علائم زگیل تناسلی، تشخیص و درمان آن

در این مطلب قصد داریم به معرفی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مقاربتی، یعنی زگیل تناسلی بپردازیم. این بیماری، هم مردان و هم زنان را مبتلا می‌کند و در صورت درمان‌نشدن ممکن است حتی به سرطان منجر شود. زگیل تناسلی یک نوع بیماری ویروسی و به‌شدت مسری است که بیش‌تر در افرادی دیده می‌شود که زندگی جنسی فعالی دارند. توجه داشته باشید تنها یک تماس جنسی برای انتقال این ویروس از مرد به زن یا بالعکس کافی است و کاندوم نیز نمی‌تواند به‌طور کامل از فرد در مقابل این ویروس محافظت کند. با «چطور» همراه باشید تا با این بیماری، علائم آن، روش‌های پیشگیری و درمان آن آشنا شوید.

تعریف زگیل تناسلی (عفونت HPV) و حقایقی درباره‌ی آن

-زگیل‌های تناسلی، برجستگی‌های خاکستری یا گوشتی‌رنگی هستند که در زنان و مردان در ناحیه‌ی تناسلی و اطراف مقعدشان به‌وجود می‌آیند؛

-زگیل‌های تناسلی گاهی اوقات با نام کوندیلوما آکومیناتا یا زگیل‌های مقاربتی نیز شناخته می‌شوند؛

-زگیل‌ تناسلی، شایع‌ترین بیماری انتقال‌پذیر از راه جنسی (STD) است که ویروس پاپیلومای انسانی آن را ایجاد می‌کند؛

-زگیل‌ تناسلی هم مردان و هم زنان را درگیر می‌کند و ممکن است در هر سنی به‌وجود آید؛

اکثر افراد مبتلا به زگیل‌های تناسلی بین ۱۷ تا ۳۳ سال سن دارند. زگیل‌های تناسلی بسیار مسری هستند و تنها یک‌ بار رابطه‌ی جنسی با فرد مبتلا به زگیل تناسلی می‌تواند باعث سرایت این عفونت شود؛

-گمان می‌رود زگیل‌های تناسلی در کودکان زیر ۳ سال به‌وسیله‌ی روش‌های غیرمقاربتی، مانند تماس مستقیم دست منتقل شوند؛ بااین‌حال در صورت وجود زگیل‌های تناسلی در کودکان باید احتمال سوء‌استفاده‌ی جنسی از آنها را نیز در نظر گرفت؛

-حدود ۲۰درصد از افراد آلوده به زگیل تناسلی به سایر بیماری‌های مقاربتی (STD) مبتلا خواهند شد.

چه عاملی باعث ابتلا به زگیل تناسلی (HPV) می‌شود؟

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) عامل ایجاد زگیل تناسلی شناخته می‌شود. بیش از ۱۰۰ نوع HPV شناسایی شده است که حدود ۴۰درصد از آنها، پتانسیل آلوده‌کردن ناحیه‌ی تناسلی را دارند.

-اکثر زگیل‌های تناسلی را دو نوع خاص از این ویروس (۱۱ و ۶ HPV) ایجاد می‌کنند و این دو نوع HPV به‌عنوان نوع‌های کم‌خطر در نظر گرفته می‌شوند؛ یعنی به‌ندرت باعث بروز سرطان می‌شوند. سایر انواع HPV، علل اصلی تغییرات پیش‌سرطانی و سرطان‌های دهانه‌ی رحم در خانم‌ها هستند. ۱۶ HPV یکی از انواع پرخطر HPV است که مسئول حدود ۵۰درصد از سرطان‌های دهانه‌ی رحم است. انواع ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۳۵، ۳۹، ۴۵، ۵۱، ۵۲، ۵۶، ۵۸، ۵۹ و ۶۸ HPV، سایر انواع ویروس HPV پرخطر هستند. انواع HPV پرخطر به انواع آنکوژنیک نیز معروف‌اند. گمان می‌رود تمامی نمونه‌های سرطان دهانه‌ی رحم (۱۰۰درصد نمونه‌ها) ناشی از عفونت HPV باشد.

-زگیل‌های معمولی با زگیل‌های تناسلی متفاوت‌اند و توسط انواع دیگر HPV که پوست را آلوده می‌کنند، به‌وجود می‌آیند.

