باد شکم زیاد در کودکان، علت چیست؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: من ۲۸ سال دارم. ۶ سال ازدواج کردم، در سن ۲۵ سالگی باردار شدم و فرزند اول دختر وزن موقع تولد ۲۷۵۰ و الان ۱۷ ماهشه وزن ۱۰ کیلو ۱۱ دندان دارد ولی اصلا جویدن غذا بلد نیست پسته خیار... می خوره اما اگه یه تیکه غذا تو دهانش باشد استفراغ میکنه حتما باید غذا نرم شده باشه و یه چیز که می گذارم دهانش بدون اینکه مزه آن را بچشد برمیگرداند شب ها تو خواب جیغ می کشد و گریه می کند و باد شکم زیاد دارد.
پاسخ دکتر محمود بنی اعمام، متخصص بیماریهای کودکان و نوزادان:
هرچند تا یک سال اول تولد در برنامه غذایی نوزاد غذای جویدنی جای ندارد و بعد از آن به تدریج به غلظت و حجم غذا افزوده می شود تا قابلیت جویدن و هضم عذا را بدست می آورند. توصیه می شود از این پس دیگر غذاها را میکس و له نکنید و بگذارید غذا کمی سفت باشد. احتمالا فرزند شما به این شیوه غذا خوردن عادت کرده است که بهتر است به مرور زمان این عادت را در او از بین ببرید. همچنین گاهی علت استفراغ کودک یعنی غذا را بیش از نیاز به او داده اید. اما در صورت تداوم این حالت باید از جهت لوزه سوم تحت نظر متخصص اطفال یا گوش و حق و بینی بررسی شود، زیرا اختلالات لوزه بلع غذا را با مشکل مواجه می کند که تحت نظر پزشک باید به آن رسیدگی شود.
عدم جویدن غذا خود می‌تواند یکی از علل نفخ و بی قراری بچه باشد و ماساژ ملایم شکم کودک، می تواند از تا حدی مشکل او را برطرف کند.

مهمترین مطالب در این باره

گاز معده تقریباً در تمام نوزادان تا حدی باعث ناراحتی می‌گردد و هم بر کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند و هم آنهایی که از شیشه شیر استفاده می‌کنند تاثیر می‌گذارد. در حالی که نفخ شایع بوده و یک کودک در هر سنی می‌تواند دچار آن شود، اما این نفخ بخصوص در نوزادان و کودکان ۱ تا ۴ ماهه آزار دهنده است زیرا روده‌ی نابالغ آنها در حال رشد است. علاوه بر این برخی کودکان به دلیل عوامل درونی و محیطی به نظر بیشتر از سایرین دچار این مشکل هستند.

علل نفخ شکم
اگر احساس می‌کنید باد معده فرزندتان بسیار زیاد است، ممکن است در مورد علل احتمالی زیر شنیده باشید:
نوشیدن مقدار زیاد شیر مادر
اگر تولید شیر فراوانی داشته باشید، این امکان وجود دارد که فرزند شما به مقدار بسیار زیاد شیر بنوشد و این امر ممکن است باعث نفخ شکم شود. در بسیاری از مواقع، اگر شیر زیادی داشته باشید، احتمال دارد دچار رفلکس جاری شدن بیش از حد شیر شوید که یک عامل تاثیرگذار دیگر است.
حساسیت غذایی
بیشتر نوزادان حساسیت غذایی ندارند، اما کودکی که دچار آن باشد ممکن است گاز معده شدیدی داشته باشد.
رفلاکس
رفلاکس معده علت شایع در بسیاری از مورد نفخ نوزاد می‌باشد.

