شیوع ویروس کرونا، با بدن چه می کند؟

در روزهای اخیر، شیوع ویروس کرونا به یکی از داغ‌ترین اخبار تبدیل شده است. تعدادی از سؤالات مهم و رایج شما درمورد این ویروس جدید، این است که اصلا ویروس کرونا با بدن ما چه می‌کند؟ کدام بخش از بدن ما را هدف قرار می‌دهد؟ علائم آن چیست و چه افرادی با شدت بیشتری به این بیماری مبتلا می‌شوند یا در خطر مرگ هستند؟ راه پیشگیری از کرونا چیست؟ راه درمان ویروس کرونا چیست؟ در این مقاله، ابتدا شما را با نشانه‌های کرونا آشنا می‌کنیم،‌ سپس شرح مفصلی از تأثیر این بیماری روی بدن و عوارض ناشی از ابتلا به ویروس کرونا خواهید خواند. در انتها آمارهایی کلی درمورد افراد مبتلا و جانباختگان مبتلا به ویروس کرونا در اختیارتان قرار می‌دهیم. همراه ما باشید.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

نشانه‌های ابتلا به ویروس کرونا | ویروس کرونا با بدن چه می‌کند؟ | بارداری و کرونا | اولین مرگ‌ومیر ناشی از کرونا | احتمال مرگ افراد مسن در اثر کرونا

نشانه‌های ویروس کرونا

ریه‌ها اولین مناطقی هستند که مورد حمله ویروس کرونا قرار می‌گیرند. تب، خستگی و سرفه خشک از جمله نشانه‌های رایج بیمارانی است که در بیمارستان بستری می‌شوند. این نشانه‌ها می‌توانند در عرض ۲ تا ۱۴ روز بعد از ابتلا به بیماری ظاهر شوند.

اما همۀ افراد این نشانه‌ها را ندارند و می‌توان به نشانه‌های زیر هم اشاره کرد:

۳۱ درصد تنگی نفس؛

۱۱ درصد درد عضلانی؛

۹ درصد سرگیجه؛

۸ درصد سردرد؛

۵ درصد گلودرد.

اما آسیب‌های ناشی از این ویروس، به‌ویژه در موارد ابتلای شدید به بیماری، می‌تواند بخش‌های دیگر بدن را هم هدف قرار دهد.

منابع معتبر بیش از ۷۵هزار مورد ابتلا به بیماری کرونا و بیش از ۲۰۰۰ مرگ‌ومیر بر اثر این بیماری در سراسر دنیا را اعلام کرده‌اند؛ باوجوداین، هنوز دانش ما از این بیماری بسیار کم است.

ویروس کرونا با بدن ما چه می‌کند؟

ویروس جدید کرونا با نام علمی «COVID-۱۹» عامل یک بیماری تنفسی است و ریه‌ها اولین جایی هستند که تحت تأثیر این ویروس قرار می‌گیرند. اما موضوع واضح درمورد ویروس کرونا این است که نه‌تنها در ریه بلکه در موارد شدید در نواحی دیگر بدن هم می‌تواند اثرات مخربی ایجاد کند. آسیب در بخش‌های دیگر بدن لزوما به‌خاطر عفونت مستقیم توسط ویروس نیست بلکه ممکن است در نتیجه پاسخ بدن به عفونت ایجاد شود.

اثر ویروس کرونا برروی ریه‌ها

اطلاعات کمی از میزان آسیب ویروس کرونا به ریه وجود دارد اما براساس گزارش منابع معتبر، این آسیب شبیه موارد ابتلا به ویروس سارس و مرس است. این بیماری می‌تواند موجب ذات‌الریه (پر شدن کیسه‌های هوایی ریه از آب) و در نهایت نارسایی ریه شود.

شدت اثر بیماری کرونا می‌تواند ضعیف یا بدون علامت تا شدید باشد و گاهی منجر به مرگ شود. نحوه اثر ویروس بر ریه‌ها هم متنوع است:

بعضی از افراد، علائم خفیف تنفسی دارند؛

برخی دچار ذات‌الریه می‌شوند، اما زندگی‌شان تهدید نمی‌شود؛

اما بعضی از افراد دچار آسیب‌های شدید ریوی می‌شوند.