این ذرات ویروسی می‌توانند از طریق سایش میکروسکوپی در ناحیه‌ی تناسلی که در طول فعالیت جنسی اتفاق می‌افتد، به داخل پوست و سطوح مخاطی نفوذ کنند؛ اما علائم این بیماری بلافاصله پس از آلوده‌شدن سلول‌ها به HPV ظاهر نمی‌شود و ممکن است یک دوره‌ی نهفتگی چندماهه تا چندساله داشته باشد. در طول دوره‌ی نهفتگی هیچ نشانه و علامتی از عفونت دیده نمی‌شود.

-به‌طور کلی حدود دوسوم از افرادی که با یک شریک جنسی آلوده به زگیل تناسلی رابطه‌ی جنسی برقرار می‌کنند، در عرض سه ماه به زگیل تناسلی دچار خواهند شد.

-زگیل‌های تناسلی به‌طور غیرمستقیم با استفاده از قرص‌های ضدبارداری مرتبط هستند؛ چون با مصرف این قرص‌ها احتمال برقراری رابطه‌ی جنسی محافظت‌نشده، داشتن چندین شریک جنسی و برقراری رابطه‌ی جنسی در سنین پایین افزایش می‌یابد.

علائم و نشانه‌های زگیل تناسلی (HPV) چیست؟

زگیل‌های تناسلی، بدون درد هستند؛ اما به‌علت محل قرارگیری، اندازه یا خارشی که ایجاد می‌کنند، می‌توانند آزاردهنده باشند.

-اندازه‌ی زگیل ممکن است کمتر از یک میلی‌متر باشد و در صورت به‌هم‌پیوستن چندین زگیل تا چند سانتی‌متر مربع نیز می‌رسد؛

-مردان و زنان مبتلا به زگیل‌های تناسلی، اغلب از خارش و ترشح و برجستگی‌های بدون درد شکایت می‌کنند؛

-در موارد نادر ممکن است مشکل اولیه‌ی فرد، خون‌ریزی یا انسداد ادراری باشد. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که زگیل، جلوی دهانه‌ی پیشابراه (مجرایی که ادرار از طریق آن از بدن خارج می‌شود) را می‌گیرد؛

-معمولا زگیل‌ها در بیش از یک ناحیه ایجاد می‌شوند؛

-ممکن است سابقه‌ی بیماری‌های مقاربتی قبلی یا هم‌زمان وجود داشته باشد.

توصیف‌های دقیق

-زگیل‌های تناسلی در مردان می‌توانند پیشابراه، آلت تناسلی، کیسه‌ی بیضه و ناحیه‌ی مقعد را آلوده کنند. این زگیل‌ها ممکن است به‌شکل توده‌های برجسته و نرم با سطحی هموار (روی بدنه‌ی آلت تناسلی) یا ناهموار با برآمدگی‌های انگشتی‌شکل بسیار (زگیل‌های مقعد) ظاهر شوند. بقیه ممکن است ظاهری شبیه مروارید و گل‌کلم یا سطح تیره و ناهمواری داشته باشند. اکثر این ضایعات برجسته هستند؛ اما برخی از آنها ممکن است مسطح بوده و فقط کمی بالاتر از سطح پوست باشند. گاهی اوقات ممکن است این ضایعات به‌وسیله‌ی مو پوشیده شوند یا در داخل پوست ختنه‌گاه مردانی که ختنه نشده‌اند، پنهان شوند.

-زگیل‌های تناسلی در زنان نیز ظاهر مشابهی دارند و معمولا در نواحی مرطوب لابیا مینور و دهانه‌ی واژن ایجاد می‌شوند. خانم‌ها در صورت مشاهده‌ی هرگونه ضایعه روی قسمت بیرونی اندام تناسلی‌شان باید به پزشک مراجعه کنند تا معاینه‌ی کاملی از کانال واژینال، گردن رحم و ناحیه‌ی آنورکتال آنها صورت بگیرد. اکثر زگیل‌های واژینال هیچ‌گونه علامتی ندارند. در موارد نادر ممکن است خانم‌ها پس از رابطه‌ی جنسی، دچار خون‌ریزی، خارش یا ترشح واژینال شوند.

