نفخ شکم در نوزادان، عوامل ایجاد و درمان آن

اگر کودک شما بدون هیچ دلیل واضحی بهانه‌گیری و بی‌قراری می‌کند، احتمال زیادی دارد که به علت درد ناشی از نفخ شکم و معده باشد. نوزادانی که دچار درد ناشی از نفخ می‌شوند، معمولاً پاهای خود را بالا می‌برند و سپس به بیرون کش می‌دهند و در همین حال پشتشان را قوس می‌دهند. این علائم همچنین می‌تواند نشانهٔ قولنج نوزادی یا ریفلاکس معده نیز باشد. در این مطلب می‌توانید با دلایل و عوامل ایجاد نفخ در نوزادان، تشخیص درد ناشی از نفخ شکم در کودکان و راهکارهای برطرف کردن‌ آنها و همین‌طور زمان تماس با پزشک برای نفخ نوزاد آشنا شوید.

عوامل ایجاد نفخ کودک

عوامل متعددی می‌تواند باعث شود فرزند شما دچار نفخ شود. درد ناشی از نفخ شکم در سه ماه اول زندگی نوزادان شایع است. این درد همچنین بین سن‌های شش تا ۱۲ ماهگی، یعنی زمانی که شیرخواران بسیاری از غذاهای کمکی مختلف را برای اولین بار می‌خورند بیشتر است. برخی از دلایل ایجاد نفخ در نوزادان شامل موارد زیر است:

خوردن یک پروتئین خاص در شیر خشک یا شیر مادر:

درد ناشی از نفخ شکم در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، می‌تواند ناشی از عدم تحمل یک پروتئین در رژیم غذایی باشد. شناسایی و حذف مادۀ غذایی مشکل‌ساز، ممکن است به رفع این عارضه کمک کند. محصولات لبنی از رایج‌ترین عوامل مشکل‌ساز است. اگر نوزاد شما با شیر خشک تغذیه می‌شود و به نظر می‌رسد دچار نفخ شده است، این امکان وجود دارد که نسبت به پروتئین موجود در این شیر خشک، عدم تحمل غذایی دارد. در این صورت است، پزشک می‌تواند یک شیر خشک ضدحساسیت به شما معرفی کند.

خوردن برخی سبزیجات:

کودکان نیز مانند بزرگسالان می‌توانند بعد از خوردن برخی سبزیجات مانند بروکلی و گل‌کلم دچار نفخ شکم شوند. بسیار خوب است که فرزندتان این مواد غذایی سالم را می‌خورد، فقط مراقب باشید که در وعده‌های غذایی متوالی، بیش از حد سبزیجات نفخ‌آور به او ندهید یا مواد غذایی مشکل‌ساز و عادت غذایی‌ای را که باعث ایجاد نفخ شکم در فرزند شما می‌شود، حذف یا مدیریت کنید.

نوشیدن آب‌میوه:

نوزادان و شیرخواران کوچک نباید چیزی غیر از شیر مادر یا شیر خشک بخورند و حتی برای آب دادن به کودک باید تا شش ماهگی‌شان صبر کنید. به احتمال زیاد هضم فروکتوز و ساکارز موجود در آب‌میوه‌های مختلف برای آنها دشوار خواهد بود و در نتیجه، ممکن است دچار نفخ شکم یا حتی اسهال شوند.

کمبود آب:

نوشیدن آب برای شیرخواران زیر شش ماه توصیه نمی‌شود و آب آشامیدنی هم مشکل نفخ شکم را از بین نمی‌برد، اما یبوست نوزادان اغلب با گاز معده و درد شکمی همراه است و نوشیدن آب به رفع یبوست یا هر گونه مشکلی در دفع کمک می‌کند. به شیرخواران شش ماهه، علاوه بر شیر مادر یا شیر خشک، روزانه یک چهارم تا نصف یک لیوان؛ معادل ۶۰ تا ۱۲۰ میلی‌لیتر آب بدهید. هرچه کودک شما به ۱۲ ماهگی نزدیک‌تر می‌شود، مقدار آب را به نصف لیوان تا سه چهارم لیوان یعنی ۱۲۰ تا ۱۸۰ میلی‌لیتر در روز افزایش دهید.

تشخیص و درمان نفخ شکم کودک

برای تشخیص نفخ در نوزادان و تسکین آن راهکارهایی وجود دارد که برخی از مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:

نوزادان را هنگام تغذیه به حالت عمودی نگه دارید:

می‌توانید سعی کنید که کودک خود را در طول تغذیه به حالت ایستاده‌تری نگه دارید تا شیر خشک یا شیر مادر بتواند راحت‌تر به شکم کودک برسد. اگر نوزاد جمع شده یا قوز کرده است، بیشتر احتمال دارد که هوا همراه با شیر یا مواد غذایی در شکم او گیر بیفتد.

