سندرم آنتی فسفولیپید چیست؟

سندرم آنتی‌فسفولیپید (ARS) بیماری‌های جدیدی است که در بسیاری از رشته‌های طب نمود دارد. مشخصه این بیماری ظهور ترومبوزهای عروقی یا مشکلات در طی حاملگی در بیماری است یکی از انواع آنتی‌بادی‌ها بر ضد فسفولیپید را دارا باشد. تست‌های معمولی که برای تشخیص حضور آنتی‌بادی‌های فسفولیپیدی انجام می‌شود، شامل روش ELISA برای حضور آنتی‌بادی‌های ضدفسفولیپیدی یا کارپیولیپین و یا گلیکوپروتئین I و یا ظهور لوپوس آنتی‌کواگولان می‌باشد.

این بیماری علاوه بر ظهور ترومبوز که می‌تواند شریانی یا وریدی باشد، عوارض غیرترومبوتیک نیز دارد که شامل آنمی‌همولیتیک، بیماری‌های دریچه‌ای قلب و کاهش پلاکت و لیودورتیکولاریس (live do reticular is) در پوست است.

مکانیسم اثر آنتی‌بادی‌های ضدفسفولیپید در ایجاد ترومبوز تأثیر این آنتی‌بادی‌ها بر سلول‌های آندوتلیال، پلاکت، سیستم انعقادی و کمپلمان است.

این آنتی‌بادی‌ها در بیماری‌های مختلف بدون علامت هستند و در غالب موارد به اقدام خاصی نیاز ندارند. گرچه بسیاری بر اینباورند که ظهور این آنتی‌بادی‌ها در بیماران لوپوسی حتی به فرم بدون علامت نیاز به درمان پروفیلاکتیک دارد، ولی در غالب موارد درمان بعد از ظهور علائم بالینی این بیماری آغاز می‌شود.

در صورت ترومبوز، درمان این بیماری استفاده از وارفارین است. توصیه جدید در مورد استفاده وارفارین در ترومبوز وریدی INR بین ۲ تا ۳ در ترومبوز شریانی ۳ و در عدد ترومبوز بین ۳ تا ۴ به همراه آسپیرین با دوز پایین است.

در سقف‌های راجعه بدون ترومبوز از آسپیرین با دوز پایین به همراه هپارین یا enoxaparin پروفیلاکتیک در طی بارداری و ادامه هپارین ۶ تا ۱۲ هفته بعد زایمان و سپس ادامه آسپیرین با دوز پایین و در موارد سقط‌های راجعه همراه با سابقه ترومبوز عروقی از آسپیرین با دوز پایین به همراه هپارین یا enoxaparin پروفیلاکتیک استفاده می‌شود و وارفارین باید بعد از اتمام حاملگی ادامه یابد.

گاهی اوقات ترومبوز در سندرم آنتی‌فسفولیپید حاد و به صورت گسترده می‌باشد که Catastrophic نامیده می‌شود. در این مورد علاوه بر آنتی کواگولان از استروئید به همراه IVIG یا تعویض پلاسما استفاده می‌شود.

به عنوان درمان‌های جدیدتر این بیماری می‌توان به داروهای ضدپلاکتی غیرآسپیرینی مثل ticlopedin یا clopidogrel اشاره کرد که در پروفیلاکسی ثانویه TLA و Stroke مورد استفاده قرار گرفته است. تاثیر این داروها در سندرم آنتی فسفولیپید هنوز توسط مطالعات کلینیکی بزرگ ثابت نشده، ولی در مطالعات کوچک‌تر اثرات خوبی در پیشگیری از سکته‌های مغزی داشته است. از ترکیبات دیگر مورد استفاده در این بیماری می‌توان از هیدروکسی کلروکین نام برد. این دارو علاوه بر اثرات ضدالتهابی، دارای اثرات ضدپلاکتی نیز می‌باشد. در بیماران لوپوسی که به وفور از این دارو استفاده می‌شود، ریسک ترومبوز به طور چشمگیری کاهش یافته است.

یکی دیگر از ترکیبات مورد استفاده در این بیماری استاتین‌ها هستند که علاوه بر کاهش‌دهنده کلسترول خاصیت ضدالتهابی، ضداستئوپروز و ضدپلاکتی نیز دارند. هنوز نقش این داروها در درمان اولیه سندرم آنتی‌فسفولیپید مشخص نیست، ولی شاید در موارد همراهی هیپرکلسترولی و این بیماری انتخاب مناسبی برای درمان هیپرلیپیدمی باشد؛ چرا که علاوه بر خواص ضدکلسترول دارای خواص ضدپلاکتی نیز می‌باشد.

از داروهای دیگر مورد استفاده می‌توان از Ritnximab نام برد. این دارو مدت‌هاست برای درمان لنفوم B-cell غیرهوچکینی استفاده می‌شود و در سال‌های اخیر در درمان آرتریت روماتوئید و لوپوس نیز به کار رفتهاست. مورد استفاده این دارو در سندرم آنتی فسفولیپید در ترومبوسیتوپنی مقاوم و در فرم‌های کاتاسترونیک بوده، ولی هنوز استفاده روتین در این موارد نیازمند مطالعات کلینیکی دقیق‌تر می‌باشد. ترکیبات دیگر شامل پروتئین C فعال شده انسانی، پروستاسیکلین و پروستاگلاندین E، درمان‌های ضدسایتوکین و مهار کمپلمان است که هنوز مراحل اولیه تحقیقات را در این بیماری طی می‌کند.