خواص پسته در طب سنتی، خواندنی برای زنان
پسته به زبان سریانی بستی به عربی فستق به یونانی بسطاقیا نامیده می شود.
پسته به زبان سریانی بستی به عربی فستق به یونانی بسطاقیا نامیده می شود. نام رایج گیاه tachio pios و نام علمی آن pistacia vera می باشد.
طول درخت پسته در مناطق حاره تا ارتفاع ده متر هم می رسد ولی در مناطق معتدله ارتفاع آن کمتر است و به صورت درختچه در می آید. در متون طب سنتی ذکر شده که دو نوع جبلی (وحشی و خودرو) و بستانی دارد. که نوع دوم از پسته جبلی درشت تر است. افغانستان، سوریه، نواحی مدیترانه، کالیفرنیای آمریکا و ایران (رفسنجان، دامغان، خراسان و قزوین) از نواحی پرورش درخت پسته است. میوه درخت پسته در یک سال دارای مغز می باشد و در یک سال مغز ندارد که به آن بزغنج می گویند.
پسته غیر مقشر یعنی پسته به همراه پوست تا مدت ها سالم می ماند اما نوع مقشر یعنی پسته ای که پوستش کنده شده باشد اگر چند روز بماند تازگی و طراوتش را تا حدی از دست می دهد و بهترین پسته، پسته تازه است که به تازگی پوستش را کنده باشند و تازه مقشر شده باشد.
مغز پسته دارای طعم مطبوع و ملایم است و پوشیده از یک قشر خیلی نازک و جدانشدنی و به رنگ قرمز است که اصطلاحاً جفت نامیده می شود. میوه پسته سفت و تا حدی خشک است.
از ترکیبات شیمیائی پسته می توان به آمیدون، ساکارز، انواع ویتامین ها از قبیل ویتامین A.B۱.B۶.E اشاره کرد. موادی از قبیل منیزیم، پتاسیم، سلنیم، روی و مس، فولاد و آهن و اسید آمینه غیر ضروری آرژی نین.
چربی های موجود در پسته از نوع غیر اشباع (Unsaturated) و فیتوسترول ها نیز می باشند. به علاوه پسته دارای ترکیباتی هستند که به طور طبیعی توسط گیاهان تولید می شوند تا گیاهان را در برابر آسیب قارچ ها، ویروس ها و باکتری ها در امان نگه دارند. این گروه از مواد شیمیائی از ابتلا به بیماری های قلب و عروق پیشگیری نیز می کنند. موادی مثل سیانیدین و پروآنتوسیانیدین بتاسیتوسترول گاما توکوفرول لوتئین و کوئرستین جزء گروه کمیکال هستند.
قسمت خوراکی میوه. مغز آن یعنی مغز پسته می باشد که به علت معطر بودن مصرف Culinary (سر سفره) دارد و به عنوان چاشنی در غذاها و جزئی از تنقلات و آجیل مصرف می شود و کاربردهای درمانی کثیری نیز برای آن ذکر شده است. در طب سنتی و گیاه درمانی برای پوست پسته مصرف درمانی قائل شده اند.
مزاج پسته:
متون طب سنتی ایران مزاج مغز پسته را گرم تر از گردو می داند و در مجموع به درجه دوم گرم و خشک برای پسته قائل شده اند ولی برخی از این متون تا سوم گرم و سوم خشک نیز برای پسته در نظر می گیرند. لکن چون میوه این گیاه دارای رطوبتی اضافه می باشد که در تمام ماده و جرم پسته به طور یک نواخت و مساوی گسترده نشده است. و از آن به رطوبت فضلیه تعبیر می شود لذا بعضی از حکما آن را تر نیز محسوب می کنند.
به نظر می رسد که هر چه از درون میوه پسته به سمت بیرون آن پیش می رویم از نظر مزاج از میزان کیفیت حرارت در قسمت های مختلف پسته کاسته می شود که از این خاصیت تغییر مزاج در پسته در درمان انواع بیماری های اعضاء مختلف بدن انسان می توان یاری جست به عنوان مثال دیده شده که جفت پسته یعنی پوست بالای لب یا مغز پسته که بلافاصله روی مغز پسته قرار دارد و در واقع همان پوسته نازک (رقیق) ملاصق (چسبیده) به مغز پسته است معتدل در حرارت و خشکی هست. مزاج خارجی ترین پوست که سبز رنگ است و روی پوست سفت و صلب و چوبی سفید رنگ پسته قرار دارد سرد و خشک می باشد.
