عمل فریز تخمک، راهکاری برای تداوم بقا

مدیرعامل مرکز نازایی مهر با بیان اینکه ازدواج و شیردهی در سنین اوایل جوانی به میزان زیادی جلوی بروز نازایی را می گیرد، گفت: در حال حاضر تمام پزشکان هماتولوژیست و آنکولوژیست می‌دانند که بیماران را قبل از انجام رادیوتراپی یا شیمی‌ درمانی‌های گسترده و یا قبل از تخلیه رحم و تخمدان به مراکز باروری معرفی کنند.
بشر برای تداوم بقا به «سلامت» و «تولید مثل» نیاز دارد، حال اینکه امروزه با تغییر سبک زندگی و ماشینی شدن آنان علاوه بر بروز و تعدد شیوع انواع سرطان‌ها و به خطر افتادن سلامت، سن ازدواج هم افزایش یافته که این عوامل به خودی خود، باعث کاهش رشد جمعیت شده و چه بسا در آینده نه چندان دور باید مشکلات «باروری و نازایی» را هم به موارد مذکور افزود که تداوم بقا را با خطر مواجه می‌کند.
تغییر سبک زندگی، تشکیل خانواده در سنین جوانی و عدم پیشگیری از باروری می‌تواند راه حل اساسی برای معضل فوق باشد. لذا با توجه به اینکه تعداد زیادی از خانم‌ها در دهه سوم یا اویل دهه چهارم زندگی بوده و هنوز ازدواج نکرده‌اند یا برنامه‌ریزی برای بارداری خود ندارند، پیشنهاد «فریز تخمک» برای آنها یک راه حل نجات بخش است.
همچنین «فریز جنین» برای خانم‌هایی که ازدواج کرده‌اند و یا به دلایل مختلف در حال حاضر تمایل به باروری ندارند، نیز می‌تواند یک راه حل حفظ باروری باشد.
براساس مستندات موجود در سال ۱۹۴۹میلادی امکان فریز اسپرم فراهم شده و سه دهه بعد از آن امکان فریز جنین موش فراهم شد، یک دهه بعد نیز رزرو جنین انسانی و سه سال بعد رزرو تخمک امکان‌پذیر شد.
دکتر مرضیه مهرافزا ، اظهار کرد: زمانی که جنین دختر متولد می شود، دو میلیون تخمک ابتدایی دارد، وقتی که به بلوغ می رسد تعداد تخمک های وی به ۴۰۰ هزار می رسد، به عبارتی از زمان تولد تا بلوغ یک میلیون و ۶۰۰ هزار از این تخمک‌های ابتدایی را از دست می دهد.
این فوق تخصص زنان و زایمان افزود: با توجه به اینکه یک خانم در هر سیکل ماهانه یک تخمک آزاد می‌کند، پس در سن باروری فقط در حدود ۴۰۰ - ۵۰۰ تخمک با قابلیت باروری دارد.
وی با بیان اینکه در یائسگی همه تخمک ها از بین نمی رود بلکه تخمدان قادر به تخمک گذاری نیست زیرا فولیکول ها تا یک حدی رشد می کنند و سپس از بین می روند، ادامه داد: ولی فردی که تخمدان هایش را با عمل جراحی خارج می‌کند، دچار علائم حاد یائسگی می شود، بطوریکه بعد از یائسگی هنوز حدود ۱۰۰۰ فولیکول کوچک وجود دارد و هورمون  ترشح می کند که برای سلامت پوست، استخوان، قلب، روابط زناشویی مفید است.

تاثیر عوامل ژنتیک و اپی ژنتیک بر عملکرد تخمدان
رئیس هیات مدیره بیمارستان قائم با بیان اینکه عوامل «ژنتیک» و «اپی ژنتیک» روی عملکرد تخمدان اثر می گذارد، گفت: عوامل ژنتیکی شامل مواردی است که از والدین و اجداد به فرد به ارث می‌رسد؛ فاکتورهای اپی ژنتیک شامل سبک زندگی، میزان استرس، تغذیه ناسالم، استفاده از فست فودها، مصرف نوشابه و الکل، استفاده از دخانیات(سیگار و قلیان)، استفاده مکرر از لاک ناخن به علت داشتن بیسفنول A، آلودگی هوا، ذهنیت های منفی می‌شود که نقش بسزایی در عملکرد تخمدان دارند. این عوامل می تواند یک سری از ژن های بد را روشن و ژن های خوب را خاموش کند که متاسفانه این ژن های بد نه تنها فقط در وضیعت فعلی افراد بلکه بر وضعیت و سرنوشت آیندگان وی نیز تاثیر می گذارد و به فرزندان آنان منتقل می شود.
مهرافزا ادامه داد: برای همین است که متخصصان تاکید دارند افرادی که قصد فرزندآوری دارند اگر از سه ماه قبل از بارداری در آنچه که می بینند، می شنوند، تفکر و تغذیه می‌کنند، تغییر ایجاد نمایند، می توانند ژن های خوب را فعال کرده و ژن های بد را خاموش کنند که بر سلامتی، زیبایی، هوش و اخلاق فرزند تاثیر مستقیم دارد و این امر امروز توسط علم ژنتیک هم به اثبات رسیده است.

