رفتار والدین با فرزند اوتیسم، نحوه صحیح آن

اوتیسم یکی از اختلالات نسبتا شایع و شدیدی می باشد که بسیاری از خانواده ها را درگیر کرده است. والدین کودکان اوتیستیک در این بین ممکن است بیشترین درگیری را چه به لحاظ زمانی چه روانی با کودک خود داشته باشند. ممکن است برخی از آن ها خود را در این زمینه مقصر بدانند و فکر کنند در ابتلای کودکشان به اختلال نقش داشته اند. در واقع نقش مادر در ابتلای کودک به اختلال چندان واضح و روشن نیست و علل چندگانه ای برای ابتلای کودک وجود دارد. اما چیزی که مهم است این می باشد که والدین کودک اوتیستیک چه نقشی در پرورش دادن و تربیت کودکشان دارند؟ آن ها با دانستن نقش خود و در عین حال اهمیت دادن به خود و سلامتی شان می توانند قدم های بزرگی برای کودک اوتیستیک خود بردارند.

کودک اوتیستیک

اوتیسم یک اختلال عصبی-رشدی است که در جریان رشد بروز و ظهور پیدا می کند. از نشانه های اصلی این اختلال فقدان توانایی ارتباطی و ایجاد تعاملات اجتماعی است.

کودک اوتیستیک از رفتارهای غیر کلامی برای ارتباطات اجتماعی استفاده نمی کند و متناسب با سطح رشدی اش نمی تواند روابط با همسالان و بزرگسالان ایجاد کند. چنین کودکانی احتمالا در زبان گفتاری تاخیر دارند یا به طور کلی مهارت های کلامی را پرورش نمی دهند. ممکن است از زبان به شکل قالبی استفاده کنند و نمی توانند بازی های تخیلی و تقلیدی داشته باشند.

کودکان اوتیستیک معمولا رفتارهای غالبی و کلیشه ای از خود نشان می دهند. مثلا ممکن است به شکل عجیبی به یک رفتار محدود و تکراری بچسبد، یا به برخی اشیا دلبستگی نشان دهد.

والدین کودک اوتیستیک

والدین کودکان اوتیستیک یا کودکانی که به هر نحوی با یک اختلال دست و پنجه نرم می کنند، دچار فشار های روحی و روانی زیادی می شوند. کوچکترین مریضی و بیماری کودک منجر به بروز علائم استرس شدید والدین شده و فشار روانی زیادی برای آن ها ایجاد می کند. اختلال اوتیسم که تقریبا از حدود سه سالگی خود را نشان می دهد، اختلال شدیدی است که عملکرد کودک را شدیدا مختل می کند. والدین بعد از مواجه شدن با اینکه کودکشان مبتلا به اوتیسم می باشد مراحل مختلفی را طی میکنند:

- اولین مرحله انکار می باشد. در این مرحله والدین نمی خواهند بپذیرند که کودکشان مبتلا به اختلال اوتیسم است و جوری رفتار می کنند که انگار چنین چیزی وجود ندارد. برخی والدین در این مرحله بارها و بارها به متخصصان مختلف مراجعه می کنند و فکر می کنند متخصص اشتباه می کند.

- دومین مرحله، خشم و عصبانیت است. آن ها از اینکه این اتفاق برای آن ها و فرزند دلبندشان افتاده عصبانی هستند و مدام این سوال را می پرسند: چرا من؟ این خشم ممکن است معطوف به خود کودک شود، به همسر نشان داده شود و یا به شکل پرخاشگرانه متخصصان و سایر اطرافیان را درگیر کند.

- در مرحله سوم مادر و پدر دچار غم، اندوه و احساس گناه می شوند. گویا آرزوهایی که برای کودکشان داشته به باد رفته و حال با این واقعیت مواجه شده اند که کودکشان دچار یک مشکل واقعی است که ممکن است حتی خودشان در آن نقش داشته باشند. آن ها خود را مقصر می دانند و سرزنش می کنند.

- نهایتا بعد از سه مرحله فوق افراد به سازگاری و پذیرش می رسد. هنوز هم احساسات فوق را تجربه می کنند ولی می توانند با آن ها کنار بیایند و به نفع کودک قدم هایی بردارند و در جهت بهبود زندگی کودکش تلاش کنند.

نقش والدین در ابتلای کودک به اوتیسم

ترکیبی از عوامل هستند که باعث می شوند کودک در جریان رشد تفاوت هایی در ساختار مغزی و عصبی خود نشان بدهد. هر یک از این عوامل، عامل خطر نامیده می شوند. عوامل خطر به دو دسته عوامل ژنتیکی و محیطی تقسیم می شوند. اوتیسم در کودکانی که قبلا سابقه خانوادگی داشته است، بیشتر دیده می شود. یعنی والدین چه مادر چه پدر می توانند این عامل ژنتیکی را منتقل کرده باشند.

