مهارت های اجتماعی کودکان، هفت مورد اساسی

آموختن به موقع مهارت های اجتماعی به کودکان اجازه می دهد که از همان دوران کودکی روابط خوب و مسالمت آمیزی با همسالان خود داشته باشند. فواید یادگیری مهارت های اجتماعی قوی، فراتر از پذیرش اجتماعی است. کودکانی که مهارت های اجتماعی بهتری دارند، احتمالاً از مزایای بیشتر و زودهنگامی بهره می برند. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ نشان داد که آموختن و استفاده صحیح از مهارت هات اجتماعی ممکن است تا حد زیادی باعث کاهش استرس در کودکانی که در مهد کودک هستند شود.

فواید آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان
دوری از خانواده، برای فرزندان کوچک سخت است و آن ها درجات مختلفی از استرس را بر برای این دوری تحمل می کنند. به کارگیری صحیح مهارت های اجتماعی برای تعامل بهتر با دیگران به احتمال زیاد باعث کاهش بار این استرس در کودکان می شود.
محققان دریافتند که کودکان پس از یادگیری مهارت های اجتماعی جدید، کاهش سطح هورمون کورتیزول (هورمون مربوط به استرس) را تجربه می ‌کنند. علاوه بر این، این مهارت ها به کودک این فرصت را می دهند که سریع تر و بهتر با هم سالان خود آشنا و دوست شوند.
براساس یک مطالعه که نتایج آن در سال ۲۰۱۵ در دانشنامه بین المللی علوم اجتماعی و رفتاری منتشر شده است، برقراری دوستی های کودکانه برای بهبود سلامت روان بچه ها در سنین پایین بسیار مناسب است.
برقراری دوستی همچنین به کودکان این فرصت را می دهد تا مهارت های اجتماعی پیشرفته تری مانند حل مسئله و حل تعارض را تجربه کنند. مهارت های اجتماعی خوب همچنین می تواند به بچه ها کمک کند تا آینده ای روشن تر داشته باشند. طبق یک مطالعه که نتایج آن در سال ۲۰۱۵ در ژورنال بهداشت عمومی آمریکا منتشر شده است، مهارت های اجتماعی و عاطفی کودک در مهد کودک ممکن است بزرگترین پیش بینی کننده موفقیت در بزرگسالی آن ها باشد.
محققان دانشگاه دوک دریافتند کودکانی که در سن پنج سالگی در به اشتراک گذاشتن، گوش دادن، همکاری و پیروی از قوانین بهتر عمل می کردند، احتمال بیشتری دارد که در بزرگسالی وارد دانشگاه شده و سطح تحصیلات خود را بالاتر ببرند. آنها همچنین احتمالاً در سن ۲۵ سالگی به طور تمام وقت مشغول به کار بودند.
محققان دریافتند کودکانی که فاقد مهارت های اجتماعی و عاطفی هستند بیشتر در معرض سوء مصرف مواد مخدر، مشکلات مربوط به برقراری روابط و مشکلات قانونی قرار داشتند. آنها همچنین به احتمال زیاد به کمک های عمومی وابسته بودند. خوشبختانه می توان مهارت های اجتماعی را به کودکان آموزش داد. والدین باید خیلی زود و به صورت صحیح شروع به یاد دادن این مهارت های ضروری به کودکان خود کنند. در ادامه با ۷ مهارت اجتماعی اصلی که باید هر کودکی آن ها را به درستی یاد بگیرد بیشتر آشنا خواهید شد.