عدم تحمل لاکتوز
گاهی اوقات ممکن است گفته شود که یک نوزاد دچار نفخ مبتلا به عدم تحمل لاکتوز است.
مواد غذایی گازدار
برخی از مادران احساس می‌کنند که هنگامی که برخی مواد غذایی را مصرف می‌کنند، باعث می‌شود که فرزندشان گاز معده بیشتری داشته باشد. با اینکه برخی غذاها ممکن است گاهی اوقات باعث اذیت نوزاد شوند، اما هیچ لیستی از غذاهایی که هر مادر شیرده‌ای باید از آنها پرهیز کند وجود ندارد. بیشتر نوزادان با هر غذایی که مادر مصرف می‌کند، مشکلی ندارند. بنابراین دلیلی ندارد که از ماده غذایی خاصی پرهیز کنید، مگر اینکه متوجه شوید که با هر بار مصرف آن باعث واکنش آشکاری در کودک می‌شود.
تغذیه با شیر خشک
تغذیه با شیر خشک می‌تواند باعث نفخ و مشکلات گوارشی در نوزادان شود زیرا این محصول مخصوص نوزاد انسان نیست.

علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های متعددی وجود دارند که اغلب مرتبط با باد معده و نفخ نوزاد هستند. برای مثال، کودکان مبتلا به نفخ دارای دوره‌هایی هستند که:
- پاهای خود را به طرف سینه خود بالا می‌برند.
- کمر خود را قوس می‌کنند.
- با صورت خود شکلک در می‌آورند.
- رنگ صورتشان قرمز می‌شود.
- سکسکه می‌کنند.
- باد معده خالی می‌کنند.
- زیاد گریه می‌کنند.
- نمی‌توانند بخوابند. (حداقل بدون کمک دیگران)
- صدای خرخر ایجاد می‌کنند.
- شیر مادر را تف می‌کنند. شیر خشک را نیز اغلب تف می‌کنند.
هنگامی که نوزادان بسیاری از علائم بالا را نشان می‌دهند، می‌توانند بسیار بی‌قرار باشند و چنین دوره‌های بی‌قراری می‌تواند زمان‌هایی پر استرس و خسته کننده باشند. برای کودکان کم سن‌تر، یک یا دو دوره‌ی بی‌قراری در هر ۲۴ ساعت امری متداول است. به شرطی که هیچ دلیل مشخصی برای نشانه‌ها وجود نداشته باشد، کودک اغلب اوقات راحت باشد و به خوبی رشد کند، احتمالاً این علائم با افزایش سن برطرف می‌شوند که اغلب در حدود ۳ تا ۴ ماهگی می‌باشد.

چه زمانی باید به دنبال توصیه پزشکی بود؟
- بروز هرگونه تغییر ناگهانی در رفتار کودک
- در صورتی که کودک دوره‌های طولانی مدت پریشانی داشته باشد.
- اگر کودک دچار اسهال مکرر باشد.

چگونه می‌توان نفخ نوزاد را تسکین داد؟
بخاطر داشته باشید که اطلاعات زیر یک نسخه و یا جایگزینی برای درمان پزشکی حرفه‌ای نمی‌باشند. اگر فرزند شما مبتلا به اسهال، استفراغ، تب، گریه بیش از حد یا علائم دیگری است که نگران کننده به نظر می‌رسند، با پزشک مشورت کنید.