استفاده مکرر از لاک ناخن ذخایر تخمدانی را مورد حمله قرار می دهد
مدیرعامل مرکز تحقیقات ناباروری مهر در گیلان با بیان اینکه تغییر در عوامل ژنتیکی مقدور نیست اما فاکتورهای اپی ژنتیکی قابل کنترل و تغییر هستند، تصریح کرد: فرض کنید یکی از موارد کم اهمیتی که در سراسر دنیا رعایت نمی شود؛ استفاده مداوم از لاک ناخن است، لاک ناخن به علت بیسفنول A که در آن وجود دارد، ذخایر تخمدانی را مورد حمله قرار می دهد، باعث می شود که زنان و دختران خیلی زود ذخیره تخمکی خود را از دست می دهند، متاسفانه دخترانی داریم که در سن ۲۵ الی ۳۰ سالگی ذخیره تخمک کم داشته و با مشکل باروری مواجه می شوند.
وی بیان کرد: البته موارد مذکور عامل اصلی یائسگی زودرس نیستند ولی عواملی هستند که زیاد مورد توجه قرار نمی گیرند یا خیلی از جوانان ما از این موضوع بی اطلاع هستند. ذخیره تخمدانی باید بالای ۱.۵ تا ۵ باشد، اما مراجعینی در سن ۲۵ سالگی داریم که ذخیره تخمدانی آنها ۰.۲ یا ۰.۳ است و قابلیت باروری خیلی کمی دارند.

آندومتریوز روند یائسگی زودرس را فراهم می کند
عضو سابق هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان خاطرنشان کرد: دغدغه اصلی ما دخترانی هستند که ازدواج نکرده اند و از طرفی هم اطلاع ندارند که ذخیره تخمدانی آنها رو به کاهش است، پیشنهاد می کنم اگر خانم های مجرد در خانواده شان سابقه یائسگی زودرس دارند یا مبتلا به «آندومتریوز» هستند، سریعا به پزشک متخصص یا مراکز درمان نازایی مراجعه کنند.
این فوق تخصص زنان و زایمان با بیان اینکه آندومتریوز روند یائسگی زودرس را فراهم می کند، اظهار کرد: زمانی که خانم ها پریود می شوند، بخشی از خون قاعدگی از دهانه رحم دفع می شود اما دو لوله رحمی داریم که به رحم متصل هستند، گاهی این خون از طریق لوله خارج و به داخل شکم برگشت می کند. در برخی شرایط این سلول های آندومتر که با خون قاعدگی حمل می شود به تخمدان یا اطراف رحم، لوله فالوپ یا دیواره لگن می چسبد و تحت تاثیر هورمون های استروژن و پروژسترون تخمدان شروع به رشد می‌کند و با شروع قاعدگی دچار خونریزی می شوند، این خونریزی داخل شکم یا روی تخمدان جمع می شود و رشد می کند و باعث ایجاد کیست های شکلاتی می شوند.

ازدواج و شیردهی در سنین جوانی مانع بروز آندومتریوز می‌شود
وی با تاکید بر اینکه ازدواج و شیردهی در سنین اوایل جوانی به میزان زیادی جلوی بروز آندومتریوز را می گیرد، گفت: در گذشته(حدود چهار دهه پیش) ما با چنین مشکلاتی مواجه نبودیم زیرا به دلیل ازدواج در جوانی و همچنین تعدد فرزندآوری، ۹ ماه بارداری و همچنین دو سال فرآیند شیردهی سبب توقف سیکل قاعدگی می شد و در پی این امر برگشت خون به داخل حفره رحم و آندومتریوز صورت نمی گرفت.
مهرافزا در پاسخ به این سوال که چرا اکنون فیبروم‌های رحمی زیاد شده؟ اضافه کرد: به علت تاخیر در بارداری و نیز شیردهی هر ماه در صورت وجود هسته های میومی در رحم، تحت تاثیر تکرر سیکل ماهانه هورمون پروژسترون و استروژن تخمدان، قرار گرفته و چون دیگر خبری از توقف تخمک‌گذاری در ۹ ماهه بارداری و دو سال شیردهی نیست، به همین دلیل این هسته‌ها مکرر زیر بمباران هورمونی قرار می گیرد و پیشروی می‌کند.