از غذا دادن با عجله و همراه با اضطراب خودداری کنید:

کودک را قبل از اینکه خیلی گرسنه شود تغذیه کنید. اگر او از گرسنگی به گریه افتاده باشد، بیشتر احتمال دارد که هوا را همراه با غذا ببلعد. سعی کنید به او در یک محیط آرام شیر یا غذا بدهید. روشنایی را کم کنید، موسیقی آرامی پخش کنید و از خواهر یا برادر نوزاد بخواهید که برای مدتی با سروصدای کمتری بازی کنند.

نوزاد را به شکل مرتب آروغ دهید:

آروغ گرفتن مکرر از نوزاد کمک می‌کند تا حباب‌های هوای گیرافتاده در شکم او خارج شود. برای آروغ گرفتن تا پایان غذا خوردن او صبر نکنید و وقتی سینهٔ خود را برای شیر دادن عوض می‌کنید یا در حین تغذیه با شیشه‌شیر، هر چند دقیقه یک بار، پشت او را عمودی نگه دارید و او را آروغ دهید.

شیشه‌‌‌شیر را بررسی کنید:

اگر نوزاد شما با شیشه‌شیر تغذیه می‌شود، لازم است در خرید شیشه‌شیر دقت کنید تا دچار نفخ نشود. او هرچه هوای بیشتری در طول تغذیه ببلعد، بیشتر احتمال دارد که با مشکل شکم روبه‌رو شود. به عنوان مثال، سوراخ نوک پستانک یا سرشیشه در شیشه‌شیر نباید بیش از حد کوچک یا بیش از حد بزرگ باشد. یک سوراخ بسیار کوچک او را خسته خواهد کرد و باعث می‌شود برای خوردن شیر بیشتر تلاش کند و در نتیجه هوا را ببلعد و یک سوراخ بیش از حد بزرگ نیز باعث می‌شود که مایع با سرعت زیادی وارد دهان او شود. برخی شیشه‌شیرها به طور خاص برای کاهش بلعیدن هوا طراحی شده است و این روی بسته‌بندی ذکر می‌شود. برخی از شیشه‌شیرها نیز انحناهایی دارد و برخی دیگر دارای منافذ داخلی یا پوششی است که مانع از شکل‌گیری حباب‌های هوا در مایع و مانع از خرابی نوک پستانک می‌شود که برخی از آنها را شیشه‌شیر ضدنفخ می‌نامند.

شکم کودک را ماساژ دهید:

یک ماساژ ملایم شکم، علاوه بر کمک به آرام شدن کودک ممکن است به برطرف کردن نفخ شکم یا حداقل تسکین درد آن کمک کند. شما همچنین می‌توانید کودک را برای مدت خیلی کوتاهی روی زانوهای خودتان به صورت دمر بخوابانید و پشت او را مالش دهید. این کار می‌تواند به کاهش فشار بیش از حد کمک کند اما به یاد داشته باشید که از ماساژ شکم و بدن نوزاد و شیرخوار مبتلا به ریفلاکس معده جداً خودداری کنید.

با دستور پزشک از قطرهٔ ضدنفخ استفاده کنید:

هنگامی که کودک شما دچار درد و ناراحتی ناشی از نفخ است، می‌توانید برای کمک به رفع ناراحتی‌های دستگاه گوارشی فوقانی و تحتانی، به او قطرهٔ ضدنفخ کودکان بدهید. داروهای پروبیوتیک نیز ممکن است مفید باشد، اما در مورد نوع و برند چنین داروهایی حتماً لازم است با پزشک کودک خود مشورت کنید.

موارد و زمان تماس با پزشک برای نفخ نوزاد

اگر متوجه شده‌اید که فرزندتان را چندین بار در روز و به مدت بیش از سه روز متوالی برای درد ناشی از نفخ تحت درمان‌های خانگی قرار می‌دهید، یا اگر نفخ توأم با علائم دیگری همچون استفراغ، اسهال یا تب است با پزشک کودکتان تماس بگیرید، چون گاهی فرزند شما ممکن است عارضهٔ دیگری مانند حساسیت غذایی، ریفلاکس اسید معده به مری یا در موارد بسیار نادری حتی آنفلوانزی معده داشته باشد که لازم است برای درمان تحت نظر یک پزشک اطفال قرار گیرد.