کاربرد طرحواره درمانی و اهمیت آن برای مشاوران

طرحواره درمانی یک رویکرد روان‌درمانی نوین است که توسط جفری یانگ در دهه ۱۹۸۰ توسعه یافت. این روش به ویژه برای درمان اختلالات شخصیتی و مشکلات روانی مزمن که به سایر رویکردهای درمانی مقاوم هستند، به کار می‌رود. طرحواره‌ها الگوهای عمیق و ناپایدار فکری و احساسی هستند که در دوران کودکی شکل گرفته و در بزرگسالی مشکلاتی را ایجاد می‌کنند.

طرحواره درمانی به شناسایی و تغییر این الگوهای ناکارآمد می‌پردازد. این طرحواره بر این باور است که مشکلات روانی ریشه در نیازهای برآورده‌نشده‌ی دوران کودکی دارند. از این رو، این روش با ترکیبی از تکنیک‌های شناختی-رفتاری، دلبستگی‌محور، و روان‌تحلیلی به فرد کمک می‌کند. با این هدف که طرحواره‌های ناسالم خود را شناسایی و اصلاح کند. طرحواره درمانی به ویژه برای افرادی که با مشکلاتی همچون اضطراب، افسردگی، و روابط ناپایدار دست و پنجه نرم می‌کنند، مؤثر است.

طرحواره درمانی در ابتدا برای درمان اختلال شخصیت مرزی (BPD) استفاده می شد. برای مثال، در یک کارآزمایی تصادفی‌ و کنترل‌شده، افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی که تحت طرحواره‌درمانی قرار گرفتند بطور قابل توجهی بیشتر از افرادی که درمان معمول خود را داشتند، وارد دوره بهبودی شدند (یعنی این دیگر معیارهای تشخیصی BPD را برآورده نمی‌کردند).طرحواره درمانی همچنین برای درمان اختلالات خوردن، اضطراب، افسردگی و سایر نگرانی های مربوط به سلامت روان به کار برده میشود؛ به ویژه در مواردی که به نظر می رسد به اشکال دیگر درمان پاسخ نداده اند.

طرحواره درمانی چگونه معنا می‌شود؟

طرحواره درمانی یکی از رویکردهای موثر در روانشناسی است. رویکردی برای شناسایی و تغییر الگوهای فکری، احساسی و رفتاری ناپایدار یا ناکارآمد که از دوران کودکی شکل گرفته‌اند. این روش توسط جفری یانگ ایجاد شد و به طور خاص برای افرادی که با مشکلات روانی مزمن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

•  اختلالات شخصیتی
•  افسردگی
• اضطراب
• مشکلات رفتاری

 طرحواره‌ها یا همان الگوهای ذهنی، باورهای عمیقی هستند که فرد از تجربیات اولیه خود به دست آورده است. درنتیجه آن‌ها را به صورت ناخودآگاه در طول زندگی خود تکرار می‌کند. طرحواره درمانی بر این باور است که بسیاری از این طرحواره‌ها به دلیل نیازهای برآورده‌نشده در دوران کودکی به وجود آمده‌اند. این روش بااستفاده‌از تکنیک‌های مختلف به فرد کمک می‌کند تا این طرحواره‌های ناسالم را شناسایی کنند.

• شناخت‌درمانی
•  کار با هیجانات
•  بازسازی تجربیات گذشته

 درنتیجه استفاده از چنین روش‌هایی است که فرد قادر خواهد بود تا طرحواره ‌های غلط را به الگوهای سالم‌تر و کارآمدتر تبدیل کند.

کاربردهای طرحواره‌های درمانی کدام‌اند؟

طرحواره درمانی برای درمان انواع مختلفی از اختلالات روانی و بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• اختلالات شخصیتی؛ اختلال شخصیت مرزی (BPD): طرحواره درمانی به شناسایی و تغییر الگوهای ناسالم و ناپایدار در روابط و هیجانات کمک می‌کند.
•  اختلال شخصیت خودشیفته؛ به تغییر باورهای ناکارآمد و نیاز به تایید مداوم می‌پردازد.
• افسردگی؛ افسردگی مزمن: به شناسایی و اصلاح طرحواره‌های منفی و ناکارآمد که باعث تثبیت احساسات منفی می‌شوند، کمک می‌کند.
• اضطراب؛ اختلال اضطراب عمومی: به تغییر الگوهای فکری اضطراب‌آور و نگرانی‌های غیرواقعی می‌پردازد.
• اختلالات خوردن؛ بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی: به تغییر باورهای نادرست و الگوهای رفتاری مربوط به غذا و بدن کمک می‌کند.
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)؛ به بازسازی و بهبود الگوهای منفی ناشی از تجربیات آسیب‌زای گذشته و تغییر واکنش‌های هیجانی کمک می‌کند.
• اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)؛ به شناسایی و تغییر الگوهای فکری وسواسی و رفتارهای تکراری کمک می‌کند.
• اختلال اضطراب اجتماعی؛ به تغییر باورهای منفی و ترس‌های مرتبط با تعاملات اجتماعی و ارزیابی منفی از خود می‌پردازد.
• اختلالات خواب؛ به تغییر الگوهای فکری و هیجانی که ممکن است به بی‌خوابی و مشکلات خواب منجر شوند، کمک می‌کند.
• مشکلات روابط بین فردی؛ به شناسایی و اصلاح طرحواره‌های ناکارآمد در روابط عاطفی و خانوادگی می‌پردازد.
• مشکلات هویتی و خودپنداره؛ به بررسی و تغییر باورهای نادرست و الگوهای منفی در مورد خود و هویت فردی کمک می‌کند.
• مدیریت استرس و بحران‌های زندگی؛ به افراد کمک می‌کند تا با استفاده از ابزارهای شناختی و هیجانی به مدیریت بهتر استرس و بحران‌های زندگی بپردازند.

