حساسیت به لاکتوز در کودکان، علائم و راه‌های مدیریت آن

حساسیت به لاکتوز در کودکان، یکی از مشکلات شایع گوارشی است که به دلیل عدم توانایی بدن در هضم لاکتوز، قند طبیعی موجود در شیر و محصولات لبنی، رخ می‌دهد. این وضعیت می‌تواند موجب بروز علائمی مانند نفخ، دل‌درد، اسهال و ناراحتی عمومی شود که بر کیفیت زندگی کودک و تغذیه او تأثیر منفی می‌گذارد. آگاهی از علائم و دلایل این مشکل اولین گام در مدیریت صحیح آن است تا والدین بتوانند با استفاده از راهکارهای مناسب، سلامت و راحتی کودک خود را تضمین کنند.

عدم تحمل لاکتوز دقیقاً چیست؟

عدم تحمل لاکتوز یک بیماری پزشکی است که در آن بیمار از علائم مربوط به هضم مانند اسهال، نفخ و گاز معده رنج می برد و زمانی اتفاق می‌افتد که فرد نوشیدنی و یا مواد غذایی حاوی لاکتوز مصرف کرده باشد. لاکتوز قندی است که به طور طبیعی در شیر و همچنین سایر محصولات لبنی مانند بستنی یا پنیر موجود است. یک آنزیم به نام لاکتاز در روده کوچک وجود دارد که باعث تجزیه لاکتوز می‌شود و وقتی این آنزیم قادر به تجزیه لاکتوز نباشد، منجر به عدم تحمل لاکتوز خواهد شد. بنابراین عدم تحمل لاکتوز، دقیقاً همان آلرژی به شیر که یک اختلال مربوط به سیستم ایمنی است، ناست و تفاوت دارد. به طور معمول، نوزادان عدم تحمل لاکتوز ندارند. اما نوزادان نارس ممکن است در مقاطعی قادر به تولید مقدار مناسب لاکتاز نباشند که این مشکل به طور کلی به مرور زمان بهبود می یابد.

در نهایت یک مشکل پزشکی به نام کمبود لاکتاز مادرزادی نیز وجود دارد که به نام آلاکتازیای مادرزادی هم شناخته می‌شود. در این اختلال، نوزاد ممکن است قادر به تجزیه لاکتوز موجود در شیر خشک یا شیر مادر نباشد. این نوع عدم تحمل لاکتوز باعث اسهال جدی می‌شود و این نوزادان اگر شیر خشک بدون لاکتوز مصرف نکنند، ممکن است باعث کاهش وزن و کم شدن آب بدن آن ها شود.

دلایل حساسیت به لاکتوز در کودکان 

همانطور که در بالا ذکر شد، عدم تحمل لاکتوز بیشتر به این دلیل است که فرد قادر به هضم لاکتوز نیست. اما آلرژی به شیر زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن لبنیات را به عنوان یک مهاجم خارجی شناسایی می‌کند. در نتیجه بدن با کمک مواد شیمیایی آزاد شده از جمله هیستامین شروع به حمله به مهاجم می‌کند. برای عدم تحمل لاکتوز، شما باید علائمی مانند گاز معده، درد شکم و اسهال را رصد کنید. اما در حساسیت به شیر، نشانه های حاصل از آن فقط به دستگاه گوارش محدود نمی‌شود و در صورت وجود حساسیت به شیر علائمی که باید به آن ها توجه داشته باشید می‌تواند شامل استفراغ، مشکلات تنفسی و اسهال نیز باشد.

از جمله دلایل رایج حساسیت به لاکتوز در کودکان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کمبود آنزیم لاکتاز: تولید ناکافی آنزیم لاکتاز در روده کوچک که برای هضم لاکتوز لازم است.
• عوامل ژنتیکی: وراثت می‌تواند بر تولید آنزیم لاکتاز تأثیر بگذارد.
• آسیب به روده کوچک: عفونت‌ها، التهاب‌ها یا بیماری‌هایی مانند سلیاک و کرون ممکن است به روده آسیب بزنند.
• نارس بودن کودک: در نوزادان نارس، ممکن است تولید آنزیم لاکتاز هنوز کامل نشده باشد.
• آلرژی به پروتئین شیر گاو: گاهی حساسیت به پروتئین شیر با عدم تحمل لاکتوز اشتباه گرفته می‌شود.
• عفونت‌های دستگاه گوارش: عفونت‌هایی مثل گاستروانتریت می‌توانند تولید لاکتاز را کاهش دهند.
• رشد طبیعی: در برخی کودکان، تولید لاکتاز با افزایش سن به طور طبیعی کاهش می‌یابد.