عوامل محیطی مانند قرار گرفتن مادر در معرض سرب و سایر آلودگی های محیطی، شرایط استرس زای پیش از تولد، زایمان دشوار و عواملی از این دست همگی ممکن است در اختلال دخیل باشند.

یکی از نظریات ابتدایی در مورد علت ابتلای کودکان به اوتیسم این می باشد که مادران یخچالی باعث می شوند کودکشان مبتلا به اوتیسم شود. مادران یخچالی مادرانی می باشند که خالی از عاطفه و واکنش صحیح نسبت به کودک تازه متولد شده می باشند و به همین علت رشد عاطفی و اجتماعی کودک خود را متوقف می کنند یعنی چیزی که در کودکان اوتیستیک دیده می شود. ممکن است این ویژگی در مادران مشکلاتی در کودکان به وجود آورد یا مشکلاتشان را تداوم بخشد ولی این چیزی نیست که بتواند علت اصلی اختلال اوتیسم قلمداد شود.

در واقع مادران می توانند ناقل بیماری بوده، یا قبل از زایمان در شرایطی قرار بگیرند که احتمال ابتلا بالا برود اما چیزی که واضح می باشد این است که نمی توان مادر را برای ابتلای کودکش به اختلال اوتیسم سرزنش کرد یا هیچ مادری نیست که دوست داشته باشد یا از عمد زمینه را برای این اختلال فراهم کرده باشد.

نقش والدین در پرورش کودک مبتلا به اوتیسم

نقش والدین هنگامی که کودک با یک اختلال مواجه می شود بسیار پررنگ تر می شود. یکی از وظایف والدین کودکان اوتیستیک آگاهی از راه های شناسایی اوتیسم است. تا بتوانند به موقع برای درمان اقدام کرد. کودکی که با اختلالی فراگیر مثل اوتیسم درگیر است، نیاز به توجه و مراقبت بیشتری دارد تا بتواند مسیر زندگی اش را طی کند. در چنین شرایطی والدین به ویژه مادر بیشترین نقش را بر عهده دارد.

در واقع والدین دلسوزی که مراحل گفته شده را طی کرده باشند و به پذیرش بیماری کودک خود رسیده باشند، بدون احساس شرم در جامعه حضور پیدا کرده و به دنبال کمک های تخصصی برای کودک خود بر می آیند. بسیاری از کودکان اوتیستیک اگر کمک های حرفه ای دریافت کنند و در مسیر رشد و بالندگی قرار گیرند، زندگی با کیفیت تری را تجربه خواهند کرد.

والدینی که توجه همه جانبه به کودک خود می کنند، کمک های تخصصی برای او فراهم می کنند، استعدادهای کودک اوتیستیک خود را می شناسند و برای آن انرژی و وقت صرف می کنند، نقش ویژه ای در بهبود زندگی فرزندشان دارند.

نقطه مقابل این ماجرا، والدینی هستند که این مسئله را نپذیرفته اند و در خشم و اندوه خود به مدت طولانی باقی مانده اند. این والدین فرصت های مناسب جهت آموزش و تعلیم کودک خود را از دست می دهند و ممکن است مانع پیشرفت کودک خود شوند. در چنین مواردی والدین کودک اوتیستیک با مراجعه به یک روانشناس برای دریافت مشاوره خانواده جهت سازگار شدن بسیار مفید می باشد.

سلامت والدین کودک اوتیستیک

یک مادر کودک اوتیستیک نیاز به حمایت و مراقبت های ویژه ای دارد. چنین مادری نیاز به حمایت شدید همسرش و مشارکت وی در برنامه های نگهداری و توان بخشی کودک دارد. علی الخصوص اگر فرزند یا فرزندان دیگری هم وجود داشته باشند که آن ها هم نیاز های عاطفی و جسمانی خود را دارند.

والدینی که سلامت جسمانی و روانیشان به خطر بیفتد، به خوبی نمی توانند از فرزندانشان مراقبت کنند. پس برای اینکه نقش مادری و پدری خود را ایفا کنند نیاز به حمایت و کمک های جامعه و اطرافیان و داشتن اوقاتی برای استراحت و فاصله گرفتن از مشکلشان دارند. اطرافیان و دوستان به خوبی می توانند این کمک را به مادر و پدر یک کودک اوتیستیک ارائه کنند.

والدین کودکان اوتیستیک باید به فکر نیاز های فردی خود نیز باشند. در واقع از خودگذشتگی بیش از حد و نادیده گرفتن خود باعث به خطر افتادن زندگی و سلامت روان خود آن ها می شود.