سندرم زجر تنفسی حاد بیماری غالب در افراد با شدت بیماری زیاد است. این سندرم نه‌تنها با ویروس کرونا بلکه با عفونت، تروما و سپسیس (نوعی عفونت، معمولا عفونت خونی) ایجاد می‌شود. در این بیماری، مایعات از عروق خونی کوچک وارد ریه‌ها می‌شوند و به آنها آسیب می‌زنند. مایع در کیسه‌های هوایی ریه یا آلوئول‌ها تجمع می‌کند. درنتیجه، انتقال اکسیژن از کیسه‌های هوایی به ریه و سایر اندام‌های بدن به‌سختی انجام می‌شود.

بر اساس یک مطالعه جدید، ۱۳۸ مورد از افرادی که به‌دلیل ویروس کرونا در بیمارستان بستری شده بودند بعد از حدود ۵ روز از بروز نشانه‌ها، به‌سختی نفس می‌کشیدند و ۸ روز بعد از بروز نشانه‌ها، بیماری آنها به میزان زیادی گسترش یافته بود.

درمان بخصوصی برای ARDS وجود ندارد. فقط تا زمانی که بدن بیمار شروع به ترمیم کند و سیستم ایمنی او با این بیماری مقابله کند، باید به بهترین شکل از بیمار حمایت کرد. در چنین شرایطی، استفاده از اکسیژن مکمل و دستگاه تنفسی با هدف رساندن اکسیژن بیشتر به خون انجام می‌شود.

مراحل تأثیر ویروس کرونا بر ریه

سازمان بهداشت جهانی بیماری را به سه مرحله تقسیم می‌کند: تکثیر ویروس، واکنش بیش از حد ایمنی و تخریب ریوی. همه بیماران هر سه مرحله را تجربه نمی‌کنند.

در روزهای اول ابتلا، ویروس به‌سرعت به سلول‌های ریه حمله می‌کند. سلول‌های ریه به دو گروه تقسیم می‌شوند: یکی گروهی که مخاط تولید می‌کنند و دیگری گروه سلول‌های مژه‌دار هستند. مخاط از بافت ریه در برابر عوامل بیماری‌زا حفاظت می‌کند و سبب می‌شود که ریه هنگام تنفس خشک نشود. سلول‌های مژه‌دار در اطراف سلول‌های مخاطی، ریه را از وجود مواد آلوده و ویروس پاک می‌کنند.

به نظرمی رسد که ویروس کرونا مانند ویروس سارس سلول‌های مژه‌دار ریه را از بین می‌برد و باعث می‌شود که مسیر هوایی بیمار از ذرات آلوده و مایعات پرشود و فرد دچار خفگی شود.

در مرحله دوم، بدن برای مقابله با بیماری، سیلی از سلول‌های ایمنی را وارد ریه می‌کند تا ویروس را از بین ببرد و بافت ریه ترمیم شود. هدف از این موضوع، ازبین‌بردن عفونت است؛ اما گاهی سیستم ایمنی در حین کار به هر چیزی که در مسیر باشد حمله می‌کند و به بخش‌های سالم بافت هم آسیب می‌زند. در نتیجه، به‌خاطر عملکرد پاسخ ایمنی آسیب بیشتری می‌بینید. در نهایت مواد بیشتری مسیر هوایی را می‌بندند و ذات‌الریه بدتر می‌شود.

در طول فاز سوم، آسیب ریوی ادامه دارد که می‌تواند موجب نارسایی ریوی شود. در این‌حالت حتی اگر فرد زنده بماند، ممکن است دچار آسیب موقت ریوی شود و ویروس می‌تواند مانند بیماری سارس، به ریه‌ها حالت لانه‌زنبوری بدهد.

معده و روده‌ها

بعضی از افراد مبتلا به ویروس کرونا علائم معدی ـ روده‌ای مثل حالت تهوع یا اسهال را نشان می‌دهند، هرچند این علائم نسبت به مشکلات ریوی شیوع کمتری دارند.

بااینکه ویروس از ریه‌ها راحت‌تر وارد بدن می‌شود، اما روده‌ها هم دور از دسترس این ویروس نیستند. بعضی از گزارش‌ها نشان می‌دهد که تست مدفوع بعضی از بیماران برای ویروس کرونا مثبت است؛ اما هنوز محققان نمی‌دانند که آیا ویروس از طریق مدفوع منتقل می‌شود یا خیر.

