ریه جنین در هفته چندم کامل می‌شود؟ جدول زمانی رشد ریه جنین

ریه جنین در هفته ۳۴

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: سوال اولم اینه که ریه جنین در هفته ی چند کامل می‌شه و بعد از به دنیا اومدن نیاز به دستگاه نداره؟ سوال دومم اینه که وقتی می‌گن جنین هفته‌ی ٣٧ کامله، سن بارداری رو با توجه به اولین روز اخرین پریود می‌گن یا سن واقعی جنین؟ سوال سومم اینه که اگه سن واقعی جنین من ٣٣ هفته باشه، من الان توی هفته ی ٣٥ بارداری هستم؟ توی سایت نی نی بان باید کدوم هفته رو بخونم؟

پاسخ دکتر مرجان قاجار، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی:

دوست عزیز برای محاسبه تاریخ بارداری باید اولین روز آخرین قاعدگی را حساب کنید. به همین دلیل توصیه می‌شود از آن تاریخ یک هفته به یک هفته، حساب کنید تا به تاریخ الان برسید. سن واقعی جنین همیشه دو هفته کمتر از سن بارداری بر اساس تاریخ پریود است. البته گاهی ممکن است تخمک گذاری دیرتر از زمانی که تصور می‌کنید، اتفاق افتاده باشد.

معمولاً ۳۷ هفته وقتی پر می‌شود دیگر نگرانی نداریم. ریه جنین از ۳۴ هفته تکمیل می‌شود. در کل ممکن است نوزادی در ۴۰ هفتگی به‌دنیا بیاید ولی مشکل ریوی داشته باشد.

ریه‌های جنین تا هفته ۳۶ بارداری یا حدود ۹ ماهگی به‌طور کامل رشد نمی‌کنند اما از همان هفته‌های ابتدایی، سیستم تنفسی او در حال آماده‌سازی برای تولد و نفس کشیدن است. در هفته سی و ششم بارداری، ریه‌های نوزاد به‌طور کامل شکل گرفته‌اند و تا هفته چهلم، حدود ۱۵۰ میلیون آلوئول در ریه‌ها وجود دارد که آماده‌اند تا پس از تولد، وظیفه تنفس را به‌طور کامل بر عهده بگیرند.

جنین اکسیژن مورد نیاز خود را چگونه دریافت می‌کند؟

در دوران بارداری، جنین اکسیژن مورد نیاز خود را از طریق جفت و جریان خون مادر دریافت می‌کند. بنابراین، اگرچه نوزاد تا زمان تولد نیازی به ریه ندارد اما سیستم تنفسی‌اش از همان ابتدا در حال شکل‌گیری است.

فرایند رشد ریه جنین چگونه است؟

فرآیند رشد ریه‌ها از هفته ششم بارداری آغاز می‌شود، زمانی که بخش پایینی دستگاه تنفسی شروع به شکل‌گیری می‌کند. در این مرحله، یک کیسه کوچک بافتی به نام «جوانه ریه» از دیواره جلویی لوله‌ای که بعدها مری نوزاد خواهد شد، ایجاد می‌شود. در هفته بعد، این جوانه به دو جوانه مجزا تقسیم می‌شود (یکی برای هر ریه) و نای (لوله تنفسی) بین آن‌ها شروع به شکل‌گیری می‌کند.

در پایان هفته ششم، جوانه‌های ریه شروع به شاخه‌زنی داخلی می‌کنند تا ساختار لوله‌ای به نام «برونش‌ها» را بسازند که به نای متصل می‌شوند و شکل درخت تنفسی را تشکیل می‌دهند. ابتدا دو برونش اصلی شکل می‌گیرند و به هر ریه متصل می‌شوند. با گذشت زمان، شاخه‌های کوچکتری از این برونش‌ها منشعب می‌شوند و به‌تدریج ریزتر می‌گردند.

در حدود هفته ۱۸ بارداری، کوچک‌ترین لوله‌ها به نام «برونشیول‌ها» در انتهای شاخه‌ها شروع به رشد می‌کنند. در انتهای این لوله‌های ریز، کیسه‌های تنفسی ظاهر می‌شوند که بعدها به «آلوئول‌ها» تبدیل خواهند شد.

