تستوسترون بالا در زنان، علت و روش‌های کاهش آن

بسیاری از مردم تستوسترون را یک هورمون جنسی «مردانه» می‌دانند، اما زنان نیز مقدار کمی از این هورمون را در تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی تولید می‌کنند. سطح بالاتر تستوسترون می‌تواند خطر بروز آکنه، رشد موهای زائد بدن و ویژگی‌های دیگر را افزایش دهد. این سطوح ممکن است نشان‌دهنده‌ی یک مشکل زمینه‌ای در سلامت باشند.

همراه با هورمون جنسی زنانه یعنی استروژن، تستوسترون در رشد و حفظ بافت‌های تولیدمثل زنانه و توده استخوانی نقش دارد. این هورمون‌ها همچنین بر رفتار تأثیر می‌گذارند.

در این مقاله با شرایطی که منجر به افزایش تستوسترون در زنان می‌شود، علائم آن و روش‌های درمان آشنا می‌شوید.

سطوح طبیعی تستوسترون

بر اساس اعلام انجمن اورولوژی آمریکا، سطح طبیعی تستوسترون در خون مردان حداقل ۳۰۰ نانوگرم در دسی‌لیتر (ng/dL) است.

زنان مقادیر بسیار کمتری از این هورمون ترشح می‌کنند — حدود یک‌دهم مقدار موجود در مردان.

میزان هورمون‌هایی که بدن تولید می‌کند به طور روزانه و در طول روز متفاوت است. با این حال، سطح تستوسترون معمولاً در صبح‌ها بالاتر است.

علائم تستوسترون بالا در زنان

عدم تعادل در سطح تستوسترون در زنان می‌تواند بر ظاهر فیزیکی و سلامت کلی آن‌ها تأثیر بگذارد.

علائم تستوسترون بالا در زنان شامل موارد زیر است:

• آکنه
• بم شدن صدا
• رویش موی زائد در صورت و بدن
• قاعدگی‌های نامنظم
• بزرگ‌تر بودن کلیتوریس نسبت به میانگین
• کاهش اندازه سینه‌ها
• نازک شدن موها
• بم شدن صدا 
• افزایش توده عضلانی

سطوح بسیار بالای تستوسترون در زنان می‌تواند باعث ناباروری شود.

علل تستوسترون بالا در زنان

تستوسترون بالا در زنان معمولاً ناشی از یک بیماری زمینه‌ای است، مانند:

• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)

هیپرپلازی مادرزادی آدرنال اصطلاحی است برای گروهی از اختلالات ارثی که بر عملکرد غدد فوق کلیوی تأثیر می‌گذارند. این غدد، هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون ترشح می‌کنند که در تنظیم سوخت‌وساز و فشار خون نقش دارند.

غدد فوق کلیوی همچنین هورمون‌های جنسی مردانه مانند دهیدرو اپی‌آندروسترون و تستوسترون را تولید می‌کنند.

افراد مبتلا به CAH یکی از آنزیم‌های لازم برای تنظیم تولید این هورمون‌ها را ندارند؛ بنابراین، مقدار کمی کورتیزول و مقدار زیادی تستوسترون ترشح می‌کنند.

CAH می‌تواند خفیف باشد (نوع غیرکلاسیک) یا شدید (نوع کلاسیک).

علائم CAH در زنان شامل موارد زیر است:

• بم شدن صدا
• ظاهر شدن زودهنگام موی ناحیه تناسلی
• بزرگ شدن کلیتوریس
• رویش موی زائد در بدن
• موی زائد صورت
• پریودهای نامنظم یا قطع قاعدگی
• آکنه شدید
• قد کوتاه‌تر در بزرگسالی به دلیل رشد سریع در کودکی

اگرچه برای CAH درمان قطعی وجود ندارد، اما بیشتر افراد مبتلا می‌توانند با دریافت درمان مناسب، علائم را کاهش داده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

پرمویی (Hirsutism)

پرمویی به رشد ناخواسته مو در زنان گفته می‌شود. این یک وضعیت هورمونی است که متخصصان سلامت معتقدند با ژنتیک نیز مرتبط است.

