تحقیقات علمی سالهای اخیر نشان میدهد آسیبهای روحی و تروماها میتوانند از طریق ژنها به فرزندان منتقل شوند. تجربیات تلخ زندگی مانند جنگ، نسلکشی و سوءاستفاده پس از مرگ افراد نیز به شکلی به حیات خود ادامه میدهند و میتوانند تأثیرات خود را به نسلهای بعدی منتقل کنند.
ای بسیاری از افراد، این موضوع قابل درک است زیرا آنها احساس میکنند چیزی فراتر از تجربیات شخصی خود را با خود حمل میکنند. اپیژنتیک نام علمی است که این پدیده را توضیح میدهد و به بررسی چگونگی فعال و غیرفعال شدن ژنها میپردازد. در این فرایند پیچیده، برچسبهای شیمیایی به ژنها اضافه یا از آنها حذف میشوند که باعث تقویت یا خاموش شدن فعالیت آنها میگردد.
روفسور ایزابل مانسوی، متخصص نورواپیژنتیک، توضیح میدهد که ژنوم مانند سختافزار بدن عمل میکند، اما اپیژنتیک نقش نرمافزار را ایفا میکند که به ژنها دستور میدهد چگونه رفتار کنند. این نرمافزار به طور مداوم در واکنش به محیط اطراف در حال تغییر است.
افتههای علمی درباره انتقال نسلی تروماررسیهای متعدد علمی نشان دادهاند که مکانیسمهای اپیژنتیک قادرند اثرات تروماهای والدین را در ژنهای فرزندان ثبت کنند و این تأثیرات حتی میتوانند تا چندین نسل ادامه یابند.
>پروفسور ریچل یهودا، روانپزشک برجسته، مطالعهای روی ۳۲ بازمانده هولوکاست و فرزندان آنها انجام داد. او یک نشانگر اپیژنتیک خاص را در ژن FKBP5 (ژن مرتبط با اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه) شناسایی کرد. این تغییر ژنتیکی هم در بازماندگان و هم در فرزندان آنها مشاهده شد، اما در گروه کنترل دیده نشد. این یافته نشان میدهد آسیب روانی یک مادر، حتی اگر در دوران کودکی او رخ داده باشد، میتواند به تغییرات اپیژنتیک در تخمکهایش منجر شود و سلامت روان فرزندانش را تحت تأثیر قرار دهد.
در پژوهشی دیگر روی سربازان استرالیایی جنگ ویتنام، تفاوتهایی در الگوهای متیلاسیون (یکی از روشهای نشانهگذاری شیمیایی ژنها) در DNA اسپرم سربازان مبتلا به PTSD در مقایسه با سربازان سالم مشاهده شد. این الگوهای تغییریافته با مشکلات سلامت روان در فرزندان این سربازان نیز ارتباط داشت.
شواهد تجربی در مطالعات حیوانی
از آنجا که تحقیق روی انسانها زمانبر است، آزمایشهای حیوانی به عمیقتر شدن درک ما کمک کردهاند. در یک آزمایش قابل توجه، موشها را در معرض بوی شکوفه گیلاس قرار دادند و همزمان یک شوک الکتریکی خفیف به آنها وارد کردند. این موشها به طور طبیعی یاد گرفتند از این بو بترسند. نکته شگفتانگیز این بود که دو نسل بعدی این موشها نیز با استشمام این بو، با وجود اینکه هرگز شوکی را تجربه نکرده بودند، واکنش ترس از خود نشان دادند.
>این یافتهها به این معنا نیست که سرنوشت ما از پیش تعیین شده است، بلکه نشان میدهد تجربیات تکاندهنده، یک سیگنال بیولوژیکی از خود به جای میگذارند که میتواند بین نسلها منتقل شود. پروفسور موشه اسزیف، استاد فارماکولوژی، معتقد است این حوزه تحقیقاتی به اساسیترین پرسشهای بشر میپردازد: "چه میزان از سرنوشت ما از پیش تعیین شده است و چه میزان از آن در کنترل خودمان است؟" هنوز پاسخ قطعی برای این سؤالات یافت نشده و پژوهشهای متعددی در این زمینه همچنان در حال انجام است.