تا زمان تولد، این کیسه‌ها با رگ‌های خونی بسیار ریز در هم تنیده می‌شوند. این ساختار امکان تبادل گاز را فراهم می‌کند؛ یعنی اکسیژن وارد جریان خون شده و به اندام‌ها و بافت‌های بدن از طریق سرخرگ‌ها منتقل می‌شود، در حالی که دی‌اکسید کربن از طریق سیاهرگ‌ها به ریه بازگردانده می‌شود تا دفع شود.

از هفته ۲۴ بارداری تا حدود ۸ سالگی کودک، کیسه‌های تنفسی در ریه‌ها رشد کرده و تعدادشان افزایش می‌یابد. این رشد باعث افزایش سطح تماس برای تبادل اکسیژن و دی‌اکسید کربن می‌شود.

از هفته ۲۴ بارداری، این کیسه‌ها شروع به تولید ماده‌ای به نام «سورفاکتانت» می‌کنند. سورفاکتانت سطح داخلی آلوئول‌ها (کیسه‌های هوایی ریه) را پوشش می‌دهد و کمک می‌کند تا هنگام بازدم و کاهش حجم هوا در ریه، این کیسه‌ها باز بمانند و فرو نریزند.

با اینکه تولید سورفاکتانت از هفته ۲۴ آغاز می‌شود اما مقدار کافی آن تا حدود هفته ۳۵ بارداری فراهم نمی‌شود. به همین دلیل، نوزادانی که در هفته ۳۵ یا بعد از آن متولد می‌شوند، احتمال بیشتری برای تنفس مستقل و زنده ماندن دارند، در مقایسه با نوزادانی که در هفته ۲۴ به دنیا می‌آیند.

در جدول زیر مراحل رشد جنین به‌طور خلاصه آورده شده است.

تمرین تنفسی چیست؟

اگرچه نوزاد تا زمان تولد به‌طور مستقل نفس نمی‌کشد اما از حدود هفته ۱۰ بارداری شروع به انجام «تمرین‌های تنفسی» یا practice breathing می‌کند؛ یعنی مقدار کمی از مایع آمنیوتیک را وارد ریه‌ها کرده و خارج می‌سازد. این فرآیند برای رشد ریه‌ها بسیار حیاتی است و نوزاد را برای زندگی خارج از رحم آماده می‌کند.

جنین از چه زمانی به‌طور مستقل نفس می‌کشد؟

در هفته ۲۸ بارداری، ممکن است تبادل گاز در ریه‌های کوچک نوزاد امکان‌پذیر باشد، اگرچه آلوئول‌ها (کیسه‌های هوایی) هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته‌اند و مقدار سورفاکتانت نیز کافی نیست.

در هفته 35 بارداری، ممکن است سورفاکتانت کافی برای عملکرد ریه‌ها خارج از رحم تولید شده باشد اما در اغلب موارد، نوزاد هنوز به کمک‌های تنفسی و اکسیژن نیاز دارد. تغییر از دریافت اکسیژن از طریق جفت به دریافت آن از طریق ریه‌ها یکی از بزرگ‌ترین تغییراتی است که نوزاد پس از تولد تجربه می‌کند.

مراقبت از نوزادان نارس که مشکل تنفسی دارند، چگونه است؟

بسیاری از نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، نیاز به مراقبت ویژه دارند. برای برخی، این مراقبت ممکن است فقط چند ساعت در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) باشد. نوزادان نارس ممکن است مدت بیشتری در NICU بمانند و تحت درمان با سورفاکتانت قرار گیرند. شدت مراقبت‌ها بسته به زمان تولد نوزاد متفاوت است.

اولین نفس نوزاد چگونه اتفاق می‌افتد؟

احتمالاً این اتفاق به‌صورت یک واکنش انعکاسی نسبت به لمس و قرار گرفتن در معرض هوا برای اولین بار رخ می‌دهد. زمانی که نوزاد برای اولین بار نفس می‌کشد، حدود ۱۰ ثانیه پس از تولد است که ریه‌ها باز می‌شوند و هوای تازه جایگزین مایع باقی‌مانده در آلوئول‌ها می‌شود. سپس فرآیند حیاتی تبادل گاز آغاز می‌گردد.