علائم آن شامل رشد مو با الگوی مردانه است؛ موهایی ضخیم و تیره که معمولاً در نواحی زیر ظاهر می‌شوند:

• پایین کمر
• سینه
• صورت

در مواردی که تستوسترون به طور بیش از حد بالا باشد، علائم دیگری نیز دیده می‌شود، از جمله:

• آکنه
• طاسی
• بم شدن صدا
• بزرگ شدن کلیتوریس
• افزایش توده عضلانی
• کاهش اندازه سینه‌ها

درمان‌های خانگی و داروهای پزشکی می‌توانند به بسیاری از افراد در کنترل علائم پرمویی کمک کنند.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک اختلال شایع هورمونی است که زنان در سنین باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. 

تشخیص این بیماری معمولاً در دهه ۲۰ یا ۳۰ سالگی اتفاق می‌افتد، اما ممکن است دختران از سن ۱۱ سالگی نیز دچار آن شوند.

علائم PCOS شامل موارد زیر است:

• افزایش وزن
• مشکل در باردار شدن
• آکنه یا پوست چرب

PCOS ممکن است منجر به عوارض مختلفی شود، از جمله:

• افسردگی
• بیماری قلبی
• ناباروری
• سقط جنین
• چاقی
• آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)
• دیابت نوع ۲

پزشکان هنوز دلیل مشخصی برای بروز PCOS نمی‌دانند، اما مقاومت به انسولین و ژنتیک ممکن است نقش داشته باشند.

تشخیص تستوسترون بالا در زنان

پزشک می‌تواند با روش‌های زیر تستوسترون بالا در زنان را تشخیص دهد:

معاینه فیزیکی

در طول معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال علائمی مانند موارد زیر خواهد بود:

• آکنه
• موی زائد روی بدن
• رشد موی صورت

پزشک همچنین درباره نامنظمی‌های قاعدگی و تلاش برای بارداری سؤال خواهد کرد.

اگر پزشک به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) مشکوک باشد، ممکن است ناحیه لگن را از نظر ظاهری و دستی معاینه کند تا وجود هرگونه ناهنجاری را بررسی کند.

آزمایش خون

اگر علائم نشان‌دهنده سطح بالای تستوسترون باشند، پزشک نمونه خون گرفته و سطح هورمون‌ها را بررسی خواهد کرد. همچنین ممکن است سطح قند خون (گلوکز) و کلسترول نیز بررسی شود.

معمولاً نمونه خون در صبح گرفته می‌شود، زیرا سطح تستوسترون در این زمان بالاتر است.

سونوگرافی

برای بررسی احتمال PCOS، پزشک ممکن است سونوگرافی از تخمدان‌ها و رحم انجام دهد.

درمان تستوسترون بالا در زنان

درمان پیشنهادی برای تستوسترون بالا بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد.

معمولاً پزشک ترکیبی از تغییر سبک زندگی و دارو را توصیه می‌کند. همچنین ممکن است از برخی درمان‌ها برای کنترل موهای زائد ناخواسته استفاده شود.

داروها

تستوسترون بالا و شرایط مرتبط با آن با داروهای زیر قابل درمان هستند:

افلورنیتین (Eflornithine):

کرمی است که مستقیماً روی پوست زده می‌شود و رشد موی جدید صورت را کند می‌کند.

گلوکوکورتیکواستروئیدها (Glucocorticosteroids):

نوعی هورمون استروئیدی هستند که در صورت وجود شواهدی از تولید ناکافی هورمون‌های غده فوق کلیه تجویز می‌شوند. این داروها سوخت‌وساز و پاسخ ایمنی بدن را تنظیم می‌کنند.

متفورمین (Metformin):

درمانی برای دیابت نوع ۲ است که گاهی برای کاهش مقاومت به انسولین و اصلاح ناهنجاری‌های متابولیک در مبتلایان به PCOS استفاده می‌شود.

پروژستین (Progestin):

نوعی هورمون است که می‌تواند قاعدگی را منظم کرده و باروری را بهبود بخشد.

