هوش مصنوعی آمده تا ما را کُند ذهن کند؟

به گزارش نی نی بان ،  یک پژوهش تازه که در مجله Societies  منتشر شده، بررسی کرده که چگونه افزایش وابستگی به ابزارهای هوش مصنوعی می‌تواند مهارت‌های تفکر انتقادی را تضعیف کند. این مشکل به دلیل پدیده‌ای به نام "برون‌سپاری شناختی" رخ می‌دهد، یعنی زمانی که افراد به جای پردازش و تحلیل اطلاعات توسط ذهن خود، این کار را به فناوری می‌سپارند.

این تحقیق پیامدهای مهمی دارد، به‌ویژه برای متخصصانی که در حوزه‌های حساس مانند حقوق و علوم قضایی کار می‌کنند. در این مشاغل، تکیه‌ی بیش از حد بر هوش مصنوعی بدون نظارت کافی می‌تواند منجر به خطاهایی شود که عواقب جدی به دنبال دارند.

چرا وابستگی به هوش مصنوعی خطرناک است؟

در چند ماه گذشته، استفاده از هوش مصنوعی توسط وکلا و کارشناسان حقوقی افزایش یافته است. اما این روند با ریسک‌هایی همراه است، به‌خصوص اگر این ابزارها بدون بررسی و نظارت دقیق استفاده شوند. این مطالعه تأکید می‌کند که هرچند هوش مصنوعی انجام کارها را ساده‌تر می‌کند، اما ممکن است باعث شود انسان‌ها کمتر فکر کنند و کیفیت تصمیم‌گیری‌شان کاهش یابد.

نتایج مطالعه درباره‌ی تأثیر هوش مصنوعی بر تفکر انتقادی

این پژوهش بر روی ۶۶۶ نفر از گروه‌های مختلف انجام شد تا مشخص شود که استفاده از هوش مصنوعی چگونه بر مهارت‌های تفکر انتقادی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. یافته‌های کلیدی شامل موارد زیر بود:

برون‌سپاری شناختی: افرادی که زیاد از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، بیشتر کارهای فکری خود را به این ابزارها واگذار کرده و کمتر به‌طور مستقل فکر می‌کنند.

کاهش مهارت‌های تحلیلی: کاربرانی که بیش از حد بر هوش مصنوعی متکی بودند، در درک و تحلیل اطلاعات دچار ضعف شدند و توانایی کمتری در نتیجه‌گیری‌های پیچیده داشتند.

تفاوت بین نسل‌ها: افراد جوان‌تر بیشتر از نسل‌های قدیمی‌تر به هوش مصنوعی وابسته بودند که این موضوع می‌تواند در آینده بر تخصص و توانایی‌های حرفه‌ای آن‌ها تأثیر بگذارد.

محققان هشدار داده‌اند که هرچند هوش مصنوعی می‌تواند کارها را سریع‌تر و آسان‌تر کند، اما وابستگی بیش از حد به آن ممکن است باعث ایجاد "شکاف‌های دانشی" شود. در این حالت، کاربران توانایی بررسی و ارزیابی دقیق اطلاعات را از دست می‌دهند و هرچه این وابستگی بیشتر شود، میزان تفکر انتقادی افراد کمتر خواهد شد.

آیا هوش مصنوعی واقعا ما را کند ذهن می‌کند؟

از طرفی، گروهی دیگر مخالف این دیدگاه هستند. در یک کنفرانس درباره هوش مصنوعی، کسی گفت: «هوش مصنوعی ما را احمق می‌کند!» استدلال او این بود که وقتی همه پاسخ‌ها را آماده دریافت کنیم، دیگر نیازی به فکر کردن و حل مسئله نخواهیم داشت. اما آیا این موضوع واقعاً درست است؟

برای مقایسه، می‌توان به ماشین حساب اشاره کرد. زمانی که اولین ماشین حسابمان را گرفتیم، خوشحال بودیم که می‌توانیم تقسیم‌های طولانی را سریع انجام دهیم. اما این ابزار باعث نشد که ما چیزی یاد نگیریم، بلکه کارمان را سریع‌تر و آسان‌تر کرد. درست مانند معلمی که اجازه می‌داد سر امتحان فرمول‌ها را همراه داشته باشیم؛ داشتن فرمول‌ها آزمون را آسان نمی‌کرد، اما باعث می‌شد وقت خود را صرف یادگیری نحوه استفاده از آن‌ها کنیم، نه حفظ کردنشان.

در واقع، تکنولوژی‌هایی مانند GPS و نرم‌افزارهای تصحیح املایی به ما کمک کردند تا دیگر نیازی به حفظ کردن یا فکر کردن در مورد بسیاری از مسائل نداشته باشیم. امروز، ابزارهایی مثل گوگل و  OpenAI نیز اطلاعات را با سرعت بی‌نظیری در اختیار ما می‌گذارند.