آیا واکسنی برای پیشگیری از زگیل‌های تناسلی وجود دارد؟

-در سال ۲۰۰۶، یک واکسن HPV (گارداسیل) توسط FDA تأیید شد. این واکسن درحال‌حاضر برای مردان و زنان ۹ساله تا ۲۶ساله توصیه می‌شود. ثابت شده است این واکسن در پیشگیری از آلودگی به ۴ نوع از شایع‌ترین ویروس‌های HPV یعنی ۶، ۱۱، ۱۶ و ۱۸ در زنانی که قبلا به این ویروس آلوده نشده‌اند، ایمن و بسیار مؤثر است؛ با‌این‌حال این واکسن در کسانی که قبلا به HPV آلوده شده‌اند، چندان تأثیری ندارد و از فرد در برابر همه‌ی انواع عفونت‌های HPV محافظت نمی‌کند. مطالعاتی در جریان است تا مشخص شود آیا این واکسن در زنان مُسن نیز مؤثر و ایمن است یا نه.

-گارداسیل ۹ با ۴ نوع ویروس HPV در گارداسیل معمولی و ۵ نوع ویروس HPV دیگر شامل ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲ و ۵۸ (در کل ۹ نوع ویروس) مقابله می‌کند. این واکسن نیز برای زنان و مردان ۹ساله تا ۲۶ساله تأیید شده است.

-یک واکسن دیگر برای مقابله با انواع ۱۶ و ۱۸ HPV، سِرواریکس نام دارد. FDA این واکسن را برای خانم‌های ۱۰ساله تا ۲۵ساله تأیید کرد؛ اما در سال ۲۰۱۶ از بازار دارویی ایالات متحده جمع‌آوری شد.

-ازآنجاکه هیچ درمانی به‌طور کامل مؤثر نیست، پیشگیری از شیوع HPV که باعث زگیل‌های تناسلی و گاهی اوقات برخی سرطان‌ها می‌شود، بسیار مهم است. با استفاده از کاندوم و خودداری افراد آلوده از رابطه‌ی جنسی تا کامل‌شدن دوره‌ی درمان، احتمال سرایت زگیل تناسلی تا حد زیادی کاهش می‌یابد.

چه زمانی باید برای درمان زگیل‌های تناسلی (HPV) به‌دنبال کمک پزشکی بروید؟

اگر زگیل تناسلی دارید، پیش پزشک متخصص بروید و درباره‌ی گزینه‌های درمان با او مشورت کنید.

اگر زگیل‌هایتان خون‌ریزی دارد و نمی‌توانید خون‌ریزی آنها را با فشار مستقیم کنترل کنید، حتما برای معاینه به پزشک مراجعه کنید. پدیدآمدن زگیل‌هایی که دهانه‌ی پیشابراه را مسدود می‌کنند و به شما اجازه‌ی ادرارکردن نمی‌دهند، به‌معنای وجود وضعیتی اورژانسی است و باید در اسرع وقت به‌دنبال درمان‌کردن بروید.

آیا آزمایشی برای تشخیص زگیل تناسلی (HPV) وجود دارد؟

تشخیص اغلب براساس یافته‌های به‌دست‌آمده از سابقه و ظاهر زگیل‌های تناسلی انجام می‌شود.

-گاهی اوقات ضایعات فقط با یک تکنیک تقویتی به‌نام آستووایتنینگ (acetowhitening) تشخیص داده می‌شوند. این تکنیک شامل استفاده از محلول اسید استیک ۵درصد در ناحیه‌ی مشکوک به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه است. نواحی آلوده، سفید خواهند شد.

-ممکن است بزرگ‌نمایی ناحیه‌ی مربوطه (کولپوسکوپی) با استفاده از یک اسکوپ برای دیدن ضایعات ضروری باشد. در زنان ممکن است برای دیدن ضایعات در کانال واژن و روی گردنه‌ی رحم از یک کولپوسکوپ استفاده شود.

-به‌منظور پیداکردن شواهدی از عفونت HPV و سلول‌های غیرطبیعی در دهانه‌ی رحم، همیشه باید یک تست پاپ‌اسمیر معمولی انجام شود.

-اگر ضایعه، غیرعادی به‌نظر برسد یا پس از درمان، دوباره عود کند، بهتر است یک بیوپسی (نمونه‌برداری) انجام شود.