آمپول ریه جنین چند هفتگی تزریق می‌شود؟

آمپول ریه (استروئیدها) معمولاً برای زنانی توصیه می‌شوند که بین هفته‌های ۲۳ تا ۳۴ بارداری هستند و در معرض خطر زایمان زودرس طی ۷ روز آینده قرار دارند. همچنین ممکن است برای زنان باردار بین هفته‌های ۳۴ تا ۳۶ که قبلاً دوره‌ای از درمان با استروئید دریافت نکرده‌اند و از نظر پزشکی واجد شرایط هستند، تجویز شود.

چند روز بعد از تزریق آمپول ریه جنین کامل می‌شود؟

آمپول ریه بتامتازون در بارداری معمولاً بین هفته‌های ۲۴ تا ۳۴ بارداری برای مادرانی که در معرض خطر زایمان زودرس هستند، تجویز می‌شود. در برخی موارد، این آمپول در هفته ۳۶ یا حتی ۳۷ بارداری نیز تزریق می‌گردد. با این حال، اگر زایمان بسیار سریع یا غیرمنتظره رخ دهد، ممکن است فرصتی برای تزریق استروئید وجود نداشته باشد یا داروی تزریق ‌شده زمان کافی برای اثرگذاری پیدا نکند.

دوز استاندارد بتامتازون شامل ۱۲ میلی‌گرم به صورت عضلانی است که به مدت دو روز متوالی (روزانه یک تزریق) انجام می‌شود. این پروتکل باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص تجویز و اجرا شود و مصرف خودسرانه آن ممنوع است.

بتامتازون فرایند بلوغ ریه جنین را تسریع می‌کند اما زمان دقیق تکمیل ریه پس از تزریق مشخص نیست. اثرات مثبت آن معمولاً طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت آغاز می‌شود اما بلوغ کامل ریه به عوامل متعددی مانند سن بارداری، وضعیت جنین و دوز دریافتی بستگی دارد و نمی‌توان عدد دقیقی برای «تکمیل» آن اعلام کرد.

استروئید چه نقشی در رشد ریه جنین دارد؟

استروئیدها یکی از مهم‌ترین درمان‌های موجود برای بهبود رشد ریه و افزایش احتمال زنده ‌ماندن نوزادانی هستند که در معرض تولد زودرس قرار دارند. استفاده از استروئیدها بین هفته‌های ۲۳ تا ۳۴ بارداری می‌تواند رشد ریه‌ها را به‌طور قابل توجهی تسریع کند زیرا به تولید بیشتر سورفاکتانت توسط بدن نوزاد کمک می‌کند. درمان با استروئید معمولاً به‌صورت دو تزریق عضلانی با فاصله ۲۴ ساعت انجام می‌شود.

سایر فواید آمپول استروئید عبارت است از:

• کاهش خطر خونریزی مغزی
• کاهش احتمال ابتلا به بیماری خطرناک روده‌ای به نام انتروکولیت نکروزان (NEC)

برای تشکیل ریه جنین چه بخوریم؟

برای کامل شدن ریه جنین چه بخوریم؟ داشتن یک رژیم غذایی متعادل و مصرف ویتامین‌های دوران بارداری به رشد طبیعی ریه‌های نوزاد کمک می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مهم‌ترین مواد مغذی برای رشد ریه جنین شامل ویتامین‌های A، D و C، سلنیوم و اسید چرب امگا-۳ به نام DHA هستند. منابع غذایی مفید برای رشد ریه جنین عبارتند از:

• ویتامین A: گوشت گاو، تخم‌مرغ، ماهی، سیب‌زمینی شیرین، هویج، اسفناج و انبه.
• ویتامین D : شیر و غلات صبحانه غنی‌شده، ماهی‌های چرب مانند سالمون.
• ویتامین E : سبزیجات برگ ‌سبز، غلات کامل و مغزها.
• سلنیوم: غذاهای دریایی و گردو.
• امگا-۳ (DHA) : بهترین منبع آن ماهی است.