سازمان بهداشت جهانی طرحواره درمانی را چطور ارزیابی می‌کند؟

بر اساس داده‌ها و تحقیقات موجود، طرحواره درمانی (Schema Therapy) به طور گسترده‌ای در بهبود شرایط مختلف روانی موثر شناخته شده است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) به طور خاص آمار دقیقی در مورد اثربخشی طرحواره درمانی منتشر نکرده است. اما مطالعات علمی و تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که این رویکرد درمانی نتایج مثبتی به همراه دارد.

اختلالات شخصیتی: تحقیقات نشان می‌دهد که طرحواره درمانی در درمان اختلالات شخصیتی، مانند اختلال شخصیت مرزی (BPD) و اختلال شخصیت خودشیفته، بسیار مؤثر است. مطالعاتی بر نتیجه استفاده از طرحواره درمانی بر بیماری اختلال شخصیت مرزی انجام شده است. حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد از بیماران پس از گذراندن دوره‌های درمانی با طرحواره درمانی بهبود قابل توجهی را تجربه کرده‌اند.

افسردگی و اضطراب: مطالعات نشان داده‌اند که طرحواره درمانی می‌تواند به کاهش علائم افسردگی و اضطراب کمک کند. این روش درمانی می‌تواند به طور متوسط ۳۰ تا ۴۰ درصد به کاهش علائم افسردگی و اضطراب در بیماران کمک کند.

اختلالات خوردن: شواهد نشان می‌دهند که طرحواره درمانی می‌تواند به تغییر باورهای منفی و بهبود رفتارهای غذایی کمک کند. برای درمان اختلالاتی چون اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی!

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): تحقیقات نشان می‌دهند که طرحواره درمانی می‌تواند در کاهش علائم PTSD و بهبود کیفیت زندگی بیماران موثر باشد.

ضرورت تسلط بر طرحواره درمانی برای مشاوران و درمانگران اختلالات روانی

طرحواره‌های درمانی نقش کلیدی در درمان اختلالات روانی دارند و درک عمیق این رویکرد می‌تواند به روانشناسان و روان‌درمانگران کمک کند تا به‌طور مؤثرتری با مراجعان خود کار کنند. این رویکرد به شناسایی و تغییر الگوهای تفکر و رفتار منفی که ریشه در تجربه‌های گذشته دارند، می‌پردازد. حتی اگر دانشجویان رشته‌های روانشناسی و روان‌درمانی در دانشگاه به‌طور تخصصی با طرحواره درمانی آشنا نشده باشند، شرکت در دوره طرحواره درمانی خارج از دانشگاه می‌تواند فرصتی ارزشمند برای یادگیری این تکنیک‌ها و کاربرد آن‌ها در درمان اختلالات شخصیت و دیگر مشکلات روانی باشد.

با حضور در این کارگاه‌ها، شرکت‌کنندگان می‌توانند مهارت‌های لازم را برای شناسایی و درمان طرحواره‌های ناسالم در مراجعان خود کسب کنند. این آموزش‌ها به روانشناسان این امکان را می‌دهد که با رویکردی جامع و مؤثر، به بهبود رفتارها و الگوهای شخصیتی مراجعان خود کمک کنند. در نتیجه، آشنایی با طرحواره‌های درمانی نه‌تنها به ارتقاء کیفیت درمان کمک می‌کند، بلکه به ایجاد روابط درمانی مثبت و سازنده نیز یاری می‌رساند. این دوره‌ها می‌توانند به عنوان یک پل برای ورود به دنیای پیچیده درمان اختلالات روانی عمل کنند و به متخصصان این حوزه ابزارهای لازم را برای موفقیت بیشتر در کار خود ارائه دهند.