آموزش عذرخواهی به کودکان، چه ضرورتی دارد؟

روانشناس کودک با اشاره به ضرورت یادگیری عذرخواهی کردن از سنین کودکی راهکارهای نهادینه کردن این عادت در هر فرد را تشریح کرد.
حتماً شما هم با کودکانی روبرو شده‌اید که مرتب کار اشتباهی را انجام می‌دهند و پیوسته عذرخواهی می‌کنند؛ برخی از کودکان هم به هیچ وجه عذرخواهی نمی‌کنند و حتی حاضر هستند که کتک بخورند، اما عذرخواهی نکنند.
عذرخواهd، این عادت روبه فراموشی در سنین کودکی، باید به شکلی باشد که مانع از تکرار اشتباه کودکان شود بنابراین ما در این مطلب قصد داریم که طریق صحیح عذرخواهی کردن را به کودکان یاد بدهیم.

از چه سنی باید عذرخواهی کردن را به کودکان آموزش بدهیم؟

زهرا سعید واحد روانشناس کودک در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان؛ درباره اینکه از چه سنی باید عذرخواهی کردن را به کودکان آموزش بدهیم، اظهار کرد: یادگیری عذرخواهی کردن از همان سنین کودکی در خانه آغاز می‌شود؛ به طور کلی ما نمی‌توانیم سن خاصی را برای یادگیری عذرخواهی کردن در نظر بگیریم.

وقتی عذرخواهی کردن از محیط خانه شروع می‌شود

وی بیان کرد: کودکانی که در خانواده‌هایی با والدین مغرور رشد می‌کنند؛ الگوی سالمی را برای تربیت یاد نمی‌گیرند بنابراین وقتی این کودکان اشتباهی را مرتکب می‌شوند مسئولیت اشتباه خودشان را نمی‌پذیرند و به تبع عذرخواهی هم نمی‌کنند.
این روانشناس کودک افزود: خانواده‌ها می‌توانند از طریق بازی و داستان خوانی عذرخواهی کردن را به فرزندانشان یاد بدهند، زیرا کودکان در بازی انگیزه بالایی را برای یادگیری دارند؛ به طور کلی کودکان الگویی از رفتار والدین در خانه هستند البته ممکن است کودکان الگو‌های دیگری را که قوی‌تر از والدین هستند هم داشته باشند اما این الگو‌ها هم می‌توانند از اعضای فامیل باشند که کودک با آنها ارتباط صمیمانه‌ای دارد.
سعید واحد تأکید کرد: باید در سنین کودکی فرزندانمان الگو‌های سالمی را برای آنها فراهم کنیم، زیرا ۸۰ درصد شخصیت کودکان در سنین زیر ۶ تا هفت سال شکل می‌گیرد بنابراین والدین در این دوران باید نسبت به رفتار و تعاملاتشان توجه لازم را داشته باشند؛ والدین در کلام و رفتارشان باید نشان بدهند که عذرخواهی می‌کنند، زیرا والدین برای کودکان شخصیت‌هایی بزرگ، شاخص و اعتماد پذیر هستند بنابراین رفتار آنها هم برای کودکان الگو می‌شود.
وی تصریح کرد: زن و شوهر وقتی خطایی را مرتکب می‌شوند باید بلافاصله از یکدیگر عذرخواهی کنند و این رفتار را باید در جلوی چشم کودکان انجام دهند تا کودکان یاد بگیرند که بزرگتر‌ها هم ممکن است اشتباه کنند، به طور کلی افراد باید وقتی اشتباهی را انجام می‌دهند مسئولیت آن را بپذیرند و بلافاصله عذرخواهی کنند.
این روانشناس کودک درباره کودکانی که با وجود عذرخواهی کردن همچنان کار اشتباهشان را تکرار می‌کنند، گفت: باید به کودک توضیح بدهیم که برای چه منظوری عذرخواهی می‌کند، زیرا اگر کودکان ندانند که چرا عذرخواهی می‌کنند، با وجود ادای آن همچنان کار اشتباهشان را تکرار می‌کنند.
سعید واحد اظهار کرد: برخی از افراد تصور می‌کنند که عذرخواهی کردن باعث پایین آمدن شخصیت افراد می‌شود در حالی که این باور اشتباه است و عذرخواهی کردن موجب ارتقای شخصیت افراد می‌شود؛ والدین باید در شرایط آرام، بدون هیاهو و در فضای صمیمی درباره فواید عذرخواهی کردن با کودکان صحبت کنند.
وی درباره فواید عذرخواهی کردن یادآور شد: فردی که عذرخواهی می‌کند در واقع مسئولیت اشتباهش را پذیرفته است بنابراین طرف مقابل به او اعتماد بیشتری می‌کند؛ این شخص همچنین در درون خودش احساس خوبی را دارد و به رضایتمندی از خود می‌رسد؛ افراد هم ترجیح می‌دهند که با اشخاصی که عذرخواهی می‌کنند ارتباط صمیمی داشته باشند در واقع وقتی ما اشتباهی را می‌پذیریم و عذرخواهی می‌کنیم این عذرخواهی کردن موجب رشد اجتماعی ما در جامعه می‌شود.