این پیشرفت‌ها نگرانی‌هایی را به وجود آورده‌اند که ممکن است مغزهای ما به مرور زمان به کارایی خود را از دست بدهند، درست مانند شخصیت‌های فیلم "وال ای"، که انسان‌ها در آن به موجوداتی تنبل و بی‌تحرک تبدیل شده‌اند. به نظر می‌رسد که زندگی راحت و بدون نیاز به تلاش ذهنی، منجر به از دست رفتن حکمت و دانش انسانی خواهد شد.

اما برخی مخالف این نگرش هستند و می‌گویند که امروز، مانند یونانیان باستان، هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان یک تصفیه‌ کننده عمل کند. این ابزارها نه تنها مغز ما را به فکر کردن بیشتر وادار می‌کنند بلکه به ما این امکان را می‌دهند که به‌جای مشغول شدن به کارهای ساده و تکراری، به خلاقیت و تفکر عمیق بپردازیم. به جای افتادن در دنیای بی‌فکری، هوش مصنوعی می‌تواند ما را به کشف‌های بزرگ‌تری هدایت کند و شاید نسل جدیدی از متفکران بزرگ مانند افلاطون یا ارسطو از دل این تحولات بیرون بیایند.

همین موضوع مثلا در مورد هوش مصنوعی و خدمات مشتری نیز صدق می‌کند. برخی تصور می‌کنند که AI جایگزین کارمندان پشتیبانی و فروش می‌شود، اما این ابزار فقط برای پاسخ به سؤالات ساده مناسب است. در موارد پیچیده‌تر، همچنان به تخصص و مهارت انسانی نیاز داریم. هوش مصنوعی نمی‌تواند ارتباط بسازد، اما انسان‌ها می‌توانند. ترکیب اطلاعات سریع و دقیق AI با مهارت‌های انسانی در ایجاد اعتماد و تعامل، بهترین نتیجه را رقم می‌زند.

در واقع، اگر از آن درست استفاده کنیم، می‌تواند ما را کارآمدتر، موثرتر و حتی باهوش‌تر نشان دهد.

خطرات تکیه‌ بیش از حد به هوش مصنوعی در حوزه‌های حقوقی و قضایی

در حرفه‌هایی که نیاز به دقت و تحلیل دارند، مانند وکالت و پزشکی قانونی، استفاده‌ی نادرست از هوش مصنوعی می‌تواند خطرناک باشد. برخی از مهم‌ترین مشکلات عبارتند از:

داده‌های نادرست: هوش مصنوعی ممکن است اطلاعاتی کاملاً قابل‌قبول اما اشتباه تولید کند، مانند ارائه مدارک جعلی یا محاسبات غلط در پرونده‌های حقوقی.

ضعف در مهارت‌های تخصصی: اگر متخصصان بیش از حد بر هوش مصنوعی تکیه کنند، ممکن است به‌تدریج توانایی تحلیل و ارزیابی اطلاعات را از دست بدهند.

کاهش مسئولیت‌پذیری: اعتماد کورکورانه به هوش مصنوعی می‌تواند باعث شود افراد مسئولیت اشتباهات را بر عهده نگیرند و به جای اصلاح خطاها، آن‌ها را نادیده بگیرند.

چگونه می‌توان تعادل در استفاده از هوش مصنوعی را حفظ کرد؟

نتیجه‌ی این پژوهش نشان می‌دهد که هوش مصنوعی باید به عنوان ابزاری کمکی استفاده شود، نه جایگزینی برای تفکر و تصمیم‌گیری انسان‌ها. برای حفظ این تعادل، اقدامات زیر ضروری است:

نقش متخصصان باید در اولویت باشد: تصمیم‌گیری‌ها باید همچنان بر اساس دانش و تجربه‌ی انسانی انجام شوند و خروجی‌های هوش مصنوعی فقط به عنوان یک ابزار کمکی مورد بررسی قرار گیرند.

تفکر انتقادی باید حفظ شود: کاربران نباید به‌طور کامل به اطلاعات تولید شده توسط هوش مصنوعی اعتماد کنند، بلکه باید آن‌ها را بررسی کرده و از منابع دیگر تأیید بگیرند.

آموزش و مقررات لازم است: برای استفاده‌ی ایمن از هوش مصنوعی، صنایع مختلف باید استانداردهای مشخصی تعریف کنند و متخصصان را با توانایی‌های این فناوری و محدودیت‌های آن آشنا سازند.

در نهایت چه در کارهای روزمره و چه در حرفه‌های حساس مانند حقوق و علوم قضایی، عنصر انسانی همچنان مهم‌ترین نقش را دارد. بدون بررسی و کنترل کافی، استفاده‌ی بیش از حد از هوش مصنوعی می‌تواند باعث کاهش دقت، مسئولیت‌پذیری و استانداردهای حرفه‌ای شود. اگرچه هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود بهره‌وری کمک کند، اما نباید اجازه دهیم که جایگزین مهارت‌ها و تحلیل‌های انسانی شود. تعامل هوشمندانه و آگاهانه با این فناوری، کلید حفظ تعادل بین پیشرفت تکنولوژی و کیفیت تصمیم‌گیری انسان‌هاست.

منبع: تبیان