بدل پسته به مغز بادام و مصلح پسته آشامیدن سرکه و خوردن انار ترش و زردآلوی خشک ترش و میوه های بارده و کلاً خوردن ترشی است. پسته مصدع محرورین است یعنی ممکن است افراد گرم مزاج را دچار سردرد کند و مصرف زیاد پسته نیز ایجاد شری می کند که نوعی بثور ریز در سطح پوست بدن دارای خارش فراوان می باشد.
خواص پسته از نقطه نظر گیاه درمانی
(Herbal Medicine): به علت وجود فیتو سترول ها سطح کلسترول به ویژه LDL را پائین می آورد. نقش پیشگیری کننده و ایضاً درمان کمکی در بیماری های عروقی در کنار داروهای شیمیائی برای پسته می توان قائل شد. آرژینین موجود در پسته قابلیت انعطاف پذیری شریان ها را می افزاید و باعث افزایش و تقویت جریان خون می شود. زیرا روی مکانیسم های با واسطه نیتریک اکساید تأثیر می گذارد و نهایتاً باعث relax شدن و شل شدن عضلات صاف جدار شرائین و گشادتر شدن آنها می شود. مشاهده شده که ترکیبات فیتوکمیکال موجود در مغز پسته باعث محافظت و مصونیت فرد در برابر بیماری های قلب عروقی و تاحدی کانسرها می شود. (موضوعی که در طب سنتی از پسته به عنوان مقوی دل یاد می کند) و نقش پیشگیری کننده که فرد مصرف منظم روزانه پسته داشته باشد.
از دیدگاه طب سنتی می توان خواص پسته را از دو جنبه بررسی کرد:
ـ اول طعم پسته که به علت مرارت و تا حدی عفوصت (کمی تلخی و تقریباً گسی) و داشتن خواص قبض و تخشین افعال و عملکرد پسته در بدن انسان توجیه می شود.
ـ دوم بررسی خواص پسته براساس استعمال قسمت های مختلف این گیاه مثلاً این که خوردن مغز پسته (مزاج گرم و خشک) با خوردن پوست نازک قرمز رویش (که از نظر حرارت و خشکی معتدل است و شاید این اعتدال تا حدی شدت حرارت و یبوست مغز آن را تعدیل کند) باعث فربهی و چاق شدن بدن می شود. بنابراین از مغز پسته با پوست ملاصقش به مسمن بدن و رافع لاغری تعبیر می شود.
مضاف بر آن که مصرف این قسمت از پسته باعث تقویت معده می شود و این تقویت به علت همان فعل قبض پسته است.
زیرا پسته تا حدی جزء گیاهان قابض (Astrinent) به حساب می آوریم.
مصرف پوست سرد و خشک پسته به عنوان خارجی ترین لایه میوه این گیاه به صورت مضغ (مزمزه و مکیدن این پوسته در دهان) باعث تقویت مخاط لثه می شود پس مقوی دندان و بافت های دهانی محسوب می گردد.
نشستن در آبی که پوست چوبی و صلب و سفید پسته در آن جوشانده شده باشد باعث نفوذ عصاره شیمیائی موجود در این قسمت از گیاه در نواحی انان و ژینتال (تناسلی)می شود و دیده شده که در درمان خروج مقعد مفید است. نطول به طبیخ (یعنی ریختن آب حاصل از جوشاندن پوست تند درخت پسته و جوشانده برگ پسته بر روی بدن) در درمان برخی ناراحتی های مقعد مؤثر است.
حال به بررسی کامل تر خواص پسته از دیدگاه طب سنتی ایران می پردازیم که هدف اصلی این گفتار است.
مصرف پسته به طور کلی باعث تقویت ذهن و حفظ دماغ و رفع خفقان (طپش قلب) و حتی (استفراغ) و غثیان (تهوع) و مغص (پیچش شکم و درد شکم به همراه قراقر شکم) می باشد. توجیه بعضی از این خواص پسته در رابطه با دستگاه گوارش با توجه به قابض بودن این گیاه امکان پذیر است. چراکه حرکاتی که از معده به سمت قسمت های فوقانی تر دستگاه گوارش ایجاد می شود و باعث تهوع استفراغ و احتمالاً رفلاکس می گردد و یا از معده به مست پائین یعنی روده ها که باعث پیچش شکم (مغص) و حتی اسهال می شود توسط خاصیت قبض پسته کنترل مس شود.
