بیوفیزیکال پروفایل (BPP) چیست؟

بیوفیزیکال پروفایل یکی دیگر از آزمایشات دوران بارداری است که برای تشخیص وضعیت سلامت جنین به کار گرفته می شود. این آزمون پنج مورد از جنبه های وضعیت جنین را در داخل رحم بررسی می کند.
- تعداد ضربات قلب (FHR)
- وضعیت تنفس جنین
- حرکات جنین
- تون عضلانی جنین ( توانایی جنین در خم کردن پاها و دستها و عکس العمل فیزیکی او به برخورد )
- میزان مایع آمنیوتیک
در صورتی که هر پنج مورد بالا طبیعی باشد ، جای نگرانی نیست و حال جنین خوب است. اما اگر یک یا چند مورد از فاکتورهای سلامت جنین مشکل داشته باشد ، انجام آزمایش های تکمیلی مانند تست استرس انقباضی (CST) و تحریک ویبروآکوستیک (vibroacoustic stimulation (VAS)) ضرورت پیدا می کند.

این مادران کاندید انجام بیوفیزیکال پروفایل هستند که در سه ماه آخر بارداری انجام می شود: مادران باردار با حاملگی پر خطر مانند افزایش فشار خون ، زنان دیابتی ( نوع ۲) ، زنان با مشکل کلیوی و قلبی.

چه کسانی باید بیوفیزیکال پروفایل در بارداری انجام دهند؟
مادران باردار با حاملگی پر خطر مانند افزایش فشار خون ، زنان دیابتی ( نوع ۲) ، زنان با مشکل کلیوی و قلبی معمولا کاندید انجام بیوفیزیکال پروفایل هستند. در حاملگی های دو یا چندقلویی و زنانی که از تاریخ زایمان آنها گذشته است نیز بیوفیزیکال پروفایل انجام می شود تا از سلامت جنین اطمینان حاصل گردد.

نحوه انجام بیوفیزیکال پروفایل (BPP) چگونه است؟
طی آزمون بیوفیزیکال پروفایل ضربان قلب و تنفس جنین ، درست مانند تست استرس انقباضی، مورد پایش قرار می گیرد. همزمان به وسیله اولتراسوند جنین به مدت ۳۰ دقیقه از نظر تعداد و میزان حرکت بررسی می گردد. در سونوگرافی می توان با مشاهده حرکات قفسه سینه تعداد تنفس جنین را شمارش کرد. همچنین می توان تون عضلانی جنین را نیز با شمارش حرکت دادن پاها ، جابجا شدن های جنین و سایر حرکات او مورد بررسی قرار داد.
در این تست به هر یک از 5 عامل بررسی شده ، نمره 0 تا 2 داده می شود و در نهایت این نمرات با هم جمع می شوند. نتیجه آزمون 8 تا 10 طبیعی تلقی می شود.
نتیجه تست زیر ۸ به این معنی است با احتمال زیاد نیاز به انجام آزمایشات بیشتر و پایش دقیق مادر وجود دارد.
اگر نمره بیوفیزیکال پروفایل 6 باشد ، تست باید در 24 آینده مجددا تکرار شود.
با نمره ۴ شاید نیاز به انجام هرچه زودتر زایمان باشد.

بیوفیزیکال پروفایل در چه زمانی انجام می شود؟
بیوفیزیکال پروفایل معمولا در سه ماهه آخر بارداری ، به خصوص هفته های پایانی انجام می شود.

خطرات
تست بیوفیزیکال پروفایل غیرتهاجمی است و هیچ خطری برای مادر و جنین ندارد.

تست بیوفیزیکال پروفایل تعدیل شده چیست؟
این تست عوامل جنینی بیشتری را در بر می گیرد. در این نوع آزمون تست بدون استرس هم گنجانده شده که ضربان قلب ، تعداد تنفس و میزان مایع آمنیوتیک را تخمین می زند. اندازه مایع آمنیوتیک کمتر از حد طبیعی (اولیگوهیدرآمنیوس) می تواند نشان دهنده عدم توانایی کلیه های جنین در تولید ادرار و یا کارکرد نادرست جفت باشد.
در صورتی نتیجه تست بدون استرس و میزان مایع آمنیوتیک طبیعی باشد ، جنین از سلامت کامل برخوردار است.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
برای شروع ممکن است پزشک بخواهد مادر و پدر کودک را تحت آزمایش قرار دهد تا به دنبال ژن‌های بخصوصی که موجب بروز بیماری‌های ژنتیکی می‌شوند بگردد، برخی از ین بیماری‌ها عبارت‌اند از: فیبروز کیستیک، بیماری Tay-Sachs، بیماری سلول داسی شکل و سایر بیماری‌ها.
در صورتی که هم پدر و هم مادر، ژن بخصوصی را داشته باشند، احتمال دارد که آن را به کودک انتقال دهند، حتی در صورتی که خودشان به بیماری مبتلا نباشند. به این آزمایش، آزمایش حامل گفته می‌شود.
پزشک از آزمایشات غربالگری مختلفی برای بررسی ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی استفاده می‌کند، از جمله:

