غذای کمکی نوزاد، شروع و ده دانستنی مهم
در شش‌ماه ابتدایی تولد، کودک نیازی به استفاده از هیچ ماده غذایی دیگر و حتی آب را ندارد.
وقتی قرار است از سلامتی جسم و روح آدم‌ها سخن گفته‌شود، به‌هرحال بخشی از ماجرای آن به دوران کودکی و تغذیه نوزادی بازمی‌گردد. همه ما لذت خوردن غذا را با شیرمادر و اولین دقایق پس از قدم‌گذاشتن به دنیا آغاز می‌کنیم، اما این لذت مدت زیادی طول نمی‌کشد زیرا بناست کودک به‌زودی با دنیای طعم‌ها و مزه‌های مختلف آشنا شود. به همین سبب از شش‌ماهگی تغذیه تکمیلی آغاز می‌شود.
برای مادران جوانی که انتظار تولد فرزند خود را می‌کشند یا مادرانی که نوزادی دارند و می‌خواهند او را وارد سفره غذای خود کنند، نکات مبهم زیادی وجوددارد: چه‌وقت باید غذادادن به کودک را آغاز کنم؟ چه غذایی برای فرزندم بپزم؟ کودک باید چه‌میزان غذا بخورد که طبیعی باشد؟ و... بسیاری از سوالاتی است که در این مطلب به آن‌ها پاسخ می‌دهیم و درضمن توضیح خواهیم داد که از ابتدای آغاز دوره تغذیه تکمیلی، یعنی از شش‌ماهگی تا سه سالگی که تقریبا هیچ منع غذایی برای کودک وجود ندارد، چه نکته‌هایی را باید رعایت کنید.
انحصار شیرخوردن تا ۶ ماهگی
یک فوق‌تخصص نوزادان با بیان اینکه غذای کمکی برای شیرخوار باید پس از شش‌ماهگی شروع شود، می‌گوید: برخی مادران جوان با اصرار مادران خود، تغذیه کودک را از دو ماهگی یا گاهی کمتر از آن آغاز می‌کنند درحالی‌که علم پزشکی امروز می‌گوید تغذیه انحصاری با شیر مادر در شش‌ماه اول زندگی برای رشد و تکامل او از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و شروع تغذیه تکمیلی قبل از شش ماهگی به دلیل آماده‌نبودن دستگاه گوارش شیرخوار برای پذیرش غذاهای دیگر غیر از شیر اقدامی نادرست است.
دکتر رضا سعیدی تاکید می‌کند: از طرف دیگر، شروع زودرس تغذیه تکمیلی سبب کاهش مدت‌زمان مکیدن پستان مادر می‌شود و ممکن است غذای کمکی در مقایسه با شیر مادر، انرژی و مواد مغذی کمتری به کودک برساند که موجب اختلال رشد کودک و در نهایت سوءتغذیه او می‌شود. همچنین زودشروع‌کردن تغذیه تکمیلی احتمال بروز حساسیت به بعضی از مواد غذایی را در کودک افزایش می‌دهد.
قبل از ۶ ماهگی، فقط مولتی‌ویتامین بدهید
وی اضافه می‌کند: در شش‌ماه ابتدایی تولد، کودک نیازی به استفاده از هیچ ماده غذایی دیگر و حتی آب را ندارد. شیرمادر بهترین و کامل‌ترین غذا برای شیرخواران زیر شش‌ماه است و به‌تنهایی به‌علاوه قطره مولتی‌ویتامین تمام نیازهای تغذیه‌ای شیرخوار را تامین می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، یادآور می‌شود: غذای کمکی برای شیرخوار باید پس از شش‌ماهگی شروع شود، زیرا پس از شش‌ماهگی نیازهای غذایی شیرخوار به‌تنهایی با شیر برآورده نمی‌شود. از سن شش‌ماهگی به بعد شیرخوار علاوه‌بر شیر مادر به غذاهای سالم، مناسب، کم‌حجم و پرانرژی نیاز دارد.