پسته هم چنین در درمان برودت کبد و تفتیح سده کبد و منافذ غذا و کیسه صفرا مفید است و منقی کبد (پاک کننده کبد از اخلاط و فضول زائد و غیرطبیعی) می باشد و مزیل وجع رطوبی کبد هم می باشد یعنی درد کبدی ناشی از سوء مزاج رطب این عضو را زائل می کند و از بین می برد. پسته مفتح سدد کبدی (گرفتگی های کبدی) است به عبارتی تفتیح بند آمدگی های کبدی می کند و در درمان برخی انواع یرقان نیز مفید می باشد.
سعوط پسته همراه با مشک جهت درمان لقوه و تقویت حافظه و تنقیه دماغ مفید است و همراه با عنبر برای ازاله وسواس و مواد سوداوی مؤثر است. پسته به علت گرم و خشک بودن در بهبود سرفه های رطوبتی بلغمی مؤثر بوده و به طور کلی در درمان گروهی از سرفه های مزمن مفید است.
مضغ پوست سبز بیرونی پسته (خارجی ترین پوسته پوسته) رافع تشنگی و بوی بد دهان و قلاع (زخم های دهانی) می باشد و مقوی دندان و مخاط لثه است. به علاوه مضغ این قسمت در دهان رافع فواق (سکسکه) و قی و اسهال است. به علت تقویت معده و به علت قابض بودنش مانع برگشتن غذا از معده به مری می شود. پسته مانند سایر مقوی های (تونیک های) گوارشی دارای مواد تلخ (bitter=بیتر) می باشد که توجیه کننده افعال ناشی از مرارت و تلخی این گیاه می باشد.
پسته قلیل الغذا است و خوردن آن مولد خون صالح است و همان طور که اشاره شد چاق کننده افراد لاغر است. پسته حکم تریاق و فادزهر برای گزش (سم) حشرات موذی دارد و به طور ذوالخاصیه این کار را انجام می دهد.
نطول به طبیخ پوست درخت و برگ آن برای رفع جرب و حکه (خارش) حبس نزلات و رفع قمل (شپش) مؤثر است.
تأثیر پسته روی دستگاه تناسلی به این صورت است که: پسته به علت داشتن رطوبت فضلیه مثل سایر گیاهان (داروئی) دارای این رطوبت (از قبیل شقاقل، بهمنین و بوزیدان) واجد خاصیت مبهی (Aphrodisiac) یا افزایش دهنده نیروی جنسی و زیاد کننده منی می باشد. نطول به طبیخ پوست درخت و برگ پسته در درمان درد مقعد و رحم مفید است.
طول درخت پسته در مناطق حاره تا ارتفاع ده متر هم می رسد ولی در مناطق معتدله ارتفاع آن کمتر است و به صورت درختچه در می آید. در متون طب سنتی ذکر شده که دو نوع جبلی (وحشی و خودرو) و بستانی دارد. که نوع دوم از پسته جبلی درشت تر است. افغانستان، سوریه، نواحی مدیترانه، کالیفرنیای آمریکا و ایران (رفسنجان، دامغان، خراسان و قزوین) از نواحی پرورش درخت پسته است. میوه درخت پسته در یک سال دارای مغز می باشد و در یک سال مغز ندارد که به آن بزغنج می گویند.
پسته غیر مقشر یعنی پسته به همراه پوست تا مدت ها سالم می ماند اما نوع مقشر یعنی پسته ای که پوستش کنده شده باشد اگر چند روز بماند تازگی و طراوتش را تا حدی از دست می دهد و بهترین پسته، پسته تازه است که به تازگی پوستش را کنده باشند و تازه مقشر شده باشد.
مغز پسته دارای طعم مطبوع و ملایم است و پوشیده از یک قشر خیلی نازک و جدانشدنی و به رنگ قرمز است که اصطلاحاً جفت نامیده می شود. میوه پسته سفت و تا حدی خشک است.
از ترکیبات شیمیائی پسته می توان به آمیدون، ساکارز، انواع ویتامین ها از قبیل ویتامین A.B۱.B۶.E اشاره کرد. موادی از قبیل منیزیم، پتاسیم، سلنیم، روی و مس، فولاد و آهن و اسید آمینه غیر ضروری آرژی نین.
چربی های موجود در پسته از نوع غیر اشباع (Unsaturated) و فیتوسترول ها نیز می باشند. به علاوه پسته دارای ترکیباتی هستند که به طور طبیعی توسط گیاهان تولید می شوند تا گیاهان را در برابر آسیب قارچ ها، ویروس ها و باکتری ها در امان نگه دارند. این گروه از مواد شیمیائی از ابتلا به بیماری های قلب و عروق پیشگیری نیز می کنند. موادی مثل سیانیدین و پروآنتوسیانیدین بتاسیتوسترول گاما توکوفرول لوتئین و کوئرستین جزء گروه کمیکال هستند.