توصیه به خانم‌ها برای انجام آزمایش «آنتی مولرین هورمون» در ۳۰ سالگی
مدیرعامل مرکز تحقیقات نازایی مهر تاکید کرد: بیماری بد آندومتریوز که رفتاری مشابه سرطان دارد اما سرطان نیست، چسبندگی و از بین بردن تخمدان را در پی دارد، افرادی که دیر ازدواج می کنند در معرض ابتلا به آندومتریوز قرار دارند و رزرو تخمدان آنها تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد. توصیه می شود خانم ها در حدود ۳۰ سالگی آزمایش «آنتی مولرین هورمون» که نشاندهنده میزان تعداد تخمک در تخمدان است و باعث پیش بینی میزان باروری می شود، را انجام دهند. تا اگر در معرض تهدید قرار دارند پیشنهاد می شود فرآیند ذخیره تخمک را انجام دهند.
وی تصریح کرد: البته به شخصه با انجام ذخیره تخمک مخالفم زیرا نباید ازدواج را به بهانه‌های مختلف نظیر تحصیل، شغل، مسکن و... به تعویق انداخت بلکه باید تا زمانی قدرت باروری در افراد وجود دارند، بدون توسل به دارو یا درمان زندگی عادی جریان یابد. افراد با ازدواج به نیاز طبیعی بدن پاسخ می‌دهند و همین شکل گیری کانون خانواده سبب آرامش در زندگی آنان می‌شود.
رئیس هیات مدیره بیمارستان قائم بیان کرد: وقتی نتیجه آزمایشات نشاندهنده کاهش رزرو تخمدان باشد، پیشنهاد ما به دختران جوان انجام «فریز تخمک» است، تا در آینده فرزند ژنتیکی خود را داشته باشند، ما در همین مرکز خانم ۳۸ ساله‌ای داشتیم که آزمایشات بیانگر روند نزولی ذخیره تخمدان بود، به همین دلیل اقدامات لازم جهت فریز کردن تخمک ایشان انجام گرفت، این خانم وقتی در سن ۴۲ سالگی ازدواج کردند، با انجام عمل IVF موفق به بارداری نشدند و از تخمک‌های فریز شده، استفاده کردند و اکنون صاحب فرزند شده‌اند.

سرطان دیگر مانع باروری نیست/ فریز تخمک، اسپرم و جنین قبل از شیمی درمانی
مهرافزا یادآور شد: موردی در ۱۲ سال پیش در گیلان داشتیم و بیمار آقایی بود که به علت سرطان تناسلی مجبور شد تا عمل ارکیدکتومی انجام دهد و یکی از غده‌های تناسلی را خارج کند، احتمال پزشکان بر این بود که با رادیوتراپی و شیمی درمانی غده دیگر هم عملکرد خود را از دست می‌دهد بنابراین فریز اسپرم وی انجام شد و ایشان بعد از شیمی درمانی طبق پیش‌بینی‌ پزشکان آزواسپرم شدند و در نهایت با همان اسپرم فریز و روش IUI بچه دار شدند.
عضو سابق هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه در حال حاضر تمام پزشکان هماتولوژیست و آنکولوژیست می‌دانند که بیماران را قبل از انجام رادیوتراپی یا شیمی‌ درمانی‌های گسترده و یا قبل از تخلیه رحم و تخمدان به مراکز باروری معرفی کنند، گفت: در استان گیلان می‌توانیم بافت تخمدان، تخمک، اسپرم و حتی جنین را فریز کنیم و بیماران سریع پذیرش می‌شوند و اقدامات لازم انجام می‌گیرد.
وی اضافه کرد: اگر بیمار مجرد باشد که تخمک به صورت فریز شده ذخیره می‌شود، اگر بیمار متاهل باشد بخشی از بافت تخمدان یا نیمی از تخمک‌ها تلقیح و به صورت جنین و نیمی دیگر به همان صورت تخمک، فریز می‌شود زیرا ممکن است بعضی از ازدواج‌ها منجربه جدایی شود و در این صورت جنین امحا می‌شود و فرد فقط می‌تواند از تخمک یا اسپرم فریز شده، استفاده کند.
مدیر مرکز تحقیقات نازایی مهر یادآور شد: به عنوان مثال خانم بیماری ۳۰ ساله از یکی از شهرستان‌های اطراف با تشخیص میوم‌های رحمی به همراه دردهای شدید به مرکز ما معرفی شده بود، بعد از مراجعه و اخذ MRI میوم غیرطبیعی و بزرگ بنظر می‌رسید، وی برای انجام عمل لاپراسکوپی آماده شد که همزمان کیسه صفرای وی هم خارج شد، در حین عمل متوجه شدم مواد پنیری شکل از رحم در حال خارج شدن است که به همین دلیل نمونه را سریع برای پاتولوژیست ارسال کردیم و مشخص شد که این خانم متاسفانه سرطان بدخیم رحم دارد که باید رحم و تخمدان‌ها خارج می‌شد، بلافاصله به مرکز نازایی‌مان اطلاع دادیم تا مقدمات لازم جهت برداشت بافت سطح تخمدان و سلول‌های زایای زنده را فراهم کنند، عملیات فریز کردن بافت تخمدان به قدری به این دختر خانم ۳۰ ساله امید به زندگی بخشید که وی با طی کردن ۳۰ مرحله شیمی درمانی، کاملا با روحیه بالا و امیدوار به زندگی خود ادامه می‌دهد حتی خودش هم ابراز خوشحالی می‌کرد از اینکه در آینده می‌توانست فرزند ژنتیکی خودش را داشته باشد.
وی تاکید کرد: برخی از پزشکان که از مراکز درمان نازایی پیشرفته دور هستند، بدانند که اگر تا حداکثر پنج ساعت بتوانند بافت تخمدان سالم و غیر سرطانی را در یک محفظه یخی برای مراکز مذکور ارسال کنند، امکان فریز کردن آن میسر است ولی از قبل باید هماهنگی انجام گیرد تا مقدمات فریز کردن و محلول لازم فراهم شده باشد.