سونوگرافی
معمولاً در اوایل دوره بارداری یکی از انواع تست‌های سونوگرافی انجام می‌شود تا پزشک مطمئن شود که همه‌چیز به‌خوبی پیش می‌رود. اما در صورتی که بارداری از نوع پرخطر باشد، لازم است که سونوگرافی به دفعات بیشتر و با فواصل زمانی کوتاهتر انجام شود.
در حدود هفته‌های ۱۱ تا ۱۴ بارداری سونوگرافی برای بررسی پشت گردن جنین انجام می‌شود. وجود چین و چروک یا ضخیم بودن پوست این ناحیه نشان می‌دهد که ریسک بروز سندرم دان زیاد است.
همچنین ممکن است در این زمان، آزمایش خون نیز از بیمار گرفته شود.

غربالگری ترکیبی
این تست دارای دو مرحله است. در مرحله اول، پزشک به نتایج سونوگرافی کودک توجه کرده و وضعیت پشت گردن کودک را بررسی می‌کند و همچنین نتایج آزمایش خون که در هفته‌ی ۱۱ تا ۱۴ بارداری گرفته شده را ارزیابی می‌کند.
سپس آزمایش خون دیگری در هفته ۱۶ تا ۱۸ گرفته می‌شود و نتایج این تست می‌تواند احتمال ابتلای کودک به سندرم دان، اسپینا بیفیدا و اختلالات مغزی و نخاعی را مشخص کند.

غربالگری متوالی
این تست مشابه با غربالگری جامع است، با این تفاوت که نتایج تست بلافاصله بعد از اولین فاز و در هفته‌های ۱۱ تا ۱۴ بارداری، با بیمار درمیان گذاشته می‌شود. این تست دقت کمتری نسبت به تست‌های طولانی مدت دارد اما مزیت آن این است که بیمار می‌تواند زودتر در مورد وضعیت جنین خود آگاه شود.
اگر نتیجه تست نشان دهد که احتمال دارد مشکلی وجود داشته باشد، پزشک تست‌های بیشتری را برای اطمینان تجویز می‌کند. اما اگر نتیجه این تست وجود خطری را تشخیص ندهد، تست بعدی در هفته‌ی ۱۶ تا ۱۸ بارداری انجام می‌شود.

غربالگری سه‌گانه یا چهارگانه
پزشکان در خون مادر به دنبال پروتئین‌ها و هورمون‌هایی خواهند بود که از طرف کودک یا جفت آن است. در این تست وجود سه ماده مختلف ( غربالگری سه‌گانه) یا چهار ماده مختلف (غربالگری چهارگانه) بررسی می‌شود.
وجود مقادیر مشخصی از این مواد نشان می‌دهد که احتمال بروز برخی اختلالات مادرزادی در کودک بیشتر است و یا این که ممکن است به بیماری ژنتیکی دچار شده باشد.
این تست‌ها معمولاً در سه ماه دوم و در هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ انجام می‌شوند.

آزمایش DNA آزاد جنینی
پزشکان این تست را برای پیدا کردن DNA جنین در خون مادر انجام می‌دهند و از طریق آن می‌توانند احتمال ابتلا به سندرم دان و دو بیماری ژنتیکی دیگر (تریزومی ۱۸ و تریزومی ۱۳) را بررسی کنند.
مادران می‌توانند این تست را در هفته ۱۰ بارداری بدهند. پزشکان این تست را برای تمامی زنان تجویز نمی‌کنند و معمولاً این تست برای کسانی تجویز می‌شود که بارداری خطرناک دارند.
در صورتی که نتایج این تست مثبت باشد، تست‌های دیگری برای بررسی بیشتر تجویز می‌شود.