۱ . اشتراک گذاری (Sharing)
تمایل برای به اشتراک گذاشتن میان وعده یا به اشتراک گذاشتن یک اسباب بازی می تواند به کودکان کمک کند تا دوست پیدا کنند و روابط خود را به شکل صحیحی حفظ کنند. طبق یک مطالعه که در ۲۰۱۰ در علوم روانشناسی منتشر شده است، مشخص شد که کودکان از سن دو سالگی تمایل به اشتراک گذاری وسایل و اسباب بازی های خود را نشان می دهند. (اما معمولاً فقط در صورتی که منابع و اسباب بازی های آن ها زیاد است)
با این حال، کودکان بین سه تا شش سال اغلب در به اشتراک گذاشتن منابعشان خودخواه هستنند و تمایل کمتری در به اشتراک گذاشتن منابع خود دارند. به عنوان مثال، کودکی که تنها یک اسباب بازی دارد ممکن است تمایل به سهیم شدن آن با دوستش نباشد. اما زمانی که دیگر نیازی به یک اسباب بازی ندارد و یا تمایلی به آن ندارد به راحتی آن را با دوستانش به اشتراک می گذارد.
اکثر کودکان در حدود هفت یا هشت سالگی، بیشتر به عدالت توجه می کنند و تمایل بیشتری برای اشتراک گذاری منابع و داشته های خود دارند.
نکته
تحقیقات گسترده نشان می دهد که فرآیند اشتراک گذاری و بهزیستی مثبت با هم مرتبط هستند.
به طور کلی، مطالعات نشان می دهد کودکانی که نسبت به خود احساس خوبی دارند، احتمالاً در یادگیری و پیاده کردن این مهارت موفق تر هستند. اشتراک گذاری همچنین باعث می شود که کودک شما احساس خوبی نسبت به خودش داشته باشد. بنابراین آموزش مهارت اشتراک گذاری ممکن است برای تقویت عزت نفس کودکان بسیار بسیار مهم است.
تمرین مهارت اشتراک گذاری و سهیم شدن
والدین نباید کودک را به هر نحوی وادار به انجام کاری کنند. واداشتن کودک به انجام کاری که او دوست ندارد می تواند نتیجه معکوسی داشته باشد. در عوض پس از اینکه مفهوم سهی شدن را به او آموختید، در مواردی که نیاز بود کودک شما از این مهارت استفاده کند حتما به او مهربانانه یادآوری کنید که در این موقعیت بهتر است که از مهارتی که آموختی استفاده کنی.
پس از آنکه در موقعیتی فرزند شما چیزی را با کسی به اشتراک گذاشت از او تشکر کنید و او را تشویق کنید. این کار باعث می شود که فرزند شما به طرز صحیحی مهرت را در عمل پیاده کند و اساس بهتری داشته باشد. برای مثال می توانید به او بگویید:
"تو واقعا کار درستی انجام دادی. وقتی میان وعده خودتو با خواهر کوچکترت سهیم شدی حس خوبی به خواهرت دادی و با همین کارهای خوب میشه احساس خوبی داشت"

۲ . همکاری (Cooperating)
مشارکت و همکاری یعنی انجام دادن کاری به صورت مشترک برای رسیدن به هدفی خاص و مشترک. کودکانی که همکاری می کنند و مهارت مشارکت را آموخته اند در مقابل درخواست دیگران رفتار درستی از خود نشان می دهند و اصطلاحا خوشخو هستند. آنها علاوه بر پاسخ مناسب، در فعالیت درخواست شده همکاری، مشارکت و کمک می کنند.
مهارت همکاری خوب، برای موفقیت در اجتماع ضروری است. فرزند شما نیاز به همکاری با همکلاسی های خود در زمین بازی و همچنین در کلاس درسی دارد. اصول مشارکت و همکاری اگر در دوره کودکی به فرزندان یاد داده شود، در بزرگسالی بهترین نتایج را برای خودشان و اجتماع در بر خواهد داشت.
بیشتر محیط های کاری نیازمند نیروهای کاری و کارکنانی هستند که در آن ها روحیه کار تیمی و مشارکت بالا باشد. با وجود چنین نیروهایی یک کسب و کار رونق خواهد گرفت.
تقریباً در حدود سنین سه و نیم سالگی، کودکان خردسال می توانند با همسالان خود برای رسیدن به یک هدفی مشترک شروع به کار و تلاش کنند. برای کودکان، همکاری ممکن است از ساختن یک برج اسباب بازی در کنار یکدیگر و بازی کردن در یک پروسه سرگرم کننده شروع شود که به مشارکت همه نیاز دارد.
برخی از کودکان ممکن است یک موقعیت رهبری را بدست آورند، در حالی که برخی دیگر بلا دنبال کردن دستورات احساس راحتی بیشتری داشته باشند. در هر صورت، یادگیری مهارت همکاری و مشارکت فرصتی عالی برای بچه ها است تا درباره خودشان و گروه های مختلف اطلاعات بیشتری کسب کنند.
تمرین مهارت همکاری و مشارکت
والدین باید درباره اهمیت کار تیمی و چگونگی بهتر شدن عملکرد کودک در صورت مشارکت یا کمک گرفتن از دیگران در یک گروه بیشتر صحبت کنند. برای این منظور والدین باید فرص های مشارکتی در خانه ایجاد کنند و با کودکان خود تمرین کنند. برای مثال در هنگام تهیه غذا به همه کار خاصی اختصاص و بر اهمیت انجام آن تاکید کنید. سپس در قالب یک کار تیمی و گروهی هر کسی کار خودش را انجام دهد و در عین حال با هم همکاری کنند.
۳ . گوش دادن (Listening)
مهارت گوش دادن فقط در مورد ساک ماندن و حرف نزدن نیست، بلکه به معنای دریافت سخنان شخص مقابل به شیوه درست و صحیح است. گوش دادن یکی از اجزاء مهم در ارتباطات سالم است.
از این گذشته، بخش اعظم یادگیری در مدرسه به توانایی کودک در گوش دادن به آنچه که معلم می گوید بستگی دارد. مهارت گوش دادن به یادگیری مطالب، یادداشت برداری و تفکر در مورد آنچه گفته می‌شود و پیشرفت فرزندتان در دانشگاه منجر خواهد شد.
یادگیری مهارت گوش دادن برای آینده کودک شما بسیار حیاتی است. او باید یاد بگیرید که شنونده خوبی برای اساتید و معلمان، کارفراما، شریک جنسی و دوستان خود باشد. خبر بد این است که با وجود پیشرفت تکنولوژی ها کودکان بیشتر از اینکه بخواهند گوش کنند تلاش می کنند خود را با ابزارهای دیجیتال مثل گوشی همراه یا کامپیوتر سرگرم کنند و در صورت عدم توجه به آموختن مهارت گوش دادن ممکن است در آینده به مشکل بر بخورند.
تمرین مهارت گوش دادن در کودکان
هنگام خواندن کتاب برای فرزندتان، به طور دوره ای متوقف شوید و از او بخواهید آنچه را که خوانده اید برای شما بازگو کند. علاوه بر این تمرین سعی کنید به او بیاموزید که تا زمانی که سخن کسی تمام نشده حرف کسی را قطع نکند. او باید یاد بگیرد حرف های مختلف را بشنود.