چرا یک ویروس تنفسی باید به مناطق دیگر بدن حمله کند؟ زمانی که یک ویروس به بدن حمله می‌کند، در سلول‌های بدن به‌دنبال گیرنده یا رسپتور (receptor) برای نشستن می‌گردد و زمانی که این گیرنده را پیدا کند، به آن حمله می‌کند. بعضی از ویروس‌ها به‌راحتی به هر نوع سلولی نفوذ می‌کنند.

قلب و رگ‌های خونی

بر اساس گزارش‌ها، ویروس کرونا می‌تواند روی قلب و رگ‌های خونی هم اثر بگذارد. از علائم آن بی‌نظمی در ضربان قلب، نرسیدن خون کافی به بافت‌ها و پایین‌آمدن فشار خون است تا جایی که بیمار را به دارو نیازمند می‌کند.

اما هیچ منبع معتبری آسیب مستقیم ویروس به قلب را تأیید نکرده است.

کبد

سلول‌های کبدی، وقتی ملتهب‌ می‌شوند یا آسیب می‌بینند، آنزیم‌های بیشتری نسبت به حالت طبیعی وارد جریان خون می‌کنند.

ارزیابی آنزیم‌های کبدی همیشه به معنای مشکل جدی نیست اما این آنزیم‌ها در افراد مبتلا به سارس و مرس بالا می‌رود. به‌گزارش منابع معتبر، علائمی از آسیب کبدی در افراد مبتلا به ویروس کرونا گزارش شده است اما هنوز معلوم نیست که این آسیب به‌خاطر ابتلا به ویروس است یا در نتیجۀ استفاده از دارو برای درمان ویروس ایجاد می‌شود.

معمولا درگیری کبد در این بیماری خفیف است اما در موارد شدید موجب آسیب کبدی یا حتی نارسایی کبدی می‌شود.

ویروس بعد از ورود به جریان خون، می‌تواند خودش را به هر نقطه‌ای از بدن بیمار برساند. کبد یکی از اعضای پرعروق بدن است؛ به همین دلیل، ویروس به‌راحتی می‌تواند به این منطقه دست پیدا کند.

کلیه

کلیه‌ها هم مثل کبد، خون شما را تصفیه می‌کنند. کلیه‌ها از واحدهایی به نام «نفرون» تشکیل می‌شوند.

بعضی از افرادی که به‌دلیل ابتلا به ویروس کرونا در بیمارستان بستری‌اند، دچار آسیب حاد کلیوی شده‌اند و حتی به پیوند کلیه احتیاج دارند.

زمانی که فرد دچار ذات‌الریه می‌شود، جریان اکسیژن بدنش کاهش پیدا می‌کند و همین موضوع می‌تواند سبب آسیب به کلیه‌ها شود.

علاوه بر کاهش جریان خون، سپسیس، مصرف داروها و اختلال متابولیکی از جمله عواملی هستند که می‌تواند نارسایی کلیوی به همراه داشته باشد.

سیستم ایمنی

سیستم ایمنی در زمان عفونت به ویروس‌ها و باکتری‌های خارجی حمله می‌کند. همان‌طور که واکنش سیستم ایمنی می‌تواند بدن را از شر عفونت خلاص کند، گاهی‌اوقات به همان نسبت می‌تواند به بدن آسیب بزند.

این موضوع در نتیجۀ واکنش التهابی شدید به نام طوفان سایتوکاینی (cytokine storm) ایجاد می‌شود. سلول‌های ایمنی، برای مقابله با عفونت، سایتوکاین تولید می‌کنند؛ اما اگر میزان زیادی از این مواد رها شود، می‌تواند مشکلاتی را در بدن ایجاد کند که به آن سندرم سپسیس می‌گویند؛ در نتیجه، واکنش ایمنی پیچیده ایجاد می‌شود. خود عفونت هم یک واکنش التهابی شدید در بدن ایجاد می‌کند که می‌تواند روی عملکرد اندام‌های مختلف اثر بگذارد.

