چگونه با کودکان بیش فعال رفتار کنیم؟

آشنایی با اصول مراقبت و نگهداری از کودک بیش فعال برای تمامی والدینی که کودکشان با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کند، الزامی است. چرا که عدم آگاهی از نحوه برخورد و نگهداری از کودک بیش فعال ممکن است عواقب غیر قابل جبرانی را به بار بیاورد.
کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه یا بیش فعالی (ADHD) اغلب باهوش، خودجوش و دلسوز هستند. اما نگهداری از آنها با چالش‌های بسیاری همراه است. مشکلات رفتاری، فراموشی انجام کارها، نافرمانی، عزت نفس پایین، مشکل در دوست داشتن و فراز و نشیب های عاطفی که از ویژگی‌های مختص مبتلایان به ADHD محسوب می شود، می‌تواند برای والدین ناراحت کننده و حتی ناامید کننده باشد.
نگهداری از کودک بیش فعال و هدایت او به سمت گشت و گذار در جهان، به عنوان کسی که دچار مشکلات روحی و روانی است، به آموزش‌های بسیاری نیاز دارد.
والدین برای نگهداری از کودک بیش فعال خود باید از نیازهای فرزندشان به شدت حمایت کنند و او را به دنبال کردن علاقه خود ترغیب کنند. همچنین باید اطمینان حاصل کنند که کودک در جامعه احساس دوست داشتن، پشتیبانی و امنیت می کند. صحبت در مورد اختلال بیش فعالی و پیگیری درمان در صورت لزوم، می تواند امکانات مورد نیاز کودک را فراهم کند تا در آینده بتواند بزرگترین مشوق خودش باشد.

نگهداری از کودک بیش فعال و نافرمان
رفتارهای ناسازگار معمولاً در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی وجود دارد. این رفتارها به ویژه در کودکانی که علائم آنها در درجه اول بیش فعالی است، بیش‌تر دیده می‌شود.
تکانشگری ممکن است منجر به رفتارهای بی پروا یا به ظاهر پرخاشگرانه شود. در حالی که اختلال در متعادل کردن حالت‌های عاطفی و عدم توانایی در کنترل عصبانیت ممکن است یکی دیگر از دلایل اصلی نافرمانی باشد.
در برخی موارد کودکان مبتلا به ADHD دارای اختلال نافرمانی مقابله جویانه یا ODD هستند. اختلالی که با الگوی مداوم رفتار منفی و متضاد رفتار مشخص می شود. سخت گیری در مورد رعایت نظم و انضباط به ندرت برای این کودکان کارآمد است. در مقابل تمرین مهرورزی و تمرکز بر مهارت سازی، راهکارهایی است که اغلب توسط متخصصان برای نگهداری از کودک بیش فعال توصیه می شود.

موثرترین روش نگهداری از کودک بیش فعال چیست؟
بهتر است کودکان مبتلا به اختلال ADHD مانند سایر افراد از رویکردهای منصفانه و مداوم بهره‌مند شوند. از این رو کارشناسان معمولا رویکردی را پیشنهاد می کنند که متمرکز بر تعیین انتظارات واضح، استفاده از روندهای طبیعی و ستایش رفتارهای مثبت است.
کارشناسان معتقدند که بهتر است از مجازات کودکان مبتلا به بیش فعالی برای رفتارهایی که خارج از کنترل آنها است جلوگیری کنید و درمورد رفتارهای مشکل ساز با کودکان صحبت کنید تا انگیزه آنها را بهتر بشناسید.
به عنوان مثال رفتاری که در این کودکان ناسازگار به نظر می رسد، ممکن است ناشی از سرخوردگی یا اضطراب باشد. پرداختن به احساساتی که در پس رفتارها هستند احتمالاً در کاهش پیامدهای ناگهانی در آینده کمک بسیاری خواهد کرد.

آیا دادن پاداش به تغییر رفتار فرزند کمک می کند؟
استفاده از سیستم‌های رسمی پاداش برای ایجاد انگیزه در کودک جوانب مثبت و منفی بسیاری دارد و باعث ایجاد تغییر در رفتار کودک می‌شود. از طرفی بسیاری از والدین به این نتیجه رسیدند که سیستم‌های پاداش دهی مانند جدول های برچسبی، به فرزندشان کمک می کند تا رفتارهای مشکل ساز را کاهش دهند.
از سوی دیگر برخی والدین نگران هستند که استفاده از پاداش برای تشویق به رفتار خوب، شبیه به رشوه دادن باشد. زیرا بسیاری از کودکان در هر موقعیتی به این فکر می‌کنند که: " این کار چه منافعی برای من خواهد داشت؟ "و این باعث می‌شود به مرور زمان بد عادت شوند.
استفاده از جدول برچسبی یا سایر سیستم‌های پاداش رسمی یک تصمیم شخصی است. اما در حالت کلی پاداش‌هایی مانند خوشحال کردن کودک، سورپرایز کردن او بعد از یک هفته رفتار خوب یا استفاده از عبارات ستایشی مثبت می‌تواند سبب ایجاد انگیزه برای اصلاح رفتار در کودک شود.