دکتر سعیدی می‌افزاید: در ابتدا باید تغذیه کودک از غلات ساده مانند برنج شروع شود و پس از یکی‌دوماه استفاده از غذا‌هایی مانند لعاب برنج و فرنی، باید حبوبات و گوشت را نیز به این رژیم غذایی اضافه‌کرد. بهترین غذا در این زمان سوپ است.
دیرغذا خوردن کودک هم آسیب‌رسان است
این فوق تخصص نوزادان و کودکان ادامه می‌دهد: اگر غذای کمکی دیر شروع شود، کودک تمایل خود را به خوردن غذاهای دیگر و امتحان‌کردن مزه و طعم‌های جدید از دست می‌دهد و همچنین تکامل عمل جویدن به تعویق می‌افتد و کودک غذای دیگری جز شیرمادر یا مایعات را نمی‌خورد که این خود منجر به کم‌غذایی، اختلال رشد و سوءتغذیه می‌شود.
وی تاکید می‌کند: استفاده از غذای کمکی در مقایسه با شیرمادر، انرژی و مواد مغذی کمتری به کودک می‌رساند که موجب اختلال رشد کودک و درنهایت سوءتغذیه او می‌شود.
دکتر سعیدی با بیان اینکه پس از یک سالگی ، کودک باید اول با غذا و سپس با شیر مادر تغذیه شود، می‌گوید: پس از یک‌سالگی کودک باید با غذای سفره تغذیه شود و به دلیل اینکه تا پنج‌سالگی زمان شکل‌گیری عادات غذایی افراد است، والدین باید از ایجاد عادات غذایی بد مانند عادت به غذاهای خیلی شیرین یا خیلی ترش در کودک جلوگیری کنند.
١٠دانستنی در آغاز غذای کمکی
١- مواد غذایی را چه از نظر مقدار و چه از نظر نوع، کم‌کم به برنامه شیرخوار اضافه کنید.
٢- از یک نوع غذای ساده شروع کنید و کم‌کم مخلوطی از چند نوع غذا به او بدهید.
٣- بین اضافه‌کردن مواد غذایی مختلف حدود ۵تا٧روز فاصله بگذارید.
4- غذاها را با قاشق و مایعات را با لیوان به شیرخوار بدهید.
۵- هنگام دادن غذاهای نیمه‌جامد و جامد، شیرخوار را در وضعیت نشسته قرار دهید.
6- در صورت باقی ماندن غذا، می‌توانید آن را به مدت ٢۴ساعت در یخچال نگهداری کنید. در غیر این صورت، آن را در فریزر بگذارید.
۷- تا یک‌سالگی به غذای کودک نمک و ادویه اضافه نکنید.
8- مصرف حتی مقدار کمی گوشت ارزش غذایی را افزایش می‌دهد. بدین منظور، از هرنوع گوشت مانند گوشت گوسفند، گوساله، مرغ و ماهی که در دسترس دارید مصرف کنید.
۹- به کودک مبتلا به اسهال یا هرنوع بیماری عفونی دیگر، غذای کافی بدهید.
10- اولین غذایی را که می‌خواهید به کودک بدهید کمی غلیظ‌تر از شیر تهیه کنید و سپس به‌تدریج غذاهای نیمه جامد و جامد به او بدهید.
سن نوزاد، نوع غذا
هفت‌ماهگی: هدف آن است که شیرخوار با طعم غذا و خوردن آن به‌وسیله قاشق آشنا شود. بهتر است غذادادن را با فرنی و هریره و سپس سوپ آغاز کنید. سوپ با غلظت ماست تهیه می‌شود و مخلوطی از گوشت، برنج و هویج است که از روزهای بعد سیب‌زمینی و سبزی‌ها دیگر به آن اضافه می‌شود.