آمینوسنتز
تست آمینوسنتز تستی است که طی آن نمونه کوچکی از مایع آمنیوتیک که در اطراف جنین است، گرفته می‌شود تا اختلالات کروموزومی و نقص لوله عصبی باز (ONTDs) مانند اسپینا بیفیدا شناسایی شود.
این تست را با توجه به امکانات آزمایشگاه و بر اساس سوابق خانوادگی مادر و پدر در ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی، می‌توان برای بررسی برخی دیگر از بیماری‌ها نیز به کار برد.
تست آمینوسنتز معمولاً بین هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری و در افرادی احتمال بروز اختلالات کروموزومی در آن‌ها بیشتر است، انجام می‌شود، برای مثال زنان بالای ۳۵ سال و زنانی که نتایج آزمایش سرم مادری آن‌ها نتایج غیرعادی داشته است.

نمونه‌برداری از پرزهای جفتی
نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS) تستی است که طی آن از جفت مادر نمونه‌برداری می‌شود. این بافت دارای سلول‌های کاملاً مشابهی با جنین است و با آزمایش آن می‌توان به ناهنجاری‌های کروموزومی جنین و برخی بیماری‌های ژنتیکی پی برد.
با توجه به امکانات آزمایشگاه و بر اساس سوابق خانوادگی مادر و پدر در ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی، ممکن است این آزمایش برای بررسی سایر بیماری‌ها نیز انجام شود. در مقایسه با تست آمینوسنتز، این تست نمی‌تواند نقص لوله عصبی باز (ONTDs) مانند اسپینا بیفیدا را شناسایی کند.
به همین علت زنانی که آزمایش CVS را انجام می‌دهند باید در هفته‌های ۱۶ تا ۱۸ بارداری آزمایش خون دیگری برای بررسی تواند نقص لوله عصبی باز انجام دهند.

آزمایش چالش گلوکز
تست چالش گلوکز، واکنش بدن به قند (گلوکز) را بررسی می‌کند. تست چالش گلوکز در بارداری برای بررسی ابتلا به دیابت بارداری انجام می‌شود. تست چالش گلوکز در دو مرحله انجام می‌شود.
در مرحله‌ی اول، بیمار یک لیوان نوشیدنی حاوی قند را می‌نوشد و یک ساعت بعد میزان قند خون او اندازه‌گیری می‌شود. نتایج این تست مشخص می‌کنند که شخص به دیابت بارداری مبتلاست یا خیر.
اگر میزان قند خون، بیشتر از حد نرمال باشد، لازم است آزمایشات بیشتری به‌منظور تشخیص قطعی انجام گیرند. این آزمایش معمولاً بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام می‌شود.

استرپتوکوک گروه B
استرپتوکوک گروه B (GBS) نوعی باکتری است که در قسمت تحتانی ناحیه آلت تناسلی ۲۵ درصد از زنان وجود دارد. عفونت استرپتوکوک گروه B قبل از بارداری هیچ مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کند اما در صورتی که فرد باردار شود این باکتری می‌تواند موجب مشکلات خطرناکی شود.
GBS شایع‌ترین عامل عفونت‌های خطرناک و مرگبار مانند پنومونی و مننژیت در نوزادان نیز هست. نوزادان تازه به دنیا آمده ممکن است در دوران بارداری و یا در حین زایمان در معرض این عفونت قرار بگیرند.
پزشکان توصیه می‌کنند که تمامی زنان بین هفته‌های ۳۵ تا ۳۷ بارداری، تحت آزمایش غربالگری استرپتوکوک گروه B قرار بگیرند.
در صورتی که نتیجه آزمایش مثبت باشد یا به دلایلی، مادر در معرض خطر ابتلا به این عفونت باشد لازم است که درمان‌های لازم برای او صورت بگیرند.
کودکانی که مادر آن‌ها تحت درمان عفونت GBS بوده‌اند، تا ۲۰ برابر کمتر از سایر کودکان (که مادرانشان درمان نشده‌اند) در معرض خطر ابتلا به عفونت هستند.

ضربان قلب جنین
ممکن است در حین بارداری و همچنین در روند زایمان، پزشک بخواهد که ضربات قلب جنین و دیگر عملکردهای بدن او را چک کند. در تست ضربان قلب جنین، تعداد ضربان قلب و ریتم تپش قلب بررسی می‌شود.
میزان میانگین ضربان قلب جنین بین ۱۱۰ تا ۱۶۰ ضربان در دقیقه است. ضربان قلب جنین ممکن است با تغییر حالت رحم، کم یا زیاد شود. ضربان لب و الگوی تپش غیرعادی می‌تواند نشان دهد که اکسیژن کافی به جنین نمی‌رسد و یا مشکل دیگری بروز کرده است.
الگوی غیرعادی ضربان جنین در شروع روند زایمان نیز می‌تواند بدین معنا باشد که لازم است زایمان سزارین انجام شود.