جالب اینجاست که تاکنون هیچ کودک زیر ۹ سالی به ویروس کرونا مبتلا نشده است. محققان هنوز نمی‌دانند که آیا واقعا کودکان دچار این عفونت نمی‌شوند یا علائم آنها آنقدر خفیف است که کسی متوجه آن نمی‌شود. همچنین کودکان، نسبت به بزرگ‌سالان، کمتر به عفونت‌های شدید مثل سرخک یا ذات‌الریه مبتلا می‌شوند. شاید این موضوع به‌خاطر واکنش ایمنی ساده آنها است؛ زیرا گاهی اوقات سیستم ایمنی افراد مسن واکنش شدیدتری به بیماری نشان می‌دهد و این پاسخ اضافی در زمان ابتلا به عفونت، آسیب‌های بیشتری را به دنبال دارد.

این موضوع درمورد سارس اتفاق می‌افتد و احتمال دارد که در مورد ویروس کرونا هم همین موضوع صادق باشد.

بارداری و ویروس کرونا

حقیقت ماجرا این است که هنوز اطلاعات ما از ویروس کرونا و عواقب آن کامل نیست و گزارش‌های لحظه‌به‌لحظه درمورد این ویروس بی‌سابقه است و دسته‌بندی و نتیجه‌گیری از آن کار سخت و زمان‌بری است.

مثلا تست کرونای نوزادی در ووهان چین مثبت شد. فقط ۳۰ ساعت از زمان تولد او می‌گذشت. این خبر نگران‌کننده سؤالات زیادی را به همراه دارد؛ مثلا آیا خانم‌های باردار می‌توانند بیماری را حین بارداری، زایمان یا شیردهی به نوزاد خود منتقل کنند؟

مادران باردار مبتلا به ویروس سارس و مرس، ویروس را به نوزادان خود منتقل نمی‌کنند؛ اما راه‌های زیادی برای آلوده‌شدن نوزاد به ویروس وجود دارد؛ مثلا تولد نوزاد در بیمارستانی که تعدادی افراد مبتلا در آن وجود دارد، احتمال ابتلای نوزاد را افزایش می‌دهد.

به‌تازگی مطالعه‌ای در نشریه معتبر لانست (Lancet) منتشر شده است که نشان می‌دهد: امکان انتقال ویروس کرونا از مادر به کودک وجود ندارد. در این مطالعه، پژوهشگران ۹ خانم باردار مبتلا به ویروس کرونا در بیمارستان ووهان را بررسی کردند. در همه این افراد، بعد از زایمان، علائمی از انتقال ویروس به نوزاد وجود نداشت؛ البته این پژوهشگران، به‌طور قطعی، احتمال انتقال ویروس از مادر به نوزاد را رد نکرده‌اند و معتقدند که تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.

گزارش مرکز کنترل بیماری ها در چین، پس از بررسی ۴۴هزار مورد مبتلا به کرونا، این یافته‌ها را نشان می‌دهد:

۸۱ درصد موارد علائم خفیف دارند؛

۱۴ درصد علائم شدید دارند؛

در ۵ درصد موارد، بیماری بحرانی است.

برخلاف گزارش‌های اولیه که اعلام می‌شد این بیماری بیشتر مردان را درگیر می‌کند، مطالعات جدید نشان می‌دهد که زنان و مردان با احتمال یکسان به این بیماری مبتلا می‌شوند.

‌اولین مرگ‌و‌میر ناشی از ابتلا به کرونا

دو نفر از افرادی که در بیمارستان چین بر اثر بیماری مردند، به‌ظاهر سالم بودند؛ اما مدت‌ها بود که سیگار می‌کشیدند و ریه‌های ضعیفی داشتند.

اولین مورد یک مرد ۶۱ساله بود که در زمان رسیدن به بیمارستان، ذات الریه حاد داشت.

او سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS) داشت. ریه‌های این فرد نمی‌توانست اکسیژن کافی اندام‌ها را برای زنده‌ماندن فراهم کند و با وجود استفاده از دستگاه تنفسی، ریه‌هایش از کار افتادند، قلب او از تپش ایستاد و ۱۱ روز بعد از پذیرش در بیمارستان، جان باخت.

مورد دوم نیز یک مرد ۶۹ساله مبتلا به سندرم زجر تنفسی حاد بود. با وجود استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی، او به‌دلیل ذات‌الریه حاد و شوک سپتیک (septic shock) از دنیا رفت.

