تنبیه بدنی کودکان، چرا درست نیست؟

پسر ۶ ساله ام را زیاد تشویق می کنم و کلا رابطه خوبی با یکدیگر داریم. اما گاهی مجبور می شوم که از تنبیه هم استفاده کنم، بنابراین می خواستم بدانم که چه روش هایی برای این کار صحیح است؟
زهرا حسین زاده ملکی ـ روان شناس: مسلما کودک برای یادگیری رفتار صحیح به راهنمایی بزرگسالان و به خصوص والدین نیاز دارد زیرا از لحاظ رشد شناختی هنوز به آن مرحله از رشد دست نیافته است که بتواند خوب را از بد تشخیص دهد. با این وجود، معمولا زمانی که اسم تنبیه به میان می آید اغلب افراد به یاد تنبیه بدنی یا سرزنش و دعوا کردن بچه ها می افتند؛ شیوه هایی که از رایج ترین روش های تنبیه و همچنین از جمله اشتباهات والدین در شکل دهی به رفتار کودک محسوب می شود.

چرا تنبیه بدنی مناسب نیست
در ادامه به دلایلی که تنبیه بدنی و استفاده از خشونت را به یک شیوه آسیب زا تبدیل می کند می پردازیم:
- تنبیه بدنی معمولا بیش از آن که به منظور آموزش و یا نهی کودک از رفتار غلط به کار رود اغلب فقط شیوه ای است برای این که والدین خشم خود را تخلیه کنند بنابراین نه تنها آموزشی در پی ندارد بلکه رابطه مثبت والد- فرزندی را نیز تخریب می کند.
- کودکان علاقه دارند که با بزرگسالان همانندسازی کنند. این روش های تنبیه باعث می شود تا الگوی رفتاری نادرستی را بیاموزند و در برخورد با همسالان خود نیز همین شیوه ها را استفاده کنند.
- تنبیه بدنی تمایل کودک به برقراری رابطه دوستانه با والدین را کاهش می دهد بنابراین در مواقعی که به راهنمایی والدین نیاز دارد ممکن است به خاطر ترس از تنبیه شدن، آنان را در جریان مشکلش قرار ندهد و از شیوه های ناکارآمد استفاده کند.
- پس از مدتی کودک نسبت به نظر والدین و حتی تنبیه آنان بی تفاوت می شود و والدین مجبورند برای وادارکردن کودک به اطاعت از تنبیه هایی با شدت بیشتر استفاده کنند.
- اعتماد به نفس کودکانی که همیشه تنبیه بدنی می شوند، اغلب خدشه دار می شود.
- احساس حقارت در این بچه ها بسیار شدید است. همین امر باعث می شود تا در بزرگسالی توانایی ابراز وجود و «نه» گفتن را نداشته باشند.
- شیوه های نادرست تنبیه می تواند باعث افزایش لجبازی کودکان و حتی زمینه ساز ابتلا به اختلال های روان شناختی شود.

جایگزین تنبیه بدنی
برای هدایت رفتار کودک می توان از روش های جایگزین و مناسب تری استفاده کرد یکی از بهترین شیوه ها نادیده گرفتن رفتار نامطلوب است در ادامه، جایگزین هایی برای تنبیه بدنی ارائه می شود:
-بهترین روش برای آموزش رفتار صحیح به کودکان تشویق کردن آنان و توجه نشان دادن در هنگام انجام آن رفتار است؛ زیرا والدین اغلب بیش از آن که به کودکان بیاموزند که چه رفتاری صحیح است فقط در مقابل رفتارهای نادرست آن ها واکنش نشان می دهند.
- اگر همواره رفتارهای مطلوب کودک را مورد توجه و تشویق قرار دهید کودک نیز تمایل پیدا می کند تا با کارهایی نظر والدین را جلب کند و در نتیجه توجه آنان برایش اهمیت می یابد. بنابراین می توان رفتار نامطلوب او را نادیده گرفت و در واقع کودک را در این شرایط از توجه خود محروم نکرد. باز هم تاکید می شود که در کنار این گونه برخوردها باید رفتارهای مثبت کودک مورد تمجید قرار گیرد.
-در مقابل رفتار نامطلوب کودک باید مکررا بی توجهی را به کار برد، زیرا استفاده متناوب از این شیوه، باعث می شود اهمیت نامطلوب بودن رفتار در ذهن کودک به درستی پایه ریزی نشود. همچنین ثبات در کاربرد این شیوه نشان می دهد که رفتار بد همواره بد است.
- بی توجهی به رفتار نباید با خشونت همراه باشد در واقع نادیده گرفتن به معنی قهر کردن نیست. بلکه به معنی مدیریت ارائه توجه است.
- پس از آن که رفتار نامناسب کودک نادیده گرفته شد منتظر باشید تا یک رفتار مطلوب از او سر بزند، از این طریق دوباره او را مورد تحسین قرار دهید تا تفاوت واکنش والدین نسبت به رفتارهایش را احساس کند.
- پیش از کاربرد این شیوه، رفتارهای کودک را طبقه بندی و سپس مدت و شدت نادیده گرفتن رفتار را مناسب با آن تنظیم کنید. از این طریق کودک اهمیت رفتارهای گوناگون را بهتر درک می کند.
- بهتر آن است که والدین در رفتار با کودک به صورت هماهنگ واکنش نشان دهند، در جریان تغییر شیوه رفتار باشند و در صورت اختلاف نظر در مورد تربیت کودک مشکلات خود را در فضایی دور از چشم کودک بررسی کنند.
- مناسب ترین برخورد آن است که باعث شود کودک به ناپسند بودن رفتار خود پی ببرد نه آن که کلیت شخصیت و ویژگی هایش زیر سوال برود.