قسمت خوراکی میوه. مغز آن یعنی مغز پسته می باشد که به علت معطر بودن مصرف Culinary (سر سفره) دارد و به عنوان چاشنی در غذاها و جزئی از تنقلات و آجیل مصرف می شود و کاربردهای درمانی کثیری نیز برای آن ذکر شده است. در طب سنتی و گیاه درمانی برای پوست پسته مصرف درمانی قائل شده اند.
مزاج پسته:
متون طب سنتی ایران مزاج مغز پسته را گرم تر از گردو می داند و در مجموع به درجه دوم گرم و خشک برای پسته قائل شده اند ولی برخی از این متون تا سوم گرم و سوم خشک نیز برای پسته در نظر می گیرند. لکن چون میوه این گیاه دارای رطوبتی اضافه می باشد که در تمام ماده و جرم پسته به طور یک نواخت و مساوی گسترده نشده است. و از آن به رطوبت فضلیه تعبیر می شود لذا بعضی از حکما آن را تر نیز محسوب می کنند.
به نظر می رسد که هر چه از درون میوه پسته به سمت بیرون آن پیش می رویم از نظر مزاج از میزان کیفیت حرارت در قسمت های مختلف پسته کاسته می شود که از این خاصیت تغییر مزاج در پسته در درمان انواع بیماری های اعضاء مختلف بدن انسان می توان یاری جست به عنوان مثال دیده شده که جفت پسته یعنی پوست بالای لب یا مغز پسته که بلافاصله روی مغز پسته قرار دارد و در واقع همان پوسته نازک (رقیق) ملاصق (چسبیده) به مغز پسته است معتدل در حرارت و خشکی هست. مزاج خارجی ترین پوست که سبز رنگ است و روی پوست سفت و صلب و چوبی سفید رنگ پسته قرار دارد سرد و خشک می باشد.
بدل پسته به مغز بادام و مصلح پسته آشامیدن سرکه و خوردن انار ترش و زردآلوی خشک ترش و میوه های بارده و کلاً خوردن ترشی است. پسته مصدع محرورین است یعنی ممکن است افراد گرم مزاج را دچار سردرد کند و مصرف زیاد پسته نیز ایجاد شری می کند که نوعی بثور ریز در سطح پوست بدن دارای خارش فراوان می باشد.
خواص پسته از نقطه نظر گیاه درمانی
(Herbal Medicine): به علت وجود فیتو سترول ها سطح کلسترول به ویژه LDL را پائین می آورد. نقش پیشگیری کننده و ایضاً درمان کمکی در بیماری های عروقی در کنار داروهای شیمیائی برای پسته می توان قائل شد. آرژینین موجود در پسته قابلیت انعطاف پذیری شریان ها را می افزاید و باعث افزایش و تقویت جریان خون می شود. زیرا روی مکانیسم های با واسطه نیتریک اکساید تأثیر می گذارد و نهایتاً باعث relax شدن و شل شدن عضلات صاف جدار شرائین و گشادتر شدن آنها می شود. مشاهده شده که ترکیبات فیتوکمیکال موجود در مغز پسته باعث محافظت و مصونیت فرد در برابر بیماری های قلب عروقی و تاحدی کانسرها می شود. (موضوعی که در طب سنتی از پسته به عنوان مقوی دل یاد می کند) و نقش پیشگیری کننده که فرد مصرف منظم روزانه پسته داشته باشد.
از دیدگاه طب سنتی می توان خواص پسته را از دو جنبه بررسی کرد:
ـ اول طعم پسته که به علت مرارت و تا حدی عفوصت (کمی تلخی و تقریباً گسی) و داشتن خواص قبض و تخشین افعال و عملکرد پسته در بدن انسان توجیه می شود.
ـ دوم بررسی خواص پسته براساس استعمال قسمت های مختلف این گیاه مثلاً این که خوردن مغز پسته (مزاج گرم و خشک) با خوردن پوست نازک قرمز رویش (که از نظر حرارت و خشکی معتدل است و شاید این اعتدال تا حدی شدت حرارت و یبوست مغز آن را تعدیل کند) باعث فربهی و چاق شدن بدن می شود. بنابراین از مغز پسته با پوست ملاصقش به مسمن بدن و رافع لاغری تعبیر می شود.