احتمال مرگ در افراد مسن

بر اساس گزارش مرکز کنترل بیماری‌های چین، کمتر از ۵ درصد از افراد زیر ۵۰ سال بر اثر ابتلا به ویروس کرونا جان باخته‌اند.

افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن، بیشتر در معرض ابتلای شدید به این بیماری هستند.

اما آمار سایر مرگ‌و میرها به صورت زیر است:

۱٫۳ درصد افراد در محدوده ۵۰سالگی؛

۳٫۶ درصد در محدوده ۶۰سالگی؛

۸ درصد در محدوده ۷۰سالگی بودند؛

۱۵ درصد بالای ۸۰ سال داشتند.

باید توجه داشت که بسیاری از افراد تحت درمان ممکن است بمیرند و بسیاری از موارد ابتلای خفیف بیماری نیز در نظر گرفته نمی‌شود؛ به همین دلیل، این آمار و ارقام نرخ واقعی مرگ‌و‌میر در مبتلایان را نشان نمی‌دهد.

درصد افراد مبتلا با زمینه بیماری‌های قبلی

نرخ مرگ‌و میر در افرادی که سابقه هیچ‌گونه بیماری نداشته‌اند، ۰٫۹ درصد است. همچنین، میزان ابتلای افراد با سابقه بیماری‌های مختلف به صورت زیر است:

۶ درصد در افراد دارای فشار خون بالا؛

۶ درصد در افراد با مشکلات ریوی طولانی‌مدت، مثل افرادی که از مدت‌ها قبل، سیگاری بوده‌اند؛

۷ درصد در افراد مبتلا به دیابت؛

۱۱ درصد در افراد با بیماری قلبی ـ عروقی.

کلام آخر

هرچند که اطلاعات زیادی درمورد ویروس کرونا در دسترس نیست، اما این ویروس مثل طوفان می‌تواند کل بدن را درگیر کند.

ویروس کرونا مثل ویروس سارس و مرس از طریق حیوان به انسان منتقل شده است. ویروس کرونا برخلاف اقوامش که موجب سرماخوردگی می‌شوند می‌تواند آتشی در تمام بدن فرد برپا کند و هیچ استثنایی برای موارد شدید ابتلای به این ویروس وجود ندارد. این موضوع نشان می‌دهد که چرا ویروس کرونا بیشتر از ۲۰۰۰ نفر را در دنیا به کام مرگ کشانده است.

هرچند که آمار کشته‌شدگان ویروس کرونا حدود یک‌پنجم سارس است، اما ویروس کرونای جدید با سرعت بیشتری در حال انتشار است. پس به‌جای اینکه منتظر بمانیم و ببینیم تست ویروس چه کسانی مثبت می‌شود، بهتر است از هرکسی با علائم ذات‌الریه، اسکن قفسه‌سینه بگیریم. این روش به جداسازی و درمان سریع‌تر بیماران کمک می‌کند.

اگر شیوع این بیماری همچنان ادامه داشته باشد، میزان آسیب‌های ناشی از آن را نمی‌توان پیش‌بینی کرد. یک اپیدمیولوژیست برجسته در هنگ‌کنگ اعلام کرده است که اگر شیوع ویروس کرونا کنترل نشود، می‌تواند حدود ۶۰ درصد از مردم کره زمین را آلوده کند.

تا ۱۱ فوریه ۲۰۲۰، تقریبا ۷۲۳۱۴ نفر در چین به ویروس کرونا مبتلا شدند که ۲٫۳ درصد از بیماران بر اثر بیماری فوت شدند. این درصد نشان می‌دهد که این بیماری ۲۳ برابر از آنفولانزا (فصلی) کشنده‌تر است. ابتلای شدید به بیماری و مرگ در تمام گروه‌های سنی به‌جز کودکان زیر ۹ سال گزارش شده است.

اگر این مطلب برای شما مفید بود، لطفا آن را با عزیزانتان به‌اشتراک بگذارید. همچنین اگر نظری درمورد این مطلب دارید و یا خودتان یا اطرافیانتان با این بیماری دست‌وپنجه نرم کرده‌اید، تجربه‌ها و نظرات خود را از طریق بخش نظرات با ما در میان بگذارید. بازخوردهای شما به بهبود هرچه بیشتر کیفیت مقالات ما کمک می‌کند.