۴۰ سالگی رزرو تخمدان به شدت کاهش می‌یابد
مهرافزا افزود: توصیه برای خانم‌ها این است که اولا پزشکان آنکولوژیست و ارولوژیست‌ها قبل از انجام شیمی درمانی، رادیوتراپی یا عمل جراحی برداشتن تخمدان یا بیضه‌ها، بیماران را به مراکز نازایی معتبر معرفی کنند تا بتوان قبل از انجام روند درمان، زمینه حفظ باروری را فراهم کرد و آینده این بیماران را با داشتن فرزندان ژنتیکی‌شان تضمین کنیم. از طرف دیگر به خانم‌هایی هم که دیر ازدواج می‌کنند یا مبتلا به آندومتریوز هستند یا احتمال یائسگی زودرس در آنها وجود دارد، همچنین عده‌ای که به دلیل سبک زندگی اشتباه تحت استرس‌های شدید هستند، توصیه می‌شود تست آنتی مولرین هورمون یا بررسی ذخیره تخمدانی را که در مراکز معتبر نازایی صورت می‌گیرد، حتما انجام دهند.
این فوق تخصص زنان و زایمان با اشاره به اینکه برای فرد درگیر بیماری سرطان بهترین بازه زمانی ذخیره تخمک یا اسپرم، قبل از انجام شیمی درمانی و رادیو تراپی است، گفت: برای یک خانم مجرد هم بازه سنی ۲۵ - ۳۰ سال بهترین زمان برای فریز تخمک است، در حوالی ۴۰ سالگی رزرو تخمدان به شدت کاهش می‌یابد که فرآیند ذخیره تخمک را سخت می‌کند اما همچنان با مراجعه به مراکز معتبر و پیشرفته نازایی می‌توانند طی پروتکل‌هایی چند تخمک ذخیره کنند.

هزینه فریز کردن تخمک، اسپرم و جنین/ پوشش ۷۰ درصدی هزینه داروها توسط بیمه
مهرافزا در خصوص هزینه انجام فریز کردن تخمک، اسپرم و جنین گفت: هزینه‌ها طبق تعرفه وزارت بهداشت است و برای برداشت و تخمک کشی و فریز کردن آن هزینه‌ای حدود ۵ میلیون تومان، برای فریز کردن اسپرم حدود ۶۰۰ هزار تومان و همچنین برای برداشت تخمک و تلقیح و فریز جنین هم حدود ۷ میلیون تومان هزینه نیاز است؛ البته ۷۰ درصد داروها با دفترچه بیمه پشتیبانی می‌شود مگر در موارد دارویی خاص که مشابه داخلی موجود نباشد و نیاز به تجویز داروی خارجی باشد.
وی تاکید کرد: اولین آزمایش نازایی را آقایان باید انجام دهند چون تقریبا نیمی از موارد ناباروری به آقایان مربوط می‌شود.

