته به بلوغ کافی رسیده ولی اگر متولد شود به مراقبت‌های خاصی نیاز دارد.

شناور بودن مایع آمینوتیک در اطراف نوزاد حس بویایی او را افزایش می‌دهد دلیل آن این است که ما قادر خواهیم بود تا پس از پیوستن مولکول‌های مایع به بو (مثل مخاط بینی) آن چیز را بهتر استشمام کنیم به علاوه در طول سه ماه سوم بارداری مولکول‌های بو به راحتی از جفت عبور می‌کند بنابراین زمانی که مادر در این سه ماهه است و برای غذا جوجه فراوان سفارش می‌دهد جنین او این رایحه را حس می‌کند. اضافه وزن مادر در همه‌ دوران بارداری نباید از 11 کیلوگرم بیشتر شود که 5/3 کیلوگرم آن خود جنین است.

رشد کودک از این هفته به بعد یک سانتی‌متر در هفته و هفته‌ای ۲۰۰ گرم است و روزانه نیم لیتر ادرار می‌کند. همچنین از این هفته شروع به تنظیم دمای بدن خویش می‌کند. در هفته سی‌ام جنین نسبت به محیط اطراف بسیار هوشیار است و تاریکی و نور محیط بیرون را تشخیص می‌دهد.

دیگر باید منتظر کودک خود باشید

دکتر فاطمه سروی گفت: در هفته 32 و هفته‌های آخر شنوایی کودک ارتباط کاملی با دنیای بیرون از رحم برقرار می‌کند و در میان صداهای خارجی به صدای مادر عادت کرده و پس از تولد با شنیدن صدای مادر، وی را تشخیص می‌دهد. بدن او شروع به ذخیره‌ مواد معدنی مورد نیازش مثل آهن و کلسیم می‌کند، کرک‌ های روی بدنش می‌ریزد و مشت و لگدهایش قوی‌ تر است.

در هفته ۳۳ سورفاکتانت در ریه جنین شروع به ساخت می‌نماید و اگر از این هفته به بعد دنیا بیاید از نظر تنفسی مشکل کمتری خواهد داشت. در این زمان گاهی دردهایی مانند درد زایمان ولی نه چندان شدید احساس می‌شود در سه ماه پایانی جنین از مادر، از راه جریان خون جفت، ماده‌ای به نام پادتن دریافت می‌دارد که نوزاد را برای مدتی در برابر برخی بیماری‌ها مانند سرخک، مخملک و آنفولانزا و حتی بیماری‌های ویروسی ایمن می‌سازد.

در هفته‌ی ۳۶ تمام اعضای کودک به بلوغ می‌رسد و دیگر باید منتظر کودک‌تان باشید. در هفته‌ ۴۰ در زمان تولد پوست کودک ممکن است در ابتدا آبی‌ رنگ باشد و قسمت‌هایی از بدنش از ورنیکس پوشیده باشد. سر کودک در بدو تولد ممکن است شکل نامنظمی داشته باشد که این وضعیت به علت عبور از کانال زایمان است و بعد از این سر کودک در تمام مراحل زندگی‌اش شکل ثابتی دارد.

دکتر سروی یادآور شد: باید توجه شود که وزن و قدهای گفته شده تقریبی هستند و از نوزادی به نوزاد دیگر فرق می‌کند.

گرفتن بند ناف، سکسکه کردن، خندیدن، مکیدن انگشت، واکنش نشان دادن به صورت ناراحتی و یا خوشحالی، گریه کردن، خوابیدن حتی خواب‌های طولانی از ویژگی‌های جنین است و تمام این واکنش‌ها تقریبا در ۲۸ هفته کامل می‌شود. زمانی‌که فضای داخل رحمی فضای مناسب با کیفیت بالا باشد همه این موارد را مادر به خوبی احساس می‌کند اما به صورت حرکت، فقط در مواردی بعضی مادران قادر به تفکیک سکسکه جنین خود هستند و خواب طولانی آن را حس می‌کنند و می‌گویند که مدتی طولانی نیست که جنین حرکتی ندارد که این نشانه‌ی خواب طولانی جنین است.

جنین نه تنها به عکس‌العمل‌های مادر واکنش نشان می‌دهد بلکه در برابر تحرکات بدنی او نیز حساس است هنگام سرفه کردن، استفراغ، خم و دولا شدن مادر از خواب بیدار می‌شود و به صدای بلند فضا مخصوصاً در فضای عمومی، جیغ و داد و بوق ماشین‌ها واکنش نشان می‌دهد.

جنین دختر یا جنین پسر

دکتر سروی با اشاره به یکی از نشانه‌های علمی برای تشخیص جنین دختر عنوان کرد: خانم‌هایی که دختر دارند به دلیل زیاد بودن هورمون استروژن آن‌ها تهوع بیشتری دارند و لک‌های روی صورت‌شان زیاد است و هم‌چنین صورت‌شان کمی از حالت طبیعی خارج شده و زشت‌تر می‌شوند که این موارد از نظر علمی ثابت شده و مورد قبول است. در تشخیص جنین بدون سونوگرافی موارد تجربی فردی دیگری هم وجود دارد که قانون تعمیم ندارد و نمی‌توان گفت که برای همه صدق می‌کند.

به عنوان مثال تهوع، تیره شدن پوست، ویار بارداری، چاق شدن در ناحیه ران و باسن، جوش‌های صورت، علاقه نشان دادن به میوه‌ها و هندوانه‌ای شدن شکم در جنین‌های دختر و بیماری‌های پوستی و کبدی، سردرد، خشک شدن دست‌ها، عدم تهوع در اوایل بارداری و بزرگ شدن بینی در جنین‌های پسر بیشتر است. اما دقیقاً نمی‌توان روی این موارد قضاوت داشته باشیم چرا که برای نمونه خارش‌های دوران بارداری، بیماری کبد چرب در بانوانی که جنین دختر هم دارند دیده شده است. هم‌چنین در برخی موارد گفته می‌شود که از روی صدای قلب جنین هم می‌توان جنسیت را تعیین کرد اما این راه علمی نیست و در اصل هنوز ثابت نشده که از راهی غیرسونوگرافی با قطعیت تمام بتوانیم جنین را شناسایی کنیم.

مقاوم‌تر بودن جنین دختر

معمولاً جنین‌های دختر مقاومت بیشتری در برابر استرس‌ها و عفونت‌ها و نارسایی‌های مادر دارند یعنی میزان بقای جنین دختر بالاتر از جنین پسر است.

مادران استراحت خود را بیشتر کنند

این متخصص زنان خاطرنشان کرد: با بزرگ شدن شکم امکان تکرر ادرار مادران وجود دارد که این وضعیت نرمال است زیرا هورمون‌های استروژن و پروژسترون باعث تغییرات زیادی در بدن می‌شوند اما وقتی شکم به سمت بیرون بزرگ شود و دیگر سنگینی آن روی مثانه نباشد این مشکل حل می‌گردد.

سیستم هضم غذا بسیار کُند می‌شود به همین دلیل در زمان هضم احساس ورم سنگینی می‌کنید اما این بسیار خوب است زیرا در این زمان بدن مواد غذایی مفید بیشتری را دریافت می‌کند و به این طریق بدن مواد غذایی لازم برای رشد جنین را دارد. مادر می‌تواند بسیار احساس خستگی کند، اما به یاد داشته باشید که همه نمی‌توانند مثل هم باشند و در تمام افراد خستگی وجود ندارد، خستگی به آن دلیل است که بدن کار زیادی برای رشد جنین انجام می‌دهد. بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید آن است که استراحت کنید.