هنگام شیر دادن کودک را در موقعیت مناسب قرار دهید؟‌
اگر در حال شیردهی با شیر مادر هستید، سر و گردن کودک خود را بالاتر از شکمش قرار دهید. به این ترتیب، شیر به پایین معده حرکت می‌کند و گاز به طرف بالا می‌رود و اروغ زدن برای وی ساده‌تر می‌شود. اگر با شیشه در حال شیردهی هستید، پایین شیشه را کمی بالا ببرید تا از تجمع هوا در اطراف نوک آن جلوگیری شود.
از شیشه شیر مناسب استفاده کنید
شیشه شیر مطلوب دارای پستانک نرمی است که بطور مناسب داخل دهان کودک قرار می‌گیرد و مانع از ورود هوا به بدن همراه با شیر می‌شود. شیر باید به آرامی و بطور یکنواخت جریان داشته باشد بطوری که کودک آن را به راحتی و بدون جرعه اضافه فرو ببرد. گاهی اوقات ممکن است بتوان علائم نفخ شکم نوزاد را با تغییر شیر خشک تسکین داد.
به فرزند خود کمک کنید تا آروغ بزند
آروغ زدن برای نوزاد مهم است زیرا هوای اضافه را از بدن خارج می‌کند. متخصصین توصیه می‌کنند که آروغ زدن در حالت نشسته با حرکات ضربه‌ای آرام انجام شود. نگه داشتن کودک در حالت عمودی یا روی شانه نیز برای آروغ زدن مناسب است. بهتر است آروغ زدن در وسط تغذیه و بعد از آن انجام شود. اگر کودک بلافاصله بعد از تغذیه آروغ نزد، وی را به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بخوابانید و مجدداً تلاش کنید. هنگامی که او را بلند می‌کنید، احتمالاً هوا به طرف بالای معده حرکت کرده و آروغ زدن آسان‌تر خواهد شد.

کودک را به شکم بخوابانید
کارشناسان عقیده دارند که خوابیدن رو به شکم برای نوزاد بسیار مهم است. متخصصین توصیه می‌کنند که تا زمانی که کودک احساس راحتی می‌کند او را به شکم بخوابانید. این کار علاوه بر اینکه برای رشد مهارت‌های حرکتی مفید است، به وی کمک می‌کند تا سریع‌تر از شر گازهای اضافه راحت شود. نیروی جاذبه باعث می‌شود که گازهای به دام افتاده سریع‌تر خارج شوند. شما می‌توانید این فرایند را با مالش شکم فرزند خود بصورت دایره‌ای تسهیل کنید.
ماساژ دادن شکم نوزاد
کودک خود را رو به کمر بخوابانید و سپس شکم او را با حرکت دایره‌ای ساعتگرد مالش دهید و دست خود را به طرف انحنای شکم او بکشید. با دو یا سه انگشت به آرامی ناحیه‌ی دور شکم کودک را فشار دهید، سپس با دست حرکات به شکل حروف I، L و U را ایجاد کنید. این کار را چندین بار انجام دهید تا گاز اضافه خارج شود.
حرکت دوچرخه را انجام دهید
در حالی که کودکتان رو به کمر خوابیده است، پاهای او را به طرف جلو و عقب حرکت دهید بطوری که انگار در حال دوچرخه سواری است. این ورزش موجب حرکت روده‌ها شده و گاز به دام افتاده در معده را خارج می‌کند.
پروبیوتیک اطفال
اضافه کردن پروبیوتیک اطفال به غذای کودک به مدت چند هفته ممکن است به تسکین نفخ نوزاد کمک کند. اگر کودک شروع به خوردن غذاهای جامد کرده است، مقداری ماست به او بدهید. این کار به شکم کمک می‌کند تا به انواع مختلف باکتری‌های روده عادت کند و میحط زیست میکروبی خود را ایجاد کند.
سایمتیکون
سایمتیکون دارویی است که برای درد یا سایر ناراحتی‌های گوارشی ناشی از نفخ نوزاد تجویز می‌شود. این دارو با ترکیب حباب‌ها در معده و تبدیل آنها به حباب‌های بزرگ‌تر که می‌توانند راحت‌تر خارج شوند، باعث کاهش فشار می‌گردد. سایمتیکون معمولاً حاوی ترکیبات مصنوعی مانند رنگ‌ها و طعم‌های مصنوعی است. هرچند جذب جریان خون نمی‌شود، بنابراین نسبتاً بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود. قطره‌های سایمتیکون به دلیل وجود یکی از ترکیبات غیر فعال برای نوزادان توصیه نمی‌شود. کارایی این دارو از نظر علمی ثابت نشده است.