اسپیرونولاکتون (Spironolactone):

ادرارآوری است که به تنظیم تعادل آب و نمک کمک کرده و رشد موی زائد در زنان را کاهش می‌دهد.

قرص‌های ضدبارداری خوراکی:

پزشکان ممکن است این قرص‌ها را برای مهار تستوسترون اضافی تجویز کنند.

بر اساس یک بررسی در سال ۲۰۱۹، ترکیب قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن و پروژستین با آندروژن‌زدایی (ضد آندروژن‌ها) و متفورمین مؤثرترین روش برای درمان پرمویی است.

اما این قرص‌ها برای افرادی که قصد بارداری دارند مناسب نیستند و ممکن است عوارض جانبی نیز ایجاد کنند.

درمان‌های رفع موهای زائد

الکترولیز و لیزر ممکن است به کنترل رشد موی ناخواسته کمک کنند، اما عدم تعادل هورمونی را برطرف نمی‌کنند.

الکترولیز (Electrolysis):

سوزنی بسیار ظریف به داخل هر فولیکول مو وارد می‌شود و جریان الکتریکی کوچکی آن را تخریب می‌کند تا دیگر مو رشد نکند. چندین جلسه درمان لازم است.

لیزر درمانی (Laser Therapy):

در این روش، اشعه لیزر به فولیکول‌های مو تابانده می‌شود تا آن‌ها را تخریب کند. این روش نیز نیاز به جلسات مکرر دارد.

این روش‌ها ممکن است عوارض جانبی ایجاد کرده و خطراتی به همراه داشته باشند.

افرادی که دچار عدم تعادل هورمونی هستند، باید قبل از شروع درمان‌های رفع مو با پزشک مشورت کنند.

تغییرات سبک زندگی

برخی تغییرات سبک زندگی می‌توانند سطح تستوسترون را در زنان کاهش دهند یا علائم را مدیریت کنند:

رسیدن به وزن مناسب و حفظ آن:

تحقیقات نشان داده که کاهش تنها ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن می‌تواند باروری را افزایش دهد، چرخه قاعدگی را تنظیم کند و علائم PCOS را کاهش دهد.

رعایت رژیم غذایی متعادل:

دنبال کردن رژیمی مغذی و کامل، همراه با محدود کردن مصرف قند، کربوهیدرات تصفیه‌شده، چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس می‌تواند علائم PCOS را بهبود دهد.

مدیریت رشد موی ناخواسته:

روش‌هایی مانند اصلاح، کندن، موم انداختن، استفاده از کرم‌های موبر یا روشن کردن موها می‌توانند به کاهش دیده شدن موهای زائد کمک کنند.

پرسش‌های متداول

در ادامه پاسخ‌هایی به سؤالات رایج درباره تستوسترون بالا در زنان ارائه شده است:

اگر سطح تستوسترون در زنان بالا باشد چه اتفاقی می‌افتد؟

برخی از علائم تستوسترون بالا در زنان شامل موارد زیر است:

• آکنه
• کلفت شدن صدا
• رشد بیش‌ازحد مو در صورت و بدن
• افزایش حجم عضلانی
• نامنظم شدن قاعدگی
• بزرگ‌تر شدن کلیتوریس نسبت به حد معمول

چرا ممکن است سطح تستوسترون در یک زن بالا باشد؟

• بالا بودن تستوسترون در زنان ممکن است به دلایل زیر باشد:
• هیپرپلازی مادرزادی غده فوق کلیه (CAH)
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

خلاصه

تستوسترون بالا در زنان می‌تواند طیفی از علائم را ایجاد کند، از رشد موی زائد صورت تا ناباروری. این وضعیت معمولاً ناشی از یک بیماری زمینه‌ای است.

درمان بیماری زمینه‌ای اغلب باعث کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی می‌شود.

افرادی که این علائم را دارند یا به آن‌ها مشکوک هستند، باید برای تشخیص علت و انتخاب بهترین روش درمانی با یک پزشک مشورت کنند.