درمان ناباروری با آی وی اف، چه زمانی انجام می‌شود؟

لقاح آزمایشگاهی (In Vitro Fertilization - IVF) عملی است که برای درمان مشکلات باروری مورد استفاده قرار می‌گیرد و به زوج‌های نابارور برای داشتن فرزند کمک می‌کند. در روش IVF، تخمک‌های بالغ از تخمدان‌های مادر برداشته شده و توسط اسپرم‌های پدر در آزمایشگاه بارور می‌شوند. سپس تخمک‌های بارور شده (رویان‌ها) در رحم مادر کاشته می‌شوند. یک سیکل IVF حدود دو هفته طول می‌کشد. لقاح آزمایشگاهی، مؤثرترین شکل از روش‌های کمک به باروری (Assisted Reproductive Technology - ART) می‌باشد.
احتمال داشتن یک نوزاد سالم با استفاده از IVF به عوامل مختلفی همچون سن مادر و علت ناباروری بستگی دارد. علاوه بر این، لقاح آزمایشگاهی می‌تواند زمان‌بر، پرهزینه و تهاجمی باشد. اگر بیش از یک رویان در رحم مادر کاشته شود، IVF‌ ممکن است منجر به بارداری‌های چند قلو شود.

چه زمانی IVF انجام می‌شود؟
روش IVF تنها یکی از گزینه‌های درمانی ممکن برای ناباروری است. بسته به علت ناباروری، افراد ممکن است گزینه‌های درمانی کم‌تهاجم‌تری را امتحان کنند. یکی از این روش‌ها استفاده از داروهای باروری است که موجب افزایش تولید تخمک‌های مادر می‌شود. روش دیگر، تلقیح درون رحمی (Intrauterine Insemination - IUI) می‌باشد که در آن اسپرم‌ها به طور مستقیم درون رحم قرار می‌گیرند. روش IVF به عنوان درمان اولیۀ ناباروری به مادرانی که بیش از ۴۰ سال دارند، پیشنهاد می‌شود. این روش در مواردی که مادر شرایط سلامتی خاصی داشته باشد نیز قابل انجام است.

عوامل ایجاد ناباروری
انسداد یا آسیب لولۀ فالوپ
انسداد و یا آسیب لولۀ فالوپ، بارور شدن تخمک و حرکت رویان در رحم را با مشکل مواجه می‌کند.
اختلال در تخمک‌گذاری
اگر تخمک‌گذاری کم باشد یا وجود نداشته باشد، تخمک‌های کمتری برای باروری در دسترس خواهد بود.
نارسایی زودرس تخمدان
نارسایی زودرس تخمدان به از دست رفتن عملکرد طبیعی تخمدان پیش از سن ۴۰ سالگی گفته می‌شود. اگر تخمدان‌ها دچار نارسایی شوند، به طور طبیعی هورمون استروژن تولید نکرده و به طور منظم تخمک آزاد نمی‌کنند.
اندومتریوز
اندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافت رحم در خارج از رحم رشد کند که این امر اغلب بر عملکرد تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ اثر می‌گذارد.
فیبروئیدهای رحمی
فیبروئیدها تومورهای خوش‌خیمی در دیوارۀ رحم هستند که بیشتر در سنین ۴۵-۳۵ سالگی شایع است. فیبروئیدها ممکن است با کاشت تخمک‌های بارور شده در رحم تداخل ایجاد کند.
عقیم‌سازی لوله‌های رحمی
بستن لوله‌های رحمی یک روش عقیم‌سازی است که در آن به منظور جلوگیری از بارداری، لوله‌های فالوپ به طور دائم قطع یا مسدود می‌شوند. اگر فردی پس از این عمل بخواهد بچه‌دار شود، لقاح آزمایشگاهی یک روش جایگزین مناسب خواهد بود.
اختلال در تولید یا عملکرد اسپرم
غلظت پایین‌تر از حد طبیعی، حرکت ضعیف و یا وجود ناهنجاری‌هایی در اندازه و شکل اسپرم می‌تواند کار اسپرم را برای بارور کردن تخمک مشکل کند.
ناباروری نامشخص
هیچ دلیلی برای این نوع ناباروری‌ها یافت نشده است.
اختلالات ژنتیکی
اگر زن یا مرد در معرض خطر انتقال یک اختلال ژنتیکی به فرزندشان باشند، ممکن است به آزمایش تشخیص ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی (Preimplantation Genetic Diagnosis - PDG) نیاز داشته باشند.