-برای تأیید وجود عفونت HPV می‌توان از تست‌های آزمایشگاهی خاص نیز استفاده کرد.

درمان‌های طبیعی یا خانگی برای بهبود زگیل‌های تناسلی (HPV)

ازآنجاکه زگیل‌های تناسلی به‌جز ظاهرشان اساسا هیچ علامتی ندارند، نیاز کمی به درمان خانگی احساس می‌شود؛ بااین‌حال مهم است که توجه داشته باشید چنین زگیل‌هایی وجود دارند.

-برای جلوگیری از واردآمدن ضربه و آسیب به ناحیه‌ی مدنظر که می‌تواند به خون‌ریزی منجر شود، اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهید؛

-مراقب باشید عفونت را به شریک جنسی‌تان منتقل نکنید؛

-ازآنجاکه خود زگیل‌ها عفونی هستند، از دست‌زدن به آنها اجتناب کنید. زگیل‌ها را نکَنید یا فشار ندهید.

روش‌های درمان زگیل تناسلی (HPV)

هیچ درمان مؤثر واحدی برای ازبین‌بردن زگیل‌های تناسلی وجود ندارد. چندین گزینه‌ی درمانی در دسترس هستند، بااین‌حال هیچ درمانی در ازبین‌بردن زگیل‌ها و پیشگیری از عود مجدد آنها در همه‌ی بیماران، صددرصد مؤثر نیست؛ همچنین در صورت آلوده‌شدن به ویروس پاپیلومای انسانی، امکان ازبین‌بردن عفونت آن وجود ندارد. ممکن است زگیل‌های تناسلی در ۱۰ تا ۲۰درصد از افراد، بدون هیچ درمان خاصی در طول یک دوره‌ی‌ ۳ تا ۴ماهه از بین بروند.

کرایوتراپی (سرمادرمانی):

این تکنیک، زگیل را با استفاده از نیتروژن مایع یا «کرایوپروب» فریز (منجمد) می‌کند. این روش معمولا به‌عنوان اولین درمان به‌کار می‌رود؛ چون احتمال پاسخگویی به این درمان زیاد است و عوارض جانبی بسیار معدودی دارد.

درمان لیزر:

این درمان برای زگیل‌های تناسلی وسیع یا عودکننده به‌کار می‌رود و ممکن است به بیهوشی عمومی، بی‌حسی منطقه‌ای (رژیونال) یا بی‌حسی موضعی نیاز داشته باشد. لیزر به‌طور فیزیکی، ضایعه‌ی ناشی از عفونت HPV را از بین می‌برد. معایب این روش عبارت‌اند از: هزینه‌ی زیاد، افزایش زمان بهبودی، به‌جای‌ماندن اثر زخم و ذرات ویروسی بالقوه‌ی عفونی در هوا که توسط پلوم لیزر ایجاد می‌شوند.

الکترودسیکاسیون:

این تکنیک از یک جریان الکتریکی برای ازبین‌بردن زگیل‌ها استفاده می‌کند. این روش می‌تواند در مطب با بی‌حسی موضعی انجام شود؛ البته توجه داشته باشید که پلوم دود حاصل ممکن است عفونی باشد.

چه داروهایی، زگیل تناسلی را درمان می‌کنند؟

داروهای متعددی برای درمان زگیل تناسلی وجود دارند و می‌توانند به‌عنوان جایگزینی برای سایر درمان‌ها به‌کار روند:

-پودوفیلوم رزین (Pod-Ben-۲۵، پودوفین) توسط پزشک، به‌صورت موضعی روی ناحیه‌ی مدنظر مالیده می‌شود؛

-پودوفیلوکس (کوندیلوکس) می‌تواند به‌صورت موضعی در خانه استفاده شود و نرخ درمان بالاتری نسبت به پودوفیلوم رزین دارد. پودوفیلوکس برای پیشگیری از زگیل تناسلی نیز مفید است؛

-اسید تری‌کلرواستیک یا اسید بی‌کلرواستیک به‌صورت موضعی به‌کار می‌رود؛ بااین‌حال نرخ پاسخ‌دهی پایین و میزان عود با این دارو بالاست و ممکن است باعث درد و سوزش شود؛