چگونه می ‌توان در پیدا کردن دوست به کودک بیش فعال کمک کرد؟
در نگهداری از کودک بیش فعال باید به این موضوع دقت کرد که برخی از کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است در برقراری ارتباط با دوستان خود مشکل داشته باشند. این مشکل غالباً به دلیل رفتارهای پرخاشگرانه یا بیش فعالی، اغراق در بروز احساسات عاطفی یا عدم تمرکز در یک بازی یا مکالمه است.
برای کمک به توسعه مهارت‌های اجتماعی کودک، والدین باید به آرامی به توضیح رفتارهای مناسب به کودک بپردازند. شاید موقعیت‌هایی برای کودک پیش بیاید که در نقش آفرینی آنها کم بیاورد.
به عنوان مثال هنگامی که کودک در یک بازی می بازد یا موفق می‌‌شود بهتر است به ستایش او بپردازند. همچنین به جای اینکه کودک را وادار کنند که در گروه‌های دوستی بزرگتر قرار بگیرد، بر روی برقراری دوستی‌های فردی متمرکز شوند.
کوتاه کردن زمان بازی، قبل از ایجاد بیش‌فعالی، می تواند به کودکان کمک کند که به تعاملات اجتماعی به صورت مثبتی پاسخ دهند و اعتبار اجتماعی خود را تقویت کنند.

چرا کودک بیش فعال بیش ‌تر با کودکان کوچک ‌تر دوست می ‌شود؟
کودک مبتلا به ADHD معمولا در درجه اول با دوستان کوچکتر از خودش رابطه دوستی برقرار می کند. از آنجا که اختلال ADHD یک تاخیر در رشد است، ممکن است این کودکان حس کنند که دوستان جوان‌تر از خودشان به سطح بلوغ آن‌ها نزدیک‌تر هستند.
علاوه بر این، دوستان کوچک‌تر ممکن است به کودک مبتلا به اختلال کمبود تمرکز (ADHD) حس رهبر بودن را القا کنند. به همین دلیل است که کودکان بیش فعال تمایل زیادی به برقراری این نوع از ارتباطات دارند.

آیا بازی ‌های کامپیوتری برای کودکان بیش فعال اعتیاد آور است؟
متخصصان همواره در حال تحقیق در مورد این هستند که آیا استفاده بیش از حد از بازی‌های ویدئویی واقعاً می تواند یک "اعتیاد" تلقی شود؟ این که بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD هنگام صحبت از بازی‌های ویدیویی رفتارهای مشکل ساز نشان می دهند، حقیقتی غیر قابل انکار است. زیرا بازی‌های ویدئویی به گونه‌ای طراحی شده اند که جذاب هستند و پاداش فوری می‌دهند.
کودکان مبتلا به ADHD ممکن است بیش از حد بر روی بازی‌های کامپیوتری تمرکز کنند. به گونه‌ای که و وقتی به آنها گفته می شود که بازی را متوقف کنند ممکن است دچار اضطراب یا عصبانیت شوند.
برخی از کودکان ممکن است بازی‌های کامپیوتری را به سایر فعالیت‌ها، مانند ورزش یا رفتن به مدرسه ترجیح دهند. همین ویژگی نیز ممکن است باعث ایجاد مشکل برای آن‌ها شود.
اگر فرزند شما هر روز ساعت‌ها بازی می کند، علاقه چندانی به فعالیت‌های دیگر ندارد، یا با تعیین محدودیت در بازی‌های کامپیوتری عصبی می شود. به احتمال زیاد بازی کردن برای او رابطه‌ای مشکل ساز ایجاد کرده است که در نگهداری از کودک بیش فعال حتما باید مورد توجه قرار گیرد.