در چه سنی باید عذرخواهی کردن را به شکل غیر مستقیم به کودکان یاد بدهیم؟
در ادامه ماندانا رکنی مشاور کودک و نوجوان در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با اشاره به اهمیت عذرخواهی کردن در کودکان اظهار کرد: کودکان باید یاد بگیرند که پس از ارتکاب خطا عذرخواهی کنند؛ کودکان کوچک‌تر از هفت سال، تفکر شهودی دارند و در بسیاری از کارهایشان منطق وجود ندارد؛ در این سن کودکان خود محور هستند و کار‌هایی را انجام می‌دهند که به نظرشان خطا نیست؛ در این سنین والدین بهتر است عذرخواهی کردن را به شکل غیر مستقیم به کودک بیاموزند.

یادگیری مشاهده‌ای چیست؟

وی درباره یادگیری مشاهده‌ای بیان کرد: یکی از روش‌های یادگیری کودکان، یادگیری مشاهده‌ای است؛ افراد در سنین کودکی بیشتر به رفتار والدینشان توجه دارند بنابراین وقتی والدین در برابر کودک از یکدیگر به علت خطاهایشان، عذرخواهی و این رفتار را پیوسته تکرار می‌کنند، کودک هم به شکل غیر مستقیم یاد می‌گیرد که این گونه رفتار کند همچنین زمانی‌که والدین در مقابل کودک مرتکب اشتباه می‌شوند، باید از او عذرخواهی کنند.
این مشاور کودک و نوجوان گفت: روش‌های غیرمستقیم دیگر که والدین می‌توانند از آن طریق به کودکشان عذرخواهی‌کردن را بیاموزند، نقاشی کشیدن و نمایش بازی کردن است.
در روش نقاشی کردن، اتفاقی را که سبب شده کودک کار زشتی انجام دهد، نقاشی می‌کنیم؛ برای نمونه اگر کودک در بازی با دوستش دعوا کرده و او را کتک زده است، این اتفاق را با کمک کودک نقاشی می‌کشیم و یک کودک گریان را ترسیم می‌کنیم و از کودک می‌پرسیم که برای لبخند زدن دوستش باید چه کار کند و آن زمان عذرخواهی را به او یاد می‌دهیم.
رکنی درباره نمایش بازی کردن افزود: در روش نمایش هم از شخصیت‌های داستانی استفاده می‌شود، یک داستان تعریف و از فرزندمان درخواست می‌کنیم که درباره آن کار بد قضاوت کند؛ ممکن است پاسخ کودک، عذرخواهی نباشد. والدین باید به او کمک کنند تا به این نتیجه برسد؛ نمایش بازی کردن همچنین به کودک کمک می‌کند راه‌های جایگزین برای داشتن رفتار‌های بهتر در آینده را بیاموزد.
وی تاکید کرد: در قدم بعدی باید به کودک یاد بدهیم که اشتباهش را جبران و از طرف مقابل خود دلجویی کند مثلا اگر کودکی را هل داد، بعد از عذرخواهی او را نوازش کند و از خوراکی‌های خودش، به او بدهد یا اگر نقاشی اش را خط خطی کرد، کمکش کند تا دوباره آن را بکشد. نکته مهم این است که کودک بفهمد اشتباهاتی را که انجام می‌دهد تنها با گفتن کلمه «ببخشید» اصلاح نخواهد شد.

وادار کردن کودکان به «عذرخواهی» ممنوع!

این مشاور کودک و نوجوان تصریح کرد: نباید کودک را به عذرخواهی کردن وادار کنیم، زیرا در این صورت او یاد می‌گیرد با گفتن کلمه ببخشید از مشکلاتی که به وجود آورده است، فرار کند؛ تا زمانی که کودک از کار خود پشیمان نشده است، لازم نیست عذرخواهی کند چرا که علت عذرخواهی کودک، نشان دهنده احساس پشیمانی ناشی از رفتاری بوده که به واسطه آن به شخص دیگری آسیب زده یا او را ناراحت کرده است. پس تا زمانی‎که کودکتان متوجه اشتباهش نشده است و از رفتار خود احساس پشیمانی نمی‌کند، او را وادار به عذرخواهی نکنید.
رکنی اظهار کرد: در مواقعی که کودک می‌داند کارش اشتباه است و همچنان آن را تکرار می‌کند بی‌توجهی می‌تواند کارساز باشد؛ اما اگر باز هم اصرار به خطا داشت باید تنبیهات غیر فیزیکی برای او درنظر بگیریم.
وی یادآور شد: والدین باید وقتی فرزندشان عذرخواهی می‌کند او را تشویق کنند تا کودک احساس کند که آن‌ها رفتار مثبت او را درک کرده‌اند.