فریز تخمک، اسپرم و جنین انقضا ندارد
مدیرعامل مرکز تحقیقات نازایی مهر در خصوص قابلیت باروری تخمک‌، اسپرم و جنین‌های فریز شده، گفت: در حال حاضر بانک فریز تخمک، اسپرم و جنین در مرکز نازایی مهر در استان همراه با مشخصات کامل افراد وجود دارد و تا هر زمانی که خود افراد بخواهند در این مرکز نگهداری می‌شود و فقط افراد به صورت سالانه هزینه نگهداری را پرداخت می‌کنند تا هر زمانی که لازم بود برای انجام لقاح مورد استفاده آنها قرار گیرد.
وی اضافه کرد: در انجماد شیشه‌ای جنین، تخمک و اسپرم در عرض صدم ثانیه و دمای ۱۹۶- درجه سانتی‌گراد فریز شده و ارگان‌های داخلی فریز نمی‌شود و این مسئله موجب کیفیت خوب و افزایش بیشتر آن و همچنین زنده ماندن آنها بعد از ذوب می‌شود.
مهرافزا یادآور شد: اولین فرزند حاصل از IVF موسسه مهر الان ۱۸ سال سن دارد، چند روز قبل به صورت اتفاقی یکی دیگر از فرزندان موسسه را در بیمارستان دیدم، لحظه بسیار خوشحال کننده‌ای است، خیلی دوست دارم تا یک دورهمی بزرگ و باشکوه با حضور این فرزندان حاصل از درمان‌های پیشرفته مرکز نازایی‌ برگزار کنیم.

در روش IVF احتمال بروز مشکلات کورموزمی وجود ندارد
این فوق تخصص زنان و نازایی در پاسخ به این سوال که خطر ناهنجاری کروموزمی در این روش وجود دارد؟ گفت: کلا در روش IVF آنچنان احتمال بروز مشکلات کورموزمی افزایش ندارد به خصوص اگه از روش PGS استفاده شود، بسیاری از ناهنجاری‌ها به دلیل فاکتورهای ژنتیکی یا اختلال کروموزمی است و به همین دلیل قبل از هر چیزی از مراجعین شجره خانوادگی آنها را رسم می‌کنیم. در روش IVF سعی می‌کنیم تا بهترین اسپرم‌ها و تخمک‌ها را ذخیره کنیم؛ در حال حاضر می‌توانیم تا حدودی با روش‌های مورفولوژی جنین سالم را از ناسالم تشخیص دهیم.

امحای تخمک، اسپرم و جنین پس از مرگ فرد یا جدایی طرفین با مجوز قانون
مدیرعامل موسسه پزشکی مهر در پاسخ به اینکه تکلیف اسپرم یا تخمک یا جنین فریز شده پس از مرگ افراد چه می‌شود، خاطرنشان کرد: اگر کسی که تخمک فریز کرده، فوت کند تخمک وی امحا می‌شود مگر اینکه فرد قبل از فوت رضایت اهدای تخمک را کتبی اعلام کرده باشد، این امر برای جنین هم صادق است که پس از فوت یکی از والدین یا حتی جدا شدن آنها، جنین نیز طبق قانون غیرقابل استفاده می‌شود. همه مسائل شرعی و عرفی در این زمینه رعایت می‌شود، حتی به هیچ وجه در این مرکز اهدای اسپرم نداریم، اهدای جنین هم با مجوز قانونی و با اجازه از دادگاه امکان دارد.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به کاهش ذخیره تخمک‌ها توصیه می‌شود که افرادی که در حال حاضر شرایط ازدواج را ندارند، یا دچار بیماری آندومتریوز هستند، حتما در اسرع وقت نسبت به فریز کردن تخمک اقدام کنند تا در آینده فرزندان ژنتیکی خود را داشته باشند.
اگر بالا رفتن سن از ۳۵ سال را هم در نظر نگیریم، عوامل زمینه‌ای از جمله جراحی کیست تخمدان، بستری شدن به علل مختلف عفونت لگنی، سابقه فامیلی یائسگی زودرس در اقوام درجه یک، سابقه سرطان، شیمی درمانی و رادیوتراپی و بیماری‌های خود ایمنی عواملی هستند که افراد باید در صورت داشتن آنها به متخصص زنان در حوزه نازایی مراجعه کنند. حتی اگر سن آنها از ۳۵ سال پایین‌تر باشد.