۴ . احترام به حریم خصوصی و شخصی (Respecting Personal Space)
بعضی از بچه ها در فاصله بسیار نزدیکی از دیگران صحبت می کنند. بعضی دیگر با اشخاصی که به خوبی نمی شناسند گرم می گیرند و یا با آن ها صحبت می کنند. مهم است که به بچه ها یاد دهید چگونه به فضای شخصی افراد دیگر احترام بگذارند.
قوانینی خانگی ایجاد کنید که بچه ها را ترغیب به رعایت فضای شخصی افراد دیگر کند. برای مثال در زدن، پیش از وارد شدن به اتاق می تواند قانونی خوبی برای یاد دادن حریم شخصی به کودکان است.
اگر فرزند شما در هنگام آشنایی با اشخاص به اصطلاح خودمانی از سر و کول آن ها بالا می روند و یا از فاصله بسیار نزدیک با آن ها صحبت می کند باید فرصت را غنیمت بشمارید. این وضعیت می تواند یک کیس آموزشی برای کودک شما باشد. او را کنار بکشید و به او بیاموزید که چگونه می تواند به حریم شخصی دیگران احترام بگذارد.
تمرین مهارت احترام گذاشتن به حریم شخصی دیگران
به فرزند خود بیاموزید که وقتی صحبت می کند، حداقل به اندازه یک دست از شخص مقابلش فاصله بگیرد. به او یاد بدهید که زمانی که در یک صف قرار می گیرد چقدر با حریم دیگران فاصله داشته باشد بهتر است. شما می توانید حالات مختلفی را با او تمرین کنید تا به درستی متوجه شود که مفهوم رعایت حریم شخصی چگونه است.