-فلوروئوراسیل ۵ (اِفودکس) مانند کرم به‌کار می‌رود، یک دوره‌ی درمان طولانی دارد، می‌تواند باعث سوزش و تحریک پوست شود و دارای عوارض جانبی بسیاری است؛

-اینترفرون آلفا - n۳ (آلفرون N)، یک داروی تزریقی برای زگیل‌هایی است که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، با‌این‌حال عوارض جانبی بسیاری دارد؛

-ایمی‌کیمود (آلدارا) به‌عنوان یک کرم به‌کار می‌رود و عارضه‌ی جانبی شایع آن، تحریک پوست در ناحیه‌ی مربوط است.

جراحی برای درمان زگیل‌های تناسلی

برداشتن زگیل‌ها می‌تواند به‌شکل یک جراحی سرپایی با بی‌حسی موضعی در داخل مطب انجام شود. این روش معمولا هنگامی به‌کار می‌رود که تعداد زگیل‌ها کم و اندازه‌ی آنها کوچک باشد. بریدن زگیل‌ها و برداشتن آنها از طریق جراحی در ریشه‌کن‌کردن آنها مؤثرتر از درمان‌های دارویی است؛ اما نرخ عود نسبتا بالایی دارد.

نکاتی که فرد مبتلا به زگیل تناسلی باید بداند

-دوره‌ی درمان را طبق دستور پزشک متخصص کامل کند؛

-زنان مبتلا به زگیل تناسلی باید برای انجام تست پاپ‌اسمیر و بررسی وجود عفونت HPV در کانال واژن و گردنه‌ی رحم به متخصص زنان مراجعه کنند. اگر زگیل‌های تناسلی با درمان اولیه به‌طور کامل بهبود نیافتند، فرد باید مجددا به پزشک یا متخصص پوست مراجعه کند و درباره‌ی گزینه‌های درمان جایگزین با آنها مشورت کند؛

-در بسیاری از مواقع، زگیل‌های تناسلی به درمان پاسخ نمی‌دهند یا حتی پس از عمل جراحی دوباره عود می‌کنند؛

-میزان عود سلول‌های غیرطبیعی روی دهانه‌ی رحم خانم‌ها با درمان شرکای جنسی آنها تغییر نمی‌کند؛

-احتمال عود زگیل‌های تناسلی پس از یک‌ سال، بیش از ۵۰درصد در نظر گرفته می‌شود و با عوامل زیر مرتبط است:

۱. عفونت عودکننده از یک شریک جنسی؛‌

آلوده‌شدن به چندین نوع HPV محتمل است.

۲. دوره‌ی نهفتگی بالقوه طولانی HPV؛

۳. ماندگاری ویروس در پوست اطراف، در فولیکول مو یا در محل‌هایی که در هنگام درمان از قلم افتاده‌اند؛

۴. ضایعات عمیق یا ضایعاتی که قابل‌شناسایی نیستند.

زگیل‌های تناسلی اغلب در طول حاملگی ظاهر می‌شوند یا تعدادشان افزایش می‌یابد. عفونت‌های خاموش نیز ممکن است فعال شوند. وجود زگیل‌های تناسلی در صورتی که در دهانه‌ی رحم یا مهبل قرار داشته باشند، می‌تواند زایمان طبیعی را دشوار سازد و زگیل‌های حاضر در این نواحی معمولا به‌راحتی خون‌ریزی می‌کنند. این زگیل‌ها اغلب بدون هیچ درمانی پس از بارداری از بین می‌روند؛ بااین‌حال خطر واقعی متوجه‌ی نوزادان تازه‌متولدشده است؛ چون ممکن است آنها در هنگام عبور از کانال زایمانِ آلوده، به این عفونت مبتلا شوند. HPV می‌تواند باعث بروز یک وضعیت بسیار جدی به‌نام پاپیلوماتوز راجعه‌ی تنفسی (RRP) در کودکان شود. این بیماری خطرناکی است که دستگاه تنفسی کودک را درگیر می‌کند. پاپیلوماها یا زگیل‌ها به‌سرعت ظاهر و پخش می‌شوند و گاهی اوقات می‌توانند راه تنفسی کودک را به‌طرز خطرناکی مسدود کنند.