حین IVF
لقاح آزمایشگاهی چندین مرحله دارد که عبارتند از: تحریک تخمک‌گذاری، برداشتن تخمک، برداشتن اسپرم، لقاح و انتقال جنین.
در ابتدای چرخۀ IVF، درمان با هورمون‌های مصنوعی شروع می‌شود که به منظور تحریک تخمدان‌ها به تولید تخمک‌های بیشتر به کار می‌رود. تعداد تخمک‌های بیشتر از این جهت مورد نیاز خواهد بود که برخی از تخمک‌ها بارور نشده یا به طور طبیعی پس از بارور شدن رشد نمی‌کنند.

بعد از IVF
پس از انتقال جنین می‌توانید فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرید اما بهتر است از انجام فعالیت‌های سنگین که می‌تواند ایجاد ناراحتی کند، اجتناب نمایید.
عوارض جانبی شایع در این دوره عبارتند از:
- خارج شدن مقدار کمی مایع شفاف یا خون آلود از واژن
- حساسیت به لمس پستان و تورم آن
- نفخ خفیف
- یبوست
- گرفتگی خفیف

نتایج
حدود دو هفته پس از عمل برداشتن تخمک، پزشک از طریق دریافت یک نمونۀ خون، سعی در تشخیص هورمون‌های بارداری خواهد داشت. اگر باردار باشید، پزشک برای شما مراقبت‌های پیش از زایمان را توضیح خواهد داد اما اگر باردار نباشید باید مصرف پروژسترون را متوقف کنید و به احتمال زیاد پس از ۱ تا ۳ روز پریود خواهید شد. در صورتی که این اتفاق رخ ندهد و یا خونریزی غیر معمول و نامنظم داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید. اگر علاقه‌مند به انجام سیکل IVF دیگری باشید، احتمالاً پزشک به شما توصیه‌هایی خواهد کرد که شانس شما را برای بارداری به کمک یک چرخۀ IVF دیگر افزایش خواهد داد.
احتمال تولد یک نوزاد سالم به روش IVF به عوامل بسیاری بستگی دارد که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
سن مادر
هر چه سن مادر کمتر باشد احتمال باردار شدن و داشتن یک نوزاد سالم به روش IVF‌ افزایش می‌یابد. شانس تقریبی تولد یک نوزاد پس از IVF به صورت زیر است:
- ۴۱ درصد برای زنان ۳۴ سال و کمتر
- ۳۱ درصد برای زنان بین ۳۷-۳۵ سال
- ۲۲ درصد برای زنان بین ۴۰-۳۸ سال
- ۱۲ درصد برای زنان بین ۴۲-۴۱ سال
- ۵ درصد برای زنان ۴۳ و ۴۴ سال
- ۱ درصد برای زنان ۴۵ سال و بالاتر
وضعیت رویان
احتمال تولد نوزاد زنده با استفاده از رویان‌های منجمد کمتر است. هر چند به نظر نمی‌رسد که استفاده از اسپرم در وضعیت‌های مختلف تأثیری در میزان موفقیت داشته است.
سابقه باروری
زنانی که پیش از این، بچه‌دار شده‌اند احتمال اینکه به روش IVF باردار شوند بیشتر است اما میزان موفقیت برای زنانی که پیش از این چند IVF ناموفق داشته‌اند، کمتر است.
علت ناباروری
داشتن یک ذخیره طبیعی از تخمک‌ها، شانس باردار شدن را افزایش می‌دهد. همچنین زنانی که اندومتریوز دارند، ‌احتمال باردار شدنشان با استفاده از IVF کمتر است.
عوامل مربوط به شیوه زندگی
سیگار کشیدن می‌تواند شانس موفقیت در بارداری با استفاده از IVF‌ را ۵۰ درصد کاهش دهد. استفاده از الکل، کافئین بیش از حد و داروهای خاص نیز می‌تواند مضر باشد.