نکته: از مصرف ماهی‌هایی با جیوه بالا مانند شمشیرماهی خودداری کنید.

علت تشکیل نشدن ریه جنین

زایمان زودرس، بزرگ‌ترین تهدید برای رشد ریه نوزاد است. بنابراین، اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، فوراً با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید:

• افزایش ترشحات واژن نسبت به حالت عادی
• تغییر در نوع ترشحات (مثلاً نشت مایع آبکی یا ترشحاتی که آبکی، مخاطی یا خونی هستند، حتی اگر فقط کمی رنگ صورتی داشته باشند)
• هرگونه خونریزی یا لکه‌بینی واژینال
• درد شکمی شبیه به درد قاعدگی یا بیش از چهار انقباض در یک ساعت (حتی اگر دردناک نباشند)
• افزایش فشار در ناحیه لگن (احساس فشار یا پایین آمدن نوزاد)
• کمردرد، به‌ویژه اگر مبهم یا منظم باشد یا قبلاً چنین دردی نداشته‌اید

این علائم ممکن است گیج‌کننده باشند، چون برخی از آن‌ها مانند فشار لگنی یا کمردرد در بارداری شایع هستند و برخی انقباضات اولیه ممکن است فقط انقباضات براکستون هیکس باشند اما همیشه بهتر است محتاط باشید. اگر در هر زمانی از بارداری علائم غیرعادی داشتید، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید.

سایر علل تشکیل نشدن ریه جنین عبارتند از:

• کاهش مایع آمنیوتیک (الیگوهیدرآمنیوس)
• فتق مادرزادی دیافراگم (CDH)
• اُمفالوسل (برآمدگی اعضای شکمی به بیرون از بدن)
• پارگی زودرس و طولانی‌ مدت کیسه آب (PROM)
• بیماری‌های کیستی ریه (شرایطی که منجر به رشد توده‌های غیرسرطانی در ریه می‌شوند)
• مشکلات قلبی که باعث بزرگ شدن قلب می‌شوند
• فعالیت غیرطبیعی دیافراگم یا عدم فعالیت آن

بیشتر بخوانید:  علت تشکیل نشدن ریه جنین، هر آنچه باید بدانید!

از کجا بفهمیم ریه جنین تشکیل شده است؟

تشخیص اینکه ریه جنین در چه مرحله‌ای از رشد قرار دارد، تنها توسط پزشک متخصص و از طریق روش‌های پزشکی امکان‌پذیر است. شما به عنوان مادر، نمی‌توانید از روی علائم ظاهری متوجه شوید که ریه جنین کاملاً تشکیل یا بالغ شده است. بیشترین اطمینان از وضعیت ریه جنین بر اساس سن بارداری و در صورت لزوم، با استفاده از سونوگرافی به دست می‌آید.

نکات مهم:

• سلامت ریه جنین، با پیشرفت هفته‌های بارداری تضمین می‌شود. اگر بارداری شما روند طبیعی داشته و به هفته‌های آخر رسیده باشد، معمولاً نیازی به نگرانی خاصی نیست.
• هیچ روش خانگی یا علامت قابل مشاهده‌ای وجود ندارد که بتواند به شما بگوید ریه جنین کاملاً تشکیل شده است.

سخن پایانی

تشکیل و بلوغ ریه جنین فرآیندی پیچیده، حساس و در عین حال قابل پیش‌بینی است که با پیشرفت هفته‌های بارداری به اوج خود می‌رسد. از جوانه‌زنی اولیه در هفته ششم تا تولید سورفکتانت در هفته ۲۴ و تکمیل ۱۵۰ میلیون آلوئول تا هفته ۴۰، هر مرحله نقش کلیدی در آماده‌سازی نوزاد برای زندگی خارج از رحم دارد. با رعایت تغذیه مناسب، پیگیری منظم سونوگرافی، توجه به علائم زایمان زودرس و در صورت نیاز استفاده از استروئیدهای تسریع‌کننده رشد ریه، می‌توانید خطر هیپوپلازی و مشکلات تنفسی را به حداقل برسانید.