چگونه می ‌توان در بازی ‌های کامپیوتری محدودیت ایجاد کرد؟
به جای در نظر گرفتن قوانین بیش از حد سختگیرانه در استفاده از بازی‌های ویدئویی یا حذف کردن کامل این بازی‌ها، بهتر است والدین با رویکردی متعادل‌تر عمل کنند.
محدود کردن بازی‌های کامپیوتری در عین اطمینان از اینکه کودک درگیر فعالیت‌های دیگری مانند ورزش، بازی خلاقانه یا خواندن است، می‌تواند تنش را به حداقل برساند. همچنین این بازی‌ها به کودکان اجازه می دهند تا از مزایای بالقوه آن نیز استفاده کنند. آموزش قوانین بازی و رعایت آن‌ها نیز نقش به سزایی در باز کردن ذهن آن‌ها دارد.

چرا کودک مبتلا به بیش فعالی احساس بی ‌ارزشی می ‌کند؟
مشکل در دوست یابی، مشاجره در مدرسه یا مورد هجوم قرار گرفتن به دلیل خصوصیات ناپسند، می تواند ضربه بزرگی را بر عزت نفس کودک مبتلا به اختلال ADHD وارد کند.
اینکه پدر و مادر متوجه می‌شوند که کودک ذهنیت منفی از آن‌ها دارد و یا اینکه به این باور می‌رسند که کودکشان نمی‌تواند به موفقیت برسد، حادثه هولناکی برای آن‌ها است.
اگر چه عزت نفس پایین یک عارضه رایج و برگشت پذیر در ADHD است، اما والدین باید به علائم افسردگی نیز توجه کنند. زیرا کاهش عزت نفس پایدار و احساس بی ارزشی ممکن است نشانه هایی از یک مشکل فراتر از ADHD باشد و به راه درمانی دیگری نیز نیاز داشته باشد.

برای افزایش عزت نفس کودک بیش فعال چه راهکارهایی وجود دارد؟
والدین می توانند در هنگام موفقیت، با ستایش کودک، به پرورش عزت نفس او کمک کنند. همچنین تشویق برای دنبال کردن علایق برای پیدا کردن نقاط قوت برای کودک سودمند است.
به عنوان مثال کودکی که دوست دارد خط خطی کند، ممکن است یک هنرمند با استعداد شود. کودکی که به آشپزی علاقه‌مند است، ممکن است احساس کند که اعتماد به نفس او در هنگام یادگیری و تسلط بر دستور العمل های آشپزی پیچیده رشد می کند.
در نگهداری از کودک بیش فعال باید به این نکته توجه کرد که رشد تدریجی حس استقلال و اطمینان از این که هنگام رشد مهارت‌های مهمی را می آموزد، می تواند به افزایش احساس شایستگی و اعتماد به نفس کودک کمک کند.
اطمینان از اینکه فرزند شما روابط محکمی با اعضای خانواده، همسن و سالان یا بزرگسالان قابل اعتماد دارد، می تواند مسیری طولانی را در جهت ایجاد عزت نفس پایدار طی کند.

چه ورزشی برای نگهداری از کودک بیش فعال مناسب است؟
کودکان مبتلا به ADHD می توانند در ورزش‌های مختلفی موفق شوند. به خصوص اگر این کودکان به ورزشی علاقه زیادی داشته باشند، انگیزه بیش‌تری برای پیشرفت خواهند داشت.
در مورد کودکانی هم که مطمئن نیستند چه ورزشی را دوست دارند، یا آنهایی که در گذشته دچار مشکلاتی در یک رشته ورزشی شده‌اند. والدین ممکن است به این نتیجه برسند که ورزش های فردی مانند شنا، تنیس یا ورزش‌های رزمی برای کودکشان ایده آل است. زیرا به این ترتیب هم می‌توانند از مزایای ورزش بهره ببرند و هم چالش های اجتماعی که در ورزش های تیمی وجود دارد را کاهش دهند.

نگهداری از کودک بیش فعال و بهبود خواب
برخی تحقیقات نشان می دهد که حدود ۷۰ درصد از کودکان مبتلا به ADHD دچار اختلالات خواب هستند. از جمله این اختلالات می‌تواند مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر از خواب در طول شب یا صبح زود بیدار شدن از خواب است.
کودکان همچنین ممکن است هنگام رفتن به رختخواب از خود مقاومت نشان دهند. یا هنگام خواب دچار نافرمانی و ناراحتی شوند. برای مقابله با مشکلات خواب، والدین باید روال ثابتی را برای خواب کودک، با کمترین حواس پرتی و در محیط آرامش بخشی ایجاد کنند.
برای نگهداری از کودک بیش فعال والدین باید اطمینان حاصل کنند که فرزندشان به طور منظم ورزش می کند و رژیم غذایی سالمی دارد. زیرا هر دوی این موارد می توانند خواب را بهبود بخشند.استفاده از درمان دارویی زیر نظر متخصص هم راهکار دیگری برای مقابله با اختلالات خواب است.