۵ . برقراری تماس چشمی (Making Eye Contact)
تماس چشمی خوب بخش مهمی از ارتباطات است. بعضی از بچه ها در نگاه کردن و توجه کردن به کسی که در حال صحبت کردن است دچار مشکل هستند. ممکن است کودک شما خجالتی باشد یا نباشد، در هر دو صورت اگر ترجیح دهد به کف اتاق یا جای دیگری نگاه کند نشانه خوبی نیست. شما باید به او درباره اهمیت برقراری ارتباط چشمی موثر توضیحاتی ارائه دهید.
اگر با کودک خود صحبت می کنید و او به چشمان شما نگاه نمی کند به او یادآوری کنید که "لطفا به چشم های من نگاه کن پسرم یا دخترم" شما می توانید هنگامی که حواسش پرت است به او بگویید که "پسرم / دخترم به کجا نگاه میکنی؟"
هر زمان مشاهده کردید که کسی با فرزند شما صحبت می کند و او ارتباط چشمی خوبی با گوینده برقرار می کند، حتما از او سپاسگزاری کنید و با گفتن جملات شایسته ای به او انگیزه بیشتری بدهید.
تمرین مهارت ارتباط چشمی موثر
شما باید به فرزند خود نشان دهید که چگونه می تواند با کسی که ارتباط چشمی برقرار نمی کند مکالمه کند! اینگونه با او تمرین کنید:
از او بخواهید که برای شما یک داستان تعریف کند. پس از اینکه او داستان خود را شروع کرد شما به پایین خیر شوید، به چشمانش نگاه نکنید و یا خلاصه به هرجایی جز او نگاه کنید. بار دیگر از او بخواهید برای شما داستان خودش را تعریف کند. اما اینبار مستقیما به او توجه کنید و ارتباط چشمی برقرار کنید.
تفاوت این دو وضعیت را از او بپرسید. به نظر میرسد بیشتر کودکان تفاوت را تشخیص می دهند و ترغیب می شوند که ارتباط چشمی خوبی برقرار کنند.

۶ . رفتار مودبانه (Using Manners)
گفتن کلمات پسندیده ای مانند "لطفاً" و "از شما سپاسگزارم" و یا رفتارهای مشابه دیگر باعث می شود که دیگران نسیبت به فرزند شما حس خوبی داشته باشند. معلمان، والدین دیگر و سایر بچه ها به کودکی خوش اخلاق و مودب احترام می گذارند.
البته آموزش طرز رفتار مودبانه و صحیح بعضی اوقات دشوار خواهد بود. آروغ زدن روی میز ناهارخوری و یا ناسپاسی مواردی هستند که ممکن است گاهی اوقات از کودک شما دیده شود. برای یادگیری رفتار درست باید صبر و حوصله زیادی داشته باشید.
با این وجود، برای بچه ها به خصوص وقتی در خانه افراد دیگر یا در مدرسه هستند، مهم است که بدانند چگونه مؤدبانه و محترمانه رفتار کنند.
تمرین مهارت داشتن رفتار مودبانه
والدین در درجه اول باید بدانند که اولین و بزرگترین الگوی کودکان هستند. کودکان حتی میتوانند کوچکترین رفتار خوب یا بد شما را تشخیص داده و تقلید کنند. برای آموزش رفتار مودبانه و درست ابتدا باید از رفتار و کردار خود آغاز کنید.
در برخورد با کودکان اگر برای شما کاری انجام دادند با گفتن کلماتی مثل، سپاسگزارم، لطف کردید، ممنونم، دست شما درد نکنه و …. میت وانید نحوه بکارگیری الفاظ مودبانه و رفتار صحیح دیگر را به آن ها بیاموزید. زمانی که فرزندتان فراموش کرد که از روشهای آموخته شده استفاده کند محترمانه به او یادآوری کنید که چگونه رفتار کند. تشکر کردن از کودک برای درست انجام دادن کاری و درست برخورد کردن با شما و دیگران می توان تاثیر فوق العاده خوبی بر روی رفتار مودبانه کودک گذاشت.

نکات پایانی
مهارت های اجتماعی چیزی نیست که تنها با یک بار آموزش دادن به آن ها بتواند آن را در کودکان نهادینه کرد. نه تنها این مهارت ها بلکه سایر مهارت های اجتماعی دیگر نیازمند توجه و تمرین در درازمدت هستند.
مهارت های اجتماعی همیشه ساده نیستند و می توانند محدوده ای بین ساده تا دشوار برای یادگیری و اقدام داشته باشند. برای همین لازم است که شما از ساده ترین و پایه ای ترین مهارت های اجتماعی شروع کنید.
اگر فکر می کنید که فرزند شما به راحتی با یادگیری مسائل مربوط به مهارت اجتماعی با شما راه نمی آید حتما از یک متخصص کمک بگیرید. در حالی که یادگیری این مهارت ها می تواند دوره بلوغ و بزرگسالی کم خطر و بهتری برای فرزند شما ایجاد کند، فقدان مهارت های اجتماعی نیز می تواند نشانه ای از مشکلات اساسی در کودک شما باشد.
برای مثال کودکانی که دارای مشکلات بهداشت روانی مانند ADHD یا اوتیسم هستند، ممکن است از نظر اجتماعی عقب باشند. پزشک می تواند فرزند شما را ارزیابی کند و مشکلات او را ارزیابی کند تا درمان مناسبی برای او در نظر بگیرد.