هشت‌ماهگی: در این ماه به غذای کودک زرده تخم‌مرغ پخته و سفت‌شده اضافه می‌کنیم که از اندازه یک نخود آغازشده و ظرف مدت دَه روز به یک زرده کامل می‌رسد. همچنین در این ماه باید به غذای کودک بلغور جو، گندم و میوه‌های رسیده و نرم‌شده مانند سیب، گلابی، هلو، زردآلو، طالبی، آلو و هندوانه اضافه کنید.
نُه‌ماهگی: در این ماه حبوبات به غذای کودک اضافه می‌شود که حتما باید از قبل خیس شده و آب آن‌ها را دور بریزید. بهتر است هر سه‌روز یک‌بار یکی از انواع حبوبات را به برنامه غذایی شیرخوار اضافه کنید. اضافه‌کردن عدس یا ماش جوانه‌زده به سوپ، پوره یا فرنی، ارزش غذایی آن را زیاد می‌کند.
دَه، یازده، دوازده‌ماهگی : طی این سه ماه تنوع، قوام و دفعات غذاها موجب می‌شود که مهارت جویدن در کودک تقویت شود. دقت داشته باشید که در این سنین حضور مادر یا پرستار کودک هنگام غذاخوردن ضروری است. از دَه‌ماهگی به بعد می‌توان انواع کته‌ها و خوراک‌ها را به شیرخوار خوراند. دفعات تغذیه چهارتاپنج بار در روز و مقدار آن بنا به میل شیرخوار است.
گاهی باید غذا را از ۴ماهگی شروع کرد
دکتر عبدالعلی خوارزمی، متخصص اطفال با اشاره به اینکه اصل شروع وعده‌های غذایی از شش ماهگی است؛ اما گاهی استثناء دارد، می‌گوید: ما به مادران توصیه می‌کنیم تا قبل از شش‌ماهگی جز شیرمادر و قطره ویتامین آ+د به کودک چیز دیگری ندهند؛ اما در‌صورتی‌که کودک نارس به دنیا آمده یا رشد خوبی نداشته باشد، مادر اجازه دارد از چهارماهگی خوراندن غذا به کودک را آغاز کند.استاد دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد ادامه می‌دهد: به چنین‌کودکی حتی خوراندن قطره آهن در چهار ماهگی هم توصیه می‌شود. به‌همین‌سبب لازم است تمام تغییرات قد و وزن کودک خود را براساس نمودار رشد، به پزشک اطلاع دهید.
برای مادران جوانی که انتظار تولد فرزند خود را می‌کشند یا مادرانی که نوزادی دارند و می‌خواهند او را وارد سفره غذای خود کنند، نکات مبهم زیادی وجوددارد: چه‌وقت باید غذادادن به کودک را آغاز کنم؟ چه غذایی برای فرزندم بپزم؟ کودک باید چه‌میزان غذا بخورد که طبیعی باشد؟ و... بسیاری از سوالاتی است که در این مطلب به آن‌ها پاسخ می‌دهیم و درضمن توضیح خواهیم داد که از ابتدای آغاز دوره تغذیه تکمیلی، یعنی از شش‌ماهگی تا سه سالگی که تقریبا هیچ منع غذایی برای کودک وجود ندارد، چه نکته‌هایی را باید رعایت کنید.
انحصار شیرخوردن تا ۶ ماهگی
یک فوق‌تخصص نوزادان با بیان اینکه غذای کمکی برای شیرخوار باید پس از شش‌ماهگی شروع شود، می‌گوید: برخی مادران جوان با اصرار مادران خود، تغذیه کودک را از دو ماهگی یا گاهی کمتر از آن آغاز می‌کنند درحالی‌که علم پزشکی امروز می‌گوید تغذیه انحصاری با شیر مادر در شش‌ماه اول زندگی برای رشد و تکامل او از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و شروع تغذیه تکمیلی قبل از شش ماهگی به دلیل آماده‌نبودن دستگاه گوارش شیرخوار برای پذیرش غذاهای دیگر غیر از شیر اقدامی نادرست است.