علائم حساسیت نوزاد به شیر مادر

نوزادانی که به لاکتوز حساسیت دارند، علائمی را بعد از تغذیه شیر مادر از خود نشان می‌دهند که باید به آن‌ها آگاه بود. در این بخش، برخی از این علائم رایج را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

مشکلات گوارشی

نوزادانی که به شیر مادر حساسیت دارند، ممکن است دچار علائم گوارشی شوند. این علائم شامل اسهال مکرر، مدفوع آبکی و سبز رنگ می‌شود که ممکن است همراه با رگه‌های خون باشد. استفراغ مکرر یا بازگشت غذا به معده (ریفلاکس) نیز نشانه‌ای دیگر است. همچنین نفخ شدید و درد شکم که می‌تواند باعث بی‌قراری یا گریه‌های مداوم نوزاد شود، از دیگر علائم هستند. در برخی موارد، کولیک یا گریه‌های طولانی‌مدت و غیرقابل تسکین به دلیل این مشکلات گوارشی رخ می‌دهد.

مشکلات پوستی

علائم پوستی یکی دیگر از نشانه‌های حساسیت به شیر مادر است. نوزاد ممکن است دچار اگزما شود که به صورت خشکی، قرمزی و خارش روی پوست ظاهر می‌شود. کهیر یا جوش‌های ریز و قرمز نیز ممکن است روی بدن ایجاد شوند. این علائم معمولاً در نواحی صورت، گردن و چین‌های پوستی بیشتر دیده می‌شوند و می‌توانند باعث ناراحتی نوزاد شوند.

مشکلات تنفسی

حساسیت به شیر مادر می‌تواند سیستم تنفسی را نیز درگیر کند. خس‌خس سینه هنگام تنفس یا تنفس سخت و صدادار از نشانه‌های مهم است. برخی نوزادان ممکن است دچار آبریزش بینی مداوم یا گرفتگی بینی شوند که خواب و تغذیه آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مشکلات تنفسی معمولاً زمانی که حساسیت شدیدتر است، بارزتر می‌شوند.

مشکلات تغذیه‌ای

نوزادانی که به شیر مادر حساسیت دارند، اغلب هنگام تغذیه بی‌قرار می‌شوند. آن‌ها ممکن است هنگام شیر خوردن احساس ناراحتی کنند یا با مکیدن کمتر از حد معمول یا امتناع از شیر خوردن واکنش نشان دهند. این رفتارها می‌تواند به دلیل درد شکمی یا ناراحتی ناشی از مصرف شیر باشد.

مشکلات عمومی

در صورت حساسیت، نوزاد ممکن است وزن‌گیری مناسبی نداشته باشد یا حتی وزن از دست بدهد. همچنین، این نوزادان ممکن است بی‌حال‌تر از معمول به نظر برسند یا خواب‌آلودگی غیرمعمولی را نشان دهند. این علائم به دلیل تأثیر حساسیت بر توانایی جذب مواد مغذی و سلامت عمومی نوزاد است.

علائم حساسیت شدید (آنافیلاکسی)

در موارد نادر، حساسیت به شیر مادر می‌تواند به واکنش شدید آلرژیک (آنافیلاکسی) منجر شود. علائم این وضعیت شامل تورم سریع صورت، لب‌ها یا زبان بوده که ممکن است با مشکلات شدید تنفسی همراه باشد. نوزاد ممکن است پوست کبود داشته باشد یا بی‌حال و بدون واکنش شود. این شرایط یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

راه‌های کاهش و مدیریت حساسیت به لاکتوز در کودکان چیست؟

علائم حساسیت به شیر مادر معمولاً به دلیل ترکیباتی است که از رژیم غذایی مادر به شیر او منتقل می‌شوند، مثل پروتئین شیر گاو. در این شرایط، مادر می‌تواند با تغییر رژیم غذایی خود به بهبود وضعیت نوزاد کمک کند. غذاهای مختلفی حاوی پروتئین شیر گاو هستند. بنابراین قبل از خرید آن ها باید برچسب آن ها را چک کنید و حتی اگر در رستوران غذا می‌خورید می‌توانید از کارکنان رستوران بپرسید که آیا آن ها از شیر در طبخ غذا استفاده می‌کنند یا خیر.

برخی از این غذاها که باید حواستان به آن‌ها باشد به شرح زیرند:

• اقلام پخته مانند کوکی‌ها، نان یا کیک
• غلات
• شکلات
• شیرینی
• پوره سیب زمینی
• شربت
• سس سالاد

نتیجه‌گیری

حساسیت به لاکتوز در کودکان می‌تواند چالش‌هایی را برای والدین و کودکان ایجاد کند، اما با تشخیص به‌موقع و مدیریت درست، این مشکل قابل‌ کنترل است. استفاده از رژیم‌های غذایی مناسب، مصرف محصولات بدون لاکتوز  و در صورت نیاز، مشاوره با متخصص تغذیه یا پزشک، می‌تواند به بهبود علائم کمک کند. توجه به این موضوع و اقدام به‌ موقع، نه تنها سلامت گوارشی کودک را ارتقا می‌دهد، بلکه به رشد و تکامل بهتر او نیز کمک می‌کند.