مضاف بر آن که مصرف این قسمت از پسته باعث تقویت معده می شود و این تقویت به علت همان فعل قبض پسته است.
زیرا پسته تا حدی جزء گیاهان قابض (Astrinent) به حساب می آوریم.
مصرف پوست سرد و خشک پسته به عنوان خارجی ترین لایه میوه این گیاه به صورت مضغ (مزمزه و مکیدن این پوسته در دهان) باعث تقویت مخاط لثه می شود پس مقوی دندان و بافت های دهانی محسوب می گردد.
نشستن در آبی که پوست چوبی و صلب و سفید پسته در آن جوشانده شده باشد باعث نفوذ عصاره شیمیائی موجود در این قسمت از گیاه در نواحی انان و ژینتال (تناسلی)می شود و دیده شده که در درمان خروج مقعد مفید است. نطول به طبیخ (یعنی ریختن آب حاصل از جوشاندن پوست تند درخت پسته و جوشانده برگ پسته بر روی بدن) در درمان برخی ناراحتی های مقعد مؤثر است.
حال به بررسی کامل تر خواص پسته از دیدگاه طب سنتی ایران می پردازیم که هدف اصلی این گفتار است.
مصرف پسته به طور کلی باعث تقویت ذهن و حفظ دماغ و رفع خفقان (طپش قلب) و حتی (استفراغ) و غثیان (تهوع) و مغص (پیچش شکم و درد شکم به همراه قراقر شکم) می باشد. توجیه بعضی از این خواص پسته در رابطه با دستگاه گوارش با توجه به قابض بودن این گیاه امکان پذیر است. چراکه حرکاتی که از معده به سمت قسمت های فوقانی تر دستگاه گوارش ایجاد می شود و باعث تهوع استفراغ و احتمالاً رفلاکس می گردد و یا از معده به مست پائین یعنی روده ها که باعث پیچش شکم (مغص) و حتی اسهال می شود توسط خاصیت قبض پسته کنترل مس شود.
پسته هم چنین در درمان برودت کبد و تفتیح سده کبد و منافذ غذا و کیسه صفرا مفید است و منقی کبد (پاک کننده کبد از اخلاط و فضول زائد و غیرطبیعی) می باشد و مزیل وجع رطوبی کبد هم می باشد یعنی درد کبدی ناشی از سوء مزاج رطب این عضو را زائل می کند و از بین می برد. پسته مفتح سدد کبدی (گرفتگی های کبدی) است به عبارتی تفتیح بند آمدگی های کبدی می کند و در درمان برخی انواع یرقان نیز مفید می باشد.
سعوط پسته همراه با مشک جهت درمان لقوه و تقویت حافظه و تنقیه دماغ مفید است و همراه با عنبر برای ازاله وسواس و مواد سوداوی مؤثر است. پسته به علت گرم و خشک بودن در بهبود سرفه های رطوبتی بلغمی مؤثر بوده و به طور کلی در درمان گروهی از سرفه های مزمن مفید است.
مضغ پوست سبز بیرونی پسته (خارجی ترین پوسته پوسته) رافع تشنگی و بوی بد دهان و قلاع (زخم های دهانی) می باشد و مقوی دندان و مخاط لثه است. به علاوه مضغ این قسمت در دهان رافع فواق (سکسکه) و قی و اسهال است. به علت تقویت معده و به علت قابض بودنش مانع برگشتن غذا از معده به مری می شود. پسته مانند سایر مقوی های (تونیک های) گوارشی دارای مواد تلخ (bitter=بیتر) می باشد که توجیه کننده افعال ناشی از مرارت و تلخی این گیاه می باشد.
پسته قلیل الغذا است و خوردن آن مولد خون صالح است و همان طور که اشاره شد چاق کننده افراد لاغر است. پسته حکم تریاق و فادزهر برای گزش (سم) حشرات موذی دارد و به طور ذوالخاصیه این کار را انجام می دهد.
نطول به طبیخ پوست درخت و برگ آن برای رفع جرب و حکه (خارش) حبس نزلات و رفع قمل (شپش) مؤثر است.
تأثیر پسته روی دستگاه تناسلی به این صورت است که: پسته به علت داشتن رطوبت فضلیه مثل سایر گیاهان (داروئی) دارای این رطوبت (از قبیل شقاقل، بهمنین و بوزیدان) واجد خاصیت مبهی (Aphrodisiac) یا افزایش دهنده نیروی جنسی و زیاد کننده منی می باشد. نطول به طبیخ پوست درخت و برگ پسته در درمان درد مقعد و رحم مفید است.
منبع:
عطارنامه
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