دکتر رضا سعیدی تاکید می‌کند: از طرف دیگر، شروع زودرس تغذیه تکمیلی سبب کاهش مدت‌زمان مکیدن پستان مادر می‌شود و ممکن است غذای کمکی در مقایسه با شیر مادر، انرژی و مواد مغذی کمتری به کودک برساند که موجب اختلال رشد کودک و در نهایت سوءتغذیه او می‌شود. همچنین زودشروع‌کردن تغذیه تکمیلی احتمال بروز حساسیت به بعضی از مواد غذایی را در کودک افزایش می‌دهد.
قبل از ۶ ماهگی، فقط مولتی‌ویتامین بدهید
وی اضافه می‌کند: در شش‌ماه ابتدایی تولد، کودک نیازی به استفاده از هیچ ماده غذایی دیگر و حتی آب را ندارد. شیرمادر بهترین و کامل‌ترین غذا برای شیرخواران زیر شش‌ماه است و به‌تنهایی به‌علاوه قطره مولتی‌ویتامین تمام نیازهای تغذیه‌ای شیرخوار را تامین می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، یادآور می‌شود: غذای کمکی برای شیرخوار باید پس از شش‌ماهگی شروع شود، زیرا پس از شش‌ماهگی نیازهای غذایی شیرخوار به‌تنهایی با شیر برآورده نمی‌شود. از سن شش‌ماهگی به بعد شیرخوار علاوه‌بر شیر مادر به غذاهای سالم، مناسب، کم‌حجم و پرانرژی نیاز دارد.
دکتر سعیدی می‌افزاید: در ابتدا باید تغذیه کودک از غلات ساده مانند برنج شروع شود و پس از یکی‌دوماه استفاده از غذا‌هایی مانند لعاب برنج و فرنی، باید حبوبات و گوشت را نیز به این رژیم غذایی اضافه‌کرد. بهترین غذا در این زمان سوپ است.
دیرغذا خوردن کودک هم آسیب‌رسان است
این فوق تخصص نوزادان و کودکان ادامه می‌دهد: اگر غذای کمکی دیر شروع شود، کودک تمایل خود را به خوردن غذاهای دیگر و امتحان‌کردن مزه و طعم‌های جدید از دست می‌دهد و همچنین تکامل عمل جویدن به تعویق می‌افتد و کودک غذای دیگری جز شیرمادر یا مایعات را نمی‌خورد که این خود منجر به کم‌غذایی، اختلال رشد و سوءتغذیه می‌شود.
وی تاکید می‌کند: استفاده از غذای کمکی در مقایسه با شیرمادر، انرژی و مواد مغذی کمتری به کودک می‌رساند که موجب اختلال رشد کودک و درنهایت سوءتغذیه او می‌شود.
دکتر سعیدی با بیان اینکه پس از یک سالگی ، کودک باید اول با غذا و سپس با شیر مادر تغذیه شود، می‌گوید: پس از یک‌سالگی کودک باید با غذای سفره تغذیه شود و به دلیل اینکه تا پنج‌سالگی زمان شکل‌گیری عادات غذایی افراد است، والدین باید از ایجاد عادات غذایی بد مانند عادت به غذاهای خیلی شیرین یا خیلی ترش در کودک جلوگیری کنند.
١٠دانستنی در آغاز غذای کمکی
١- مواد غذایی را چه از نظر مقدار و چه از نظر نوع، کم‌کم به برنامه شیرخوار اضافه کنید.
٢- از یک نوع غذای ساده شروع کنید و کم‌کم مخلوطی از چند نوع غذا به او بدهید.
٣- بین اضافه‌کردن مواد غذایی مختلف حدود ۵تا٧روز فاصله بگذارید.
4- غذاها را با قاشق و مایعات را با لیوان به شیرخوار بدهید.
۵- هنگام دادن غذاهای نیمه‌جامد و جامد، شیرخوار را در وضعیت نشسته قرار دهید.
6- در صورت باقی ماندن غذا، می‌توانید آن را به مدت ٢۴ساعت در یخچال نگهداری کنید. در غیر این صورت، آن را در فریزر بگذارید.
۷- تا یک‌سالگی به غذای کودک نمک و ادویه اضافه نکنید.
8- مصرف حتی مقدار کمی گوشت ارزش غذایی را افزایش می‌دهد. بدین منظور، از هرنوع گوشت مانند گوشت گوسفند، گوساله، مرغ و ماهی که در دسترس دارید مصرف کنید.
۹- به کودک مبتلا به اسهال یا هرنوع بیماری عفونی دیگر، غذای کافی بدهید.
10- اولین غذایی را که می‌خواهید به کودک بدهید کمی غلیظ‌تر از شیر تهیه کنید و سپس به‌تدریج غذاهای نیمه جامد و جامد به او بدهید.
سن نوزاد، نوع غذا
هفت‌ماهگی: هدف آن است که شیرخوار با طعم غذا و خوردن آن به‌وسیله قاشق آشنا شود. بهتر است غذادادن را با فرنی و هریره و سپس سوپ آغاز کنید. سوپ با غلظت ماست تهیه می‌شود و مخلوطی از گوشت، برنج و هویج است که از روزهای بعد سیب‌زمینی و سبزی‌ها دیگر به آن اضافه می‌شود.
هشت‌ماهگی: در این ماه به غذای کودک زرده تخم‌مرغ پخته و سفت‌شده اضافه می‌کنیم که از اندازه یک نخود آغازشده و ظرف مدت دَه روز به یک زرده کامل می‌رسد. همچنین در این ماه باید به غذای کودک بلغور جو، گندم و میوه‌های رسیده و نرم‌شده مانند سیب، گلابی، هلو، زردآلو، طالبی، آلو و هندوانه اضافه کنید.
نُه‌ماهگی: در این ماه حبوبات به غذای کودک اضافه می‌شود که حتما باید از قبل خیس شده و آب آن‌ها را دور بریزید. بهتر است هر سه‌روز یک‌بار یکی از انواع حبوبات را به برنامه غذایی شیرخوار اضافه کنید. اضافه‌کردن عدس یا ماش جوانه‌زده به سوپ، پوره یا فرنی، ارزش غذایی آن را زیاد می‌کند.
دَه، یازده، دوازده‌ماهگی : طی این سه ماه تنوع، قوام و دفعات غذاها موجب می‌شود که مهارت جویدن در کودک تقویت شود. دقت داشته باشید که در این سنین حضور مادر یا پرستار کودک هنگام غذاخوردن ضروری است. از دَه‌ماهگی به بعد می‌توان انواع کته‌ها و خوراک‌ها را به شیرخوار خوراند. دفعات تغذیه چهارتاپنج بار در روز و مقدار آن بنا به میل شیرخوار است.
گاهی باید غذا را از ۴ماهگی شروع کرد
دکتر عبدالعلی خوارزمی، متخصص اطفال با اشاره به اینکه اصل شروع وعده‌های غذایی از شش ماهگی است؛ اما گاهی استثناء دارد، می‌گوید: ما به مادران توصیه می‌کنیم تا قبل از شش‌ماهگی جز شیرمادر و قطره ویتامین آ+د به کودک چیز دیگری ندهند؛ اما در‌صورتی‌که کودک نارس به دنیا آمده یا رشد خوبی نداشته باشد، مادر اجازه دارد از چهارماهگی خوراندن غذا به کودک را آغاز کند.استاد دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد ادامه می‌دهد: به چنین‌کودکی حتی خوراندن قطره آهن در چهار ماهگی هم توصیه می‌شود. به‌همین‌سبب لازم است تمام تغییرات قد و وزن کودک خود را براساس نمودار رشد، به پزشک اطلاع دهید.
منبع